Πίσω Χώρος του “Θεάτρου Κάτω απ’ τη Γέφυρα”

• Κριτική: Κάτια Σωτηρίου

Όταν ο εφιάλτης μιας οικογένειας σου ανοίγει την πόρτα και μένεις σιωπηλός, τότε μπορείς να θεωρείσαι συμμέτοχος. Με αυτήν την αίσθηση, αλλά και γνώση φεύγεις από το θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα, παρακολουθώντας τις «Πέντε Σιωπές» της Sheela Stevenson, σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη.

«Δε θέλουμε να μιλήσουμε για αυτό», φωνάζουν οι τρεις φοβισμένες γυναίκες της παράστασης, οι δυο κόρες και η μάνα, στον «αόρατο» ανακριτή που προσπαθεί να καταλάβει τι έχει συμβεί, όταν οδηγούνται σε αυτόν μετά από τη δολοφονία του πατέρα και συζύγου τους, την οποία ομολογούν οι κόρες από την πρώτη στιγμή. Αυτή είναι η τακτική που έξυπνα ακολουθεί η συγγραφέας για να επιτρέψει τη σταδιακή αποκάλυψη της πραγματικότητας που όπλισε το χέρι των δυο κοριτσιών. Αυτό που προσπαθούν να ξεχάσουν είναι η βία, η κακοποίηση, ο εξευτελισμός, ο φασισμός που βίωσαν μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, από τον πατέρα τους.

Το έργο της Sheela Stevenson παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1997, σε ραδιοφωνικό ανάγνωσμα, για να βραβευτεί αμέσως μετά, αφού καθήλωσε τους ακροατές με την σκληρότητα, και την αλήθεια των συναισθημάτων του. Βλέποντας τη φετινή παραγωγή του έργου στο «Κάτω από τη Γέφυρα», βιώνεις μια εμπειρία μεγάλης έντασης, καθώς η σκηνοθεσία του έργου, αλλά και οι ερμηνείες του τραβούν σιγά σιγά το θεατή προς τη φρίκη και την οδύνη μιας οικογένειας που πάσχει, πράττει και προσπαθεί να λυτρωθεί, έστω και αν ξέρει ότι το φάντασμα του παρελθόντος ίσως δεν φύγει ποτέ.

Το έργο χτίζεται με απλότητα. Ένα λευκό φόντο, με 2 συρόμενες πόρτες στο πατάρι που λειτουργούν ως το σκηνικό του σπιτιού της οικογένειας, φώτα που ανάβουν και σβήνουν ανάλογα με την μαρτυρία. Οι τρεις γυναίκες περιγράφουν το φόνο, και σιγά σιγά το μαρτύριο που έζησαν, τον καταναγκασμό που βίωσαν, την πράξη που έκαναν, τους εφιάλτες που ακολουθούν, μέσα από τις ερωτήσεις του ανακριτή, του δικηγόρου, του ψυχιάτρου, που δεν εμφανίζονται ποτέ, αλλά ακούμε μόνο τη φωνή τους. Πάντα παρών και ο νεκρός πατέρας, ο οποίος διηγείται τη δική του ιστορία, τη δική του κακοποίηση, την προσωπική του παιδική εξαθλίωση.

Είναι αναμενόμενο ένα κακοποιημένο παιδί να γίνει τέτοιος δυνάστης, και βιαστής των παιδιών του; Συμβαίνει, θα σας πούμε εμείς οι εγκληματολόγοι. Δικαιολογείται; Όχι. Ωστόσο, το να κατανοήσεις έναν άνθρωπο δε σημαίνει ότι θα τον δικαιολογήσεις ή θα βρεις ελαφρυντικά. Και αυτό είναι μια μεγάλη επιτυχία του κειμένου της Sheela Stevenson, που ενώ περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τα παιδικά χρόνια του βιαστή πατέρα, εντούτοις δεν επιδιώκει σε καμία περίπτωση να τον κάνει συμπαθή. Είναι ένα εξαιρετικά καλά δομημένο κείμενο, με κλιμακωτές εντάσεις, που ενώ περιγράφει κάτι που όλοι έχουμε ζήσει, δεν καταφεύγει σε μελοδραματισμούς άνευ λόγου. Σκοπός της δεν είναι να συγκινήσει προσωρινά, αλλά να φορτίσει και να προβληματίσει σε βάθος.
Η σκηνοθεσία του Κοραή Δαμάτη είναι υποδειγματική. Χτίζει την ένταση, επιλέγει τις στιγμές της παρουσίας και απουσίας ήχων και φωτισμού, επιτρέπει στον κάθε ήρωα να εκτεθεί χωρίς να κλέψει κάτι από την ουσία του έργου. Και κυρίως επιτρέπει στο φόβο να ακουστεί. Το φόβο του θεατή, απέναντι στη γνώση μιας τέτοιας αλήθειας, που τον κάνει πάντα να σιωπά.

Ο Νίκος Δαφνής υποδύεται τον πατέρα δυνάστη, με τρόπο ανατριχιαστικό. Ντυμένος με μια λευκή ρόμπα νοσοκομείου, πάνω σε ένα αναπηρικό καροτσάκι, περιφέρεται στη σκηνή μιλώντας για τα παιδικά του χρόνια, αλλά και την εσωτερική του ανάγκη να προκαλεί πόνο και φόβο, με έναν τρόπο που σε κάνει να νιώθεις ότι στέκεται μπροστά σου ένας πραγματικός βιαστής, ένας πα-«τέρας» που προκαλεί ταραχή. Ο μικρός χώρος του θεάτρου και η αμεσότητα της επαφής με τους ηθοποιούς, λειτουργεί ως μεγάλη βοήθεια στον Δαφνή, που κοιτά τους θεατές τα μάτια, και προκαλεί ένα αίσθημα άβολης συμμετοχής σε ένα παραλήρημα, την εξομολόγηση ενός ανθρώπου που είχε πλήρη συνείδηση των πράξεων του. Είναι σαν να τοποθετεί το θεατή πράγματι σε μια αίθουσα ανάκρισης, σε μια εξομολόγηση. Συγκλονιστική ερμηνεία, σε στοιχειώνει.

Η Ιωάννα Γκαβάκου, στο ρόλο της μάνας, συγκινεί. Είναι μια γυναίκα που γνωρίζει, αλλά φοβάται, και ζει τη ζωή της κάτω από ένα αίσθημα τρόμου αλλά και αγωνίας, υποταγμένη στον άνθρωπο που παντρεύτηκε και την ανάγκασε να ζήσει με το βάρος της συνυπευθυνότητας της στα εγκλήματα. Μιας γυναίκας που δεν μπόρεσε ποτέ να αντιδράσει για να σώσει τις κόρες της. Φταίει; Ναι, αλλά στην περίπτωση της τα όρια της ευθύνης και της θυματοποίησης είναι πολύ κοντά. Βαθιά η ερμηνεία της Γκαβάκου, χωρίς μελοδραματισμούς.

Η Κωνσταντίνα Σαραντοπούλου στο ρόλο της Σούζαν είναι σταθερή, με μια ματιά αγωνίας και φόβου που παραμένει σε κάθε σημείο της παράστασης παρούσα. Αναλαμβάνει και μια από τις πιο «δύσκολες» σκηνές του έργου, που σοκάρει, αλλά δίνει τροφή για σκέψη, και ερμηνεία της ανθρώπινης φύσης.

Η Δανάη Καλαχώρα στο ρόλο της Τζάνετ, είναι πιο εύθραυστη, όπως απαιτεί ο ρόλος της κόρης που λυγά περισσότερο από τις πράξεις του πατέρα της. Είναι συγκινητική, προσιτή, δεν προκαλεί λύπη, αλλά στοργή. Ο φόβος μήπως ο πατέρας δεν έχει πεθάνει και επιστρέψει, αλλά και η απελπισία της για όσα έζησε εκφράζεται διαρκώς μέσα από το σπάσιμο της φωνής της.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον πώς ένα θέμα που ακούγεται συχνά στις ειδήσεις, και διαβάζεται στις εφημερίδες με όλες τις λεπτομέρειες του, μπορεί να σοκάρει τόσο μέσα από μια παράσταση. δεν είναι η εξομολόγηση μύχιων σκέψεων και στιγμών, δεν είναι η απωθητική αλήθεια μιας οικογένειας που ταράζει το θεατή. Είναι η στιγμή που οι τρεις γυναίκες στέκονται απέναντι στο κοινό και το φέρνουν προ των ευθυνών του. « Το ξέρατε, το βλέπατε, αλλά κανείς δε μιλούσε» φωνάζουν οι γυναίκες στο κοινό, «Το βλέπατε αλλά δε σας ένοιαζε»… «Πέντε σιωπές, μια η δική σας και μια η δική μας». Είναι μια συγκλονιστική στιγμή, από τις πιο δυνατές θεατρικές εμπειρίες που μπορεί να βιώσει ο θεατής που πάσχει με τις ηρωίδες, αλλά ξαφνικά τίθεται και ενώπιον της δικής του ευθύνης, με τη σιωπή της καθημερινότητας του. Αυτό το φορτίο, σε ακολουθεί για πολύ μετά την παράσταση, και αυτός είναι ένας λόγος όχι απλά συγχαρητηρίων σε όλη την ομάδα της παράστασης, αλλά ενός μεγάλου ευχαριστώ.

Γιατί η αφύπνιση και ο επιμερισμός των ευθυνών σε μια κοινωνία σαν την ελληνική, χρειάζεται. Και πολύ μάλιστα.
Στα πολύ θετικά και το πρόγραμμα της παράστασης, που εκτός από το έργο περιέχει και αποσπάσματα από πραγματικά παρόμοια περιστατικά στην Ελλάδα. Σαν μια τελευταία υπενθύμιση της δικής μας σιωπής.

Στοιχεία της Παράστασης

Σκηνοθεσία , σκηνικά, κοστούμια, επιμέλεια φωτισμού και μουσικής: Κοραής Δαμάτης
Παίζουν οι: Νίκος Δαφνής, Ιωάννα Γκαβάκου, Κων/να Σαραντοπούλου και Δανάη Καλαχώρα

Πίσω Χώρος του “Θεάτρου Κάτω απ’ τη Γέφυρα”, Πλατεία Σταθμού ΗΣΑΠ Ν. Φαλήρου, Πειραιάς Μέρες & ώρες: Κάθε Σάββατο στις 21:15 και Κυριακές στις 20:00 (από την Κυριακή 25/01/2015)