Φιλαρέτη Κομνηνού

Αποκλειστική συνέντευξη για το mytheatro.gr

• Επιμέλεια της συνέντευξης, ερωτήσεις φωτογραφίες Κάτια Σωτηρίου

Η Φιλαρέτη Κομνηνού είναι μια γυναίκα εξαιρετικά γοητευτική, καταξιωμένη, ηθοποιός ειδικών αποστολών, για μεγάλους ρόλους, αλλά και για ρόλους που απαιτούν ένστικτο, και ερμηνείες λεπτών χειρισμών και αποχρώσεων. Κι όμως, αν αφήσεις αυτούς τους χαρακτηρισμούς μόνο σε μια περιγραφή της, νιώθεις ότι την αδικείς. Κάθε φορά που τη συναντώ, έχω μια αίσθηση ηρεμίας, αλλά και ισορροπίας, γιατί έχει την ικανότητα να κινείται στο χώρο με την ίδια κομψότητα και αισθητική που κινείται και πάνω στο σανίδι. Με πλούσιο βιογραφικό, και μια σχεδόν ερωτική σχέση με το κοινό της, έχει καταφέρει να βρίσκεται πάντα, το όνομα της, αθόρυβα και συγκροτημένα, σε κάθε αναφορά και συζήτηση για το καλό θέατρο. Τη συναντήσαμε στο περιθώριο των παραστάσεων της στο Θέατρο Πόρτα, στο έργο Λίλιομ. Ακολουθεί η συνέντευξη που μας παραχώρησε.

• Κάτια Σωτηρίου –Φέτος σας βρίσκουμε σε μια αντισυμβατική παράσταση, το Λίλιομ. Μιλήστε μας για την επαφή σας με το έργο αυτό.

Φιλαρέτη Κομνηνού. –Θα ξεκινήσω από το πώς μου έγινε η πρόταση από το Θωμά Μοσχόπουλο. Με πήρε τηλέφωνο τον περασμένο Γενάρη και μου είπε ότι σκεφτόταν να ανεβάσει ένα έργο που αγαπούσε από χρόνια, γιατί τον συγκινούσε προσωπικά. Ήταν το έργο ενός Ούγγρου συγγραφέα, το Λίλιομ. Ήταν μια περίεργη σύμπτωση, γιατί εγώ το επόμενο πρωί ταξίδευα για Βουδαπέστη. Εκεί πήγα να δω το VidamPark, το λούνα παρκ που διαδραματίζεται το έργο.

Τώρα έχει κλείσει βέβαια από το 2013, λόγω οικονομικών δυσχερειών. Πάντα τα λούνα παρκ όταν είναι κλειστά, σου δημιουργούν μια μελαγχολία. Αυτό ήταν ακόμα πιο έντονο στο VidamPark , ειδικά γιατί όπως έλεγαν ήταν περίφημο, διάσημο σε όλη την Ευρώπη για τα παιχνίδια και το καρουσέλ του. ήταν ένας χώρος που ένιωθες ότι οι άνθρωποι χάρηκαν, γέλασαν, ένιωσαν όλη αυτήν την προσωρινή ευδαιμονία που προσφέρει το λούνα παρκ, και όλο αυτό είχε μια τρυφερότητα, μια μελαγχολία. Κάπως έτσι ξεκίνησε η επαφή μου με το Λίλιομ.

• Τι εντύπωση σας δημιούργησε το έργο;

Φ.Κ. Το έργο το γνωρίσαμε όλοι στην πρώτη ανάγνωση, και ένιωσα ότι ήταν ένα έργο που έχει πολύ ενδιαφέρον υλικό, αλλά και παγίδες, γιατί είναι σαν να είναι ημιτελές. Σαν να αφήνει ρωγμές. Ο Μόλναρ το προσέφερε αυτό στους ανθρώπους που θέλουν να το σκηνοθετήσουν και να το ερμηνεύσουν, να μπορούν δηλαδή να προσθέσουν οι ίδιοι κάτι σε αυτό. ίσως για αυτό εξηγείται ότι δεν ήταν πάντα επιτυχημένες οι παραστάσεις αυτού του έργου.

Στην επεξεργασία του κειμένου αργότερα, και στις συζητήσεις που κάναμε στις πρόβες, ένιωθα ότι ήταν ένα έργο παράξενο, απρόβλεπτο, γιατί υπάρχει η έντονη εναλλαγή από το κωμικό στο δραματικό, από το ποιητικό στο κυνικό, στο πεζό και πολύ ρεαλιστικό στοιχείο. Είναι έντονο και το μεταφυσικό στοιχείο στο έργο, ίσως γιατί προέρχεται από ένα λαό που φλερτάρει πολύ με το μεταφυσικό. Νιώθεις ότι το έργο στροβιλίζεται όπως περίπου το καρουσέλ.

Και στην ίδια την ιστορία η μετάβαση στον άλλο κόσμο δεν είναι κάτι που το έχουμε συνηθίσει, ειδικά σε έργα εκείνης της εποχής. Εναλλάσσεται τόσο πολύ το γέλιο με τη συγκίνηση, που είναι κάτι σαν έξοδος κινδύνου από επικίνδυνες καταστάσεις. Μέσα από το κλάμα και μέσα από το γέλιο δραπετεύουμε. Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό που λέει ο Τομ στο Γυάλινο Κόσμο : «εγώ σας προσφέρω την πραγματικότητα, ευδαιμονικά μεταμφιεσμένη σε ψευδαίσθηση». Κάπως έτσι δεν είναι και το λούνα παρκ;

• Πώς θα χαρακτηρίζατε την Μουσκάτ;

Φ.Κ. Πολύ εύκολα μπορεί κάποιος να αναγνώσει τη Μουσκάτ ως μια κλασική «μαντάμ», σε ένα χώρο που κουβαλά μια λαϊκότητα, μια εξωστρέφεια, ένα διαφορετικό ταμπεραμέντο, μια άλλη «θερμοκρασία». Αυτό θα ήταν κάτι εύκολο, και στις συζητήσεις που κάναμε με το Θωμά, θέλαμε να το αποφύγουμε. Από την αρχή λοιπόν συντονιστήκαμε στο να φανεί ως μια γυναίκα που δε δηλώνει τα πράγματα, που μπορεί να κρύβει δηλαδή κάτι, ή που το πρόσωπο που παρουσιάζει να μην είναι αυτό το εύκολο, το ηθογραφικό, μιας γυναίκας που φλερτάρει με τον κράχτη της. Με συγκινεί το ότι διαισθάνομαι μια μοναξιά και ένα φόβο απώλειας σε αυτή τη γυναίκα. Οχυρώνεται και υπερασπίζεται πάρα πολύ το χώρο της, σαν ένα ζώο, που ξέρει ποιος είναι ο χώρος της και όταν κινδυνεύει αυτή η ισορροπία που έχει επιβάλλει στην επαγγελματική και προσωπική της ζωή, τότε επιτίθεται. Ο βαθμός δυσκολίας ήταν η επιθετικότητα να μην έχει θερμοκρασίες μεσογειακού τύπου. Είναι όμως μια γυναίκα της πιάτσας και το Λίλιομ τον έχει κατασκευάσει, τον έχει κάνει κράχτη, και διεκδικεί το σεβασμό του.

• Το έργο περιστρέφεται γύρω από τον εγκλωβισμό του ήρωα σε μια εικόνα. Είναι κάτι που το παρατηρείτε αυτό στο περιβάλλον σας;

Φ.Κ. Ναι το έχω δει πολλές φορές, και ειδικά στο χώρο του θεάτρου και της Τέχνης, πώς μπορεί να κατασκευάσει κάποιος το προσωπείο του από ανασφάλεια. Τη μάσκα του. Πολλές φορές η δημοσιότητα, αν μπεις στο παιχνίδι της, γίνεται μια μάσκα που τρέφεται από σένα, και αν παραδοθείς άνευ όρων σε αυτό το παιχνίδι χάνεις τον εαυτό σου. Ζεις με την αγωνία να πείσεις ότι αυτό που έχεις κατασκευάσει ως προσωπείο είναι αληθινό, και τρέμεις στην ιδέα της ρωγμής, μήπως κάποιοι σε καταλάβουν. Είναι κάπως θλιβερό όταν διαπιστώνεις, ότι κάποιος χαραμίζει τόσο χρόνο μέσα σε αυτήν την αγωνία, να εξυπηρετηθεί και να τροφοδοτηθεί αυτό το προσωπείο.

• Έχετε νιώσει τη δημοσιότητα να σας βαραίνει;

Φ.Κ. Σε μια περίοδο ναι, ειδικά όταν έκανα τηλεόραση. Εκεί λίγο σαν να έχασε η πυξίδα το στόχο της, αλλά νομίζω για πολύ λίγο διάστημα, και γρήγορα επανέφερα τη ζωή μου εκεί που θέλω εγώ. Ευτυχώς αυτό έγινε σε μια ηλικία που δεν άφησα τον εαυτό μου να αφεθεί και να ξεχαστεί, και βλέποντας παρόμοιες παρενέργειες στις συμπεριφορές των ανθρώπων, το απέφευγα ακόμα πιο πολύ.

Επιδιώκω στις σχέσεις μου με φίλους να μου λένε τα πράγματα ως έχουν. Νομίζω ότι αντέχω την κριτική, και τη σκληρή καμιά φορά, ακόμα και σε θέματα συμπεριφοράς. Δεν μπορώ να μπω στη διαδικασία να είναι η εικόνα μου σύμφωνη με αυτό που έχει κάποιος στο μυαλό του. Αν με υποχρεώσει κάποιος να είμαι συνεχώς άψογα βαμμένη και ντυμένη, νιώθω ότι αυτό θα με αγχώσει και θα με παγιδεύσει.

• Πιστεύετε ότι η έκφραση του συναισθήματος έχει αλλάξει στους ανθρώπους σήμερα;

Φ.Κ. Πάρα πολύ. Και είναι ακραίες. Μπορείς να συναντήσεις ξαφνικά μεγάλη καλοσύνη και αλληλεγγύη στις συμπεριφορές των ανθρώπων. Είναι σημαντικό να νιώθεις ότι για κάποια στιγμή μπορείς να βοηθήσεις ή να στηρίξεις κάποιον, χωρίς να περιμένεις κάτι. Και το βλέπω και σε εμένα, πώς έφυγα από τον περιχαρακωμένο κόσμο μου και θέλω να δίνω ή να βρίσκω τρόπους να κάνω κάποιον πιο χαρούμενο. Από την άλλη, όμως, ο θυμός και η ταπείνωση που έχουν δεχθεί κάποιοι άνθρωποι λόγω της κρίσης, η δυσπιστία που υπάρχει προς όλους και όλα, τους έχουν κάνει αγενείς και επιθετικούς πολύ. Υπάρχει μεγάλη κατήφεια, γκρίνια… δεν έχουν άδικο βέβαια. Πώς να μη γκρινιάξεις σε μια πόλη και σε ένα κράτος που καθημερινά σου δίνει αφορμές για να μαυρίσει η ψυχή σου. Αν βρισκόταν ένας τρόπος να αποδοθεί δικαιοσύνη ουσιαστικά για ό,τι έχει γίνει, ίσως να καταλάγιαζε αυτός ο θυμός. Το καλό είναι ότι φύγαμε από το μικρόκοσμο μας, και έχουμε αισθανθεί μια συλλογικότητα. Και δώσαμε χώρο και στο συναίσθημα μας πάλι, γιατί τα τελευταία χρόνια, και λόγω της τεχνολογίας το είχαμε θεωρήσει λίγο ξεπερασμένο και σύμπτωμα άλλων εποχών.

• Υπήρξαν ρόλοι που σας έκαναν να αλλάξετε τον τρόπο που σκέφτεστε ή που αντιμετωπίζετε τη δική σας ζωή;

Φ.Κ Ναι, υπήρξαν ρόλοι που με επηρέασαν, με την ευαισθησία τους. Ίσως και με τα χρόνια συμφιλιώθηκα περισσότερο, και έγινα πιο επιεικής στις συμπεριφορές των ανθρώπων. Ήμουν πολύ πιο απόλυτη παλιότερα. Νομίζω ότι το θέατρο με βοήθησε στο να έχω μεγαλύτερη κατανόηση για την ανθρώπινη συμπεριφορά.

• Υπήρξαν και ρόλοι που σας έδειξαν συμπεριφορές που δεν θέλατε να ξέρετε, που δε θέλατε να αγγίξετε ως θέμα στην καθημερινότητα σας;

Φ.Κ Ναι σε ρόλο που είχε να κάνει με τη μανία της εκδίκησης. Από την ερμηνεία του ρόλου διδάχθηκα ότι όταν τελειώνει το θέμα της εκδίκησης, μετά μένει ένα τεράστιο κενό. Υπήρχε μια εποχή που είχα κι εγώ λόγους να «τιμωρήσω» για μια προδοσία. Και την ίδια στιγμή έπαιζα ένα ρόλο που έλεγε ότι πρέπει να έχεις εμπιστοσύνη στους ανθρώπους, ότι αν δεν έχεις εμπιστοσύνη δεν μπορείς να συνεχίσεις. Με συγκινούσε πολύ η φράση κάθε φορά που την έλεγα. Ίσως ήταν και λυτρωτικό για μένα. Πάντα διαλέγω στους ρόλους μου φράσεις, να κάνω μια μυστική εξομολόγηση στον κόσμο για κάτι προσωπικό μου, έχοντας το άλλοθι ότι αυτό το λέει ο ρόλος και όχι εγώ.
Σίγουρα υπήρξαν ρόλοι που δε θα ήθελα να έχω καμία σχέση με τον κόσμο τους, όπως η Λάουρα στον Πατέρα του Στριντμπεργκ. Αλλά από την άλλη με βοήθησαν να «συστηθώ» και να συμφιλιωθώ με το σκοτεινό κομμάτι του εαυτού μας. Ίσως θα ήταν πληκτικό το απόλυτο φως, χρειαζόμαστε και το σκοτάδι τους.

• Αντιμετωπίζετε το θέατρο με τον ίδιο ιδεαλισμό όπως όταν ξεκινήσατε;

Φ.Κ Κάθε φορά που πάει να κλονιστεί ο ιδεαλισμός εκείνης της εποχής ευτυχώς τα παιδιά από τη δραματική σχολή, και το Πανεπιστήμιο, με την ανάγκη τους να ονειρεύονται μου ξαναθυμίζουν την αθωότητα εκείνης της εποχής. Σαφέστατα και δεν είναι το ίδιο, έχει υποστεί ήττες αυτός ο ιδεαλισμός, μεγάλες απογοητεύσεις από το πώς μπορεί κάποιος να κάνει θέατρο και να παραμένει εγωιστής και εξουσιομανής, και να το χρησιμοποιεί για προσωπικά απωθημένα. Αυτό είναι θλιβερό, αλλά ταυτόχρονα βλέπεις έξυπνα μυαλά, παθιασμένους ανθρώπους, συντροφικούς και αρπάζεσαι από αυτό. Η σχέση μου τα παιδιά και τη διδασκαλία είναι σαν να παίρνω μια γερή δόση «αντιβιοτικού» που θεραπεύει όσα μπορεί να με πληγώνουν.

• Είστε χορτασμένη από την Τέχνη σας;

Φ.Κ. Οι άνθρωποι που κάνουν παρέα μαζί μου, μου λένε ότι τους δίνω την εντύπωση χορτασμένου ανθρώπου. Και το ακούω όμορφα αυτό. Νιώθω ότι το να είσαι χορτασμένος σε κάνει γενναιόδωρο. Δε ζω πια με την αγωνία να προβληθώ. Φαίνεται αυτό έχει ικανοποιηθεί. Αν θέλω να παρατηρήσω τον εαυτό μου, νομίζω ότι κατά κάποιο τρόπο νιώθω ευγνωμοσύνη απέναντι στη ζωή. Χωρίς να είναι τέλεια και ιδανική η ζωή μου, έχω πολλούς λόγους για να είμαι ευχαριστημένη. Έχω κάνει ένα παιδί, το χαίρομαι και το καμαρώνω, έχω πολύ καλή σχέση μαζί του… οι απώλειες είναι που πονάνε όμως. Είσαι ανίσχυρος και ανήμπορος μπροστά στο θέμα του θανάτου. Νιώθω ότι είναι ίσως το μόνο που δεν μπορώ να αντέξω.

• Πιστεύετε ότι το θέατρο επηρεάζει την αισθητική του κοινού;

Φ.Κ. Οφείλει να την επηρεάζει, γιατί ο άνθρωπος που ασχολείται με την Τέχνη δεν είναι εύκολα χειρίσιμος, δεν ενδίδει σε καθοδηγήσεις του συστήματος, ή της μόδας. Αποκτά μια προσωπική ματιά και σχέση, και ο τρόπος που θα ζήσει αλλάζει. Η Τέχνη δε σε κάνει εύκολο θύμα. Για μένα πια τώρα είναι πιο σημαντικό η Τέχνη να περνά στην καθημερινότητα. Ο θεατρόφιλος, ή ο άνθρωπος που ασχολείται με την Τέχνη και συμπεριφέρεται με αγένεια και μικροπρέπεια δε μου λέει τίποτα. Πρέπει ο άνθρωπος να φέρει την Τέχνη στη ζωή του. Όχι θεωρητικά. Να γίνει πολιτισμένος πολίτης, να διεκδικεί τα δικαιώματα του. Δεν μπορεί να γίνεται μια αγέλη ο κόσμος, να ζει φοβισμένος και να έχει την αίσθηση ότι ό,τι και να συμβεί πρέπει να το δεχθεί. Και κάτι άλλο… ποίηση δεν είναι να διαβάζεις τον Καβάφη και να λες τι ωραία που τα έγραψε. Πρέπει να βρεις τρόπους να κάνεις τη ζωή σου πιο ποιητική. Και πρέπει να σου πω ότι μερικές φορές έχω συναντήσει λαϊκούς ανθρώπους που από ένστικτο είναι πολύ πιο ποιητικά πλάσματα.

• Τι ελπίζετε για το νέο έτος;

Φ.Κ. Να μη συμβεί το χειρότερο. Να σταματήσει αυτός ο εφιάλτης. Ουτοπικό, το ξέρω, αλλά ας το ευχηθούμε. Και προσωπικά, θα ήθελα να μου φέρει μια καλή συνεργασία στο θέατρο. Γιατί το θέατρο τώρα τελευταία είναι και ένα καταφύγιο για μας. Ξεχνιέσαι λίγο. Είναι και αυτό σαν το λούνα παρκ … απατηλό; Ας είναι, έχεις ανάγκη όμως αυτήν την ψευδαίσθηση ότι όλα είναι αρμονικά, έστω και για λίγο.

• Δείτε Περισσότερες Φωτογραφίες και σε μεγάλη ανάλυση στο facebook.com/mytheatro