Παρθενόπη Μπουζούρη

Αποκλειστική Συνέντευξη για το mytheatro.gr στην Κάτια Σωτηρίου. Φωτογραφίες Κάτια Σωτηρίου Ελπίδα Μουμουλίδου

Η Παρθενόπη Μπουζούρη είναι μια ηθοποιός που κινείται τα τελευταία είκοσι χρόνια στα θεατρικά δρώμενα της χώρας με ένα είδος σιωπηλής έντασης που μόνο ενδιαφέρον μπορεί να προκαλέσει. Η πορεία της έχει σημαδευτεί από έργα που τάραξαν τα νερά της ελληνικής θεατρικής συνήθειας, καθώς με την Άντζελα Μπρούσκου τόλμησαν να βουτήξουν στα βαθιά,  με έργα τομής στην ανθρώπινη ψυχή και συνείδηση, αλλά και με μια προσέγγιση που ακροβατεί πολλές φορές ανάμεσα σε ρεαλισμό και εξπρεσιονισμό. Φέτος, τη συναντάμε στη Μάγκντα Γκαίμπελς, στο Εθνικό Θέατρο, σε ένα πολυαναμενόμενο ρόλο και έργο.

Κ.Σ Παιδικά χρόνια στην Ξάνθη. Τι αναμνήσεις έχετε χρόνια μετά;

Π.Μ. Πολλή ελευθερία, καθόλου φόβο, πάρα πολύ παιχνίδι, πολύ δρόμο, μεγάλη γειτονιά, πολλά παιδιά. Κυρίως όμως αυτό, την έλλειψη φόβου. Μεγάλωσα παίζοντας έξω παίζοντας με τα άλλα παιδιά, χωρίς να αισθάνομαι ποτέ ότι κινδυνεύω. Δεν ένιωθα ότι κινδυνεύω.  Διακοπές καλοκαίρι… παραλίες με μεγάλες αμμουδιές… αμμόλοφοι ψήλοι… πηδούσα.. και ήταν σαν να πετούσα… Στο θέατρο αυτό ξανακάλυψα.. πως να πετάω… Στο θέατρο συνεχίζεις το παιχνίδι… την παιδική ζωή.. την περιέργεια… την στιγμή.. τον αιώνιο ενεστώτα.. αλλά σαν ενήλικας!

Κ.Σ Πώς από τη Γεωπονική περάσατε στο θέατρο;

Π.Μ Άρχισαν να μη μου φτάνουν πολύ τα πράγματα όπως ήταν . Στην Ελλάδα όταν είσαι 18 χρονών, από την επαρχία και έχεις αντιληφθεί ότι τα πράγματα που θέλεις να κάνεις είναι κάπου αλλού, το Πανεπιστήμιο είναι ένα διαβατήριο για να φύγεις. Όχι ότι δεν μου άρεσε αυτό που σπούδαζα, αλλά δεν ήταν αυτό που ερωτεύτηκα. Μπήκα μέσα, με απογοήτευσε το πώς ήταν φτιαγμένο το Πανεπιστήμιο, το πόσο βρώμικο ήταν, το ότι ήταν ανοργάνωτο και δεν υπήρχε τίποτα προσωπικό. Και η επιστήμη που επέλεξα δεν ήταν αυτή που νόμιζα. Γνώρισα κάποιους ανθρώπους στη Θεσσαλονίκη, την Άντζελα, τον Παναγιώτη Ευαγγελίδη, και μετά κατέβηκα Αθήνα και είδα μια πρόβα της Άντζελας στο κτήριο της σχολής Καλών Τεχνών με το Δημήτρη Παπαϊωάννου στις αρχές του 90 . Είδα μία πρόβα και είπα  ότι αυτό θέλω να κάνω, κι έτσι ξεκίνησα να ψάχνομαι. Έδωσα εξετάσεις μπήκα στη σχολή και ξεκίνησα.

Κ.Σ Και έτσι φτάνουμε στο Θέατρο Δωματίου. Πώς ξεκίνησε;

Π.Μ Το 1994 φτιάξαμε με την Άντζελα το θέατρο δωματίου, μαζί και με κάποιους άλλους που έφυγαν με τα χρόνια. Δεν αντέχουν όλοι τις δυσκολίες που έχουν αυτά τα πράγματα. Κάναμε την ομάδα και ξεκινήσαμε να δουλεύουμε μαζί, και συνεχίζουμε ακόμα Όταν ξεκίνησα να κάνω θέατρο στην δεκαετία του ενενήντα στην Ελλάδα, τα πράγματα δεν ήταν όπως είναι τώρα. Υπήρχε το Τέχνης, το Εθνικό, τα ΔΗΠΕΘΕ, το Κρατικό Βορείου Ελλάδος, και τα μεγάλα εμπορικά. Οι μικρές ομάδες μετρούνταν στα δάχτυλα του ενός χεριού. Και όποιος τολμούσε να βγει από το μαντρί ήταν λίγο νούμερο». Το ρεπερτόριο ήταν συγκεκριμένο, το πώς ανεβαίνουν τα έργα επίσης. Εγώ δεν έκανα μια ομάδα με την Μπρούσκου γιατί δεν βρίσκαμε δουλειά αλλού. Κάναμε μια ομάδα γιατί θέλαμε έναν τρόπο να εκφραστούμε καλλιτεχνικά, όπως εμείς είχαμε στο μυαλό μας. το πώς θα διαβάσουμε τα έργα, πώς θα τα τοποθετήσουμε σε σχέση με την κοινωνία, ποια θα ήταν η αισθητική τους. δεν με αντιπροσώπευε το θέατρο που έβλεπα, και αυτό ακουγόταν πολύ θρασύ τότε. Και ίσως ακόμα και τώρα ακούγεται, αλλά έψαχνα το δικό μου βήμα να αρθρώσω λόγο. Η βάση του ήταν ότι ήθελα να εκπαιδεύομαι, το θέατρο που κάνω να με βοηθά να ακονίσω τα δικά μου μέσα. Είναι ένα θέατρο άσκησης. Η πρόκληση είναι να ανακαλύπτεις κάτι καινούριο μέσα από αυτή τη διαδικασία..

Κ.Σ. Μετράτε 20 χρόνια συνεργασίας με την Άντζελα Μπρούσκου, σε έναν τομέα και μια χώρα που δεν ευνοεί πολύ τη συμπόρευση, Ποια είναι η συγκολλητική ουσία αυτής της  συνύπαρξης;

Π.Μ. Δεν ξέρω ακριβώς τι είναι. Ξέρω όμως ότι κάθε φορά έβλεπα τα επόμενα 200 μέτρα στο δρόμο. Ακόμα και τώρα νιώθω ότι δεν μπορώ να δω μακριά. Αυτά τα 20 χρόνια τώρα τα συζητάμε, αλλά δεν τα κατάλαβα στην πορεία. Είναι πολλά. Κάθε φορά αισθάνομαι ότι είναι σαν να βρίσκομαι σε ένα αυτοκίνητο βράδυ, και τα φώτα φωτίζουν τα 200 πρώτα μέτρα. Κάποια στιγμή φτάνεις βέβαια. Κάπως έτσι πήγαν τα πράγματα. Δεν υπήρχε κάποιος μακροχρόνιος σχεδιασμός. Υπήρχε ανάγκη να γίνει. Κάθε φορά γινόμασταν πιο επινοητικές, πιο ανθεκτικές, με μεγαλύτερη αντοχή. Αυτά σε κρατάνε στο παιχνίδι.

Κ.Σ. Υπάρχει πλέον η αναγνωρισιμότητα της δουλειάς σας από το κοινό, αλλά από την άλλη έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στην ενίσχυση των θεατρικών ομάδων στην Ελλάδα. Πώς βρίσκετε εσείς ισορροπία μέσα σε αυτό;

Π.Μ. Ζούμε σε μια χώρα που δεν υποστηρίζει πια το θέατρο, είναι σαν  να μη θέλει να παράγεται πολιτιστικό προϊόν κανενός είδους. Δεν είναι μόνο το θέατρο, κανενός είδους Τέχνη δεν υποστηρίζεται πια. Αυτό είναι τραγικό γιατί εξαναγκαζόμαστε να παράγουμε, έχοντας ένα μέρος της σκέψης μας και στην εμπορικότητα. Οι θίασοι επιβιώνουν από τα εισιτήρια. Μιλάμε πάντα για τους ελεύθερους θιάσους, και όχι για αυτά που καλύπτει το Εθνικό Θέατρο, η Στέγη ή το Φεστιβάλ Αθηνών. Όλα τα υπόλοιπα είναι ισοπεδωμένα και όλοι είναι αντιμέτωποι με όλους. Αυτό είναι άγριο, και αγριευτικό ταυτόχρονα.

Κ.Σ. Και πολλά νέα παιδιά μπαίνουν στο χώρο..

Π.Μ. Πάρα πολλά, πολλά περισσότερα από όσα επί της ουσίας εκπαιδεύονται για να γίνουν ηθοποιοί. Τα περισσότερα δεν έχουν κανενός είδους εκπαίδευση και παιδεία. Οι σχολές παράγουν σωρηδόν νέους ηθοποιούς, γιατί και οι σχολές πρέπει να επιβιώσουν. Δέχονται τον καθένα, με όποιους όρους. Και επειδή δεν υπάρχει άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος, δε χρειάζεται καν να την τελειώσεις. Μπορείς να πας να παίξεις. Κατά συνέπεια, υπάρχει πολύ παραγόμενο θέατρο αμφιβόλου ποιότητας. Είναι ερασιτεχνικό σχεδόν. Είναι σαν να βλέπουμε στην καλύτερη περίπτωση ασκήσεις ύφους δραματικών σχολών του εξωτερικού. Μέσα από αυτήν την υστερική πολυφωνία, ξεπετάγονται και καλλιτέχνες. Δεν είμαι εγώ αυτή που θα πει ποιος πρέπει να κάνει θέατρο, είναι όμως ένα σημάδι των καιρών. Η πολιτεία λέει ότι δεν πληρώνει για να γίνει θέατρο, λέγοντας μας τελικά να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Από την άλλη όμως, έχει τόσο πολύ θέατρο, παράγει τόσες πολλές παραστάσεις.

Κ.Σ. Είμαστε όμως και μια κοινωνία με πολύ «συναίσθημα»…

Π.Μ. Ναι, συναισθηματισμό θα έλεγα ωστόσο. Εμείς είμαστε ένας συναισθηματικός λαός. Υπερβολικά εκφραστικός. Πολύς κόσμος ίσως μπερδεύει την ψυχανάλυση του, το χόμπι του με το θέατρο. Επαγγελματικά το θέατρο είναι κάτι αδυσώπητο, αν μπεις στο χώρο επαγγελματικά για να ζήσεις από αυτό. Είναι πολύ απαιτητικό, για να φτάσεις να παίξεις σε επαγγελματικό επίπεδο πρέπει να μοχθήσεις πολύ, όσο ταλέντο και να έχεις. Για να φτάσει κανείς το ταλέντο του να έχει επαγγελματισμό, χρειάζεται να αφιερώσει χρόνο, κόπο, ενέργεια, και πολλή αυταπάρνηση. Και επειδή γλιστρά και προς το λειτούργημα, όπως έλεγαν οι παλαιοί, είναι μια καθημερινή άσκηση θανάτου το να είσαι ηθοποιός. Μια άσκηση αυτογνωσίας. Αν δεν περάσει κανείς από αυτές τις διαδικασίες δεν μπορεί να περιμένει πολλά από τον εαυτό του.

Κ.Σ. Η δουλειά που έχετε κάνει όλα αυτά τα χρόνια δείχνει έρευνα, ενδοσκόπηση, αφοσίωση. Έχετε νιώσει να αυτοαναιρείστε ή να επαναπροσδιορίζεστε μέσα από αυτή τη διαδικασία;

Π.Μ. Δεν είναι ευχάριστο πράγμα αυτού του τύπου ο καθρέφτης γιατί σε φέρνει αντιμέτωπο με πράγματα που δεν σου αρέσουν. Και έχεις δυο επιλογές. Ή να αρχίσεις να τα δουλεύεις ή να κάνεις ότι δεν τα βλέπεις. Μπορείς βέβαια πάντα να τα αποδεχθείς.

Κ.Σ. Αυτό είναι χρήσιμο για έναν ηθοποιό βέβαια!

Π.Μ. Ναι, γιατί είναι υλικό, είναι το υλικό με το οποίο δουλεύεις. Γιατί από τη μια πλευρά καλείσαι να αναπαραστήσεις πρόσωπα που δεν είναι εσύ – αλλά τελικά πόσο δεν είσαι εσύ; Και από την άλλη είσαι ένας περφόρμερ πάνω στη σκηνή που είσαι πάντα εσύ.

Κ.Σ. Όταν αναφέρουμε το όνομα σας κάπου, η πρώτη αντίδραση όλων είναι « Α την είχες δει στην Ψύχωση;». Προφανώς ένας ρόλος με τον οποίο σας ταύτισε το κοινό σας. Σας έχει σημαδέψει ο ρόλος αυτός πιστεύετε;

Π.Μ. Για μένα η Σάρα Κέιν είναι το στοίχημα. Υπάρχουν δραματουργοί που γράφουν θέατρο για να αναπαραστήσουν την πραγματικότητα, και δραματουργοί που γράφουν για να την αλλάξουν. Η Σάρα Κέιν ανήκει στη δεύτερη κατηγορία. Έσκασε σαν βόμβα στην Ευρώπη. Ήταν ένα αστέρι που εξερράγη μπροστά στα μάτια μας, και άλλαξε το θέατρο δια παντός. Ήταν «προφήτισσα».

Τα κείμενα της Σάρα Κέιν φτάνουν στα χέρια μου εκείνη την εποχή, ήταν εν ζωή ακόμα. Ήταν μια εποχή που τα κορίτσια πήγαιναν στου Κουν με τις μακριές φούστες και τα ωραία τους μακριά μαλλιά, και εγώ με τα τζιν και τα μακό στις πρόβες ήμουν σαν «πανκιό».  Και όταν άρχισα να παρακολουθώ αυτό το κορίτσι στην Αγγλία, είπα ότι υπάρχει και αυτό. Τα έργα της μου άλλαξαν την πραγματικότητα μου. Επέλεξε να ζήσει τον τρόμο χωρίς κανένα άλλοθι και κανένα αναισθητικό. Με συγκλόνισε η Σάρα Κέιν.  . Άρχισαν να ανεβαίνουν τα έργα της , σιγά σιγά, τα οποία ήταν απλησίαστα για εμάς τότε λόγω δικαιωμάτων. Εκείνη την περίοδο κάναμε την Καραπάνου, το ΝΑΙ, που έμοιαζε πολύ. Ήταν υπό την επιρροή της Κέιν. Ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και έγινε η Ψύχωση. Στην ζωή ενός ηθοποιού μαθαίνεις πράγματα, δοκιμάζεις, και υπάρχουν παραστάσεις, που σκάνε όλα αυτά μαζί. Αυτό έγινε στην Ψύχωση.

Κ.Σ. Υπήρξαν παραστάσεις, που δεν παίξατε εσείς που νιώσατε να σας σημαδεύουν με κάποιο τρόπο;

Π.Μ. Δύσκολα μπορεί το θέατρο να με σημαδέψει… η ζωή ,η πραγματικότητα…, οι απώλειες, οι μεγάλοι έρωτες …..αυτα με σημάδεψαν… κυρίως οι θάνατοι όμως… και οι απουσίες.. αυτό..

Κ.Σ. Μάγκντα Γκαίμπελς στο Εθνικό σε λίγες μέρες. Μια γυναίκα έντονης ζωής, και έντονων πιστεύω…

Π.Μ. Και Γιώργος Βέλτσος στο κείμενο. Μας παραδίδεται το κείμενο αυτό, αρχές καλοκαιριού. Είναι μια γραφή αν μη τι άλλο που με ιντρίγκαρε πολύ. Δεν είναι ρεαλιστικό το έργο, σε καμία περίπτωση. Η δομή του είναι ενδιαφέρουσα, γιατί μιλούν τα πρόσωπα σε τετελεσμένο μέλλοντα. Είναι σαν τα γεγονότα να έχουν συμβεί ήδη όταν τα βλέπουμε. Ξεκινά η παράσταση με τον Γκαίμπελς να διηγείται μια συνεδρία με τον Φρόυντ. Δεν έγινε ποτέ στην πραγματικότητα. Αλλά ο Βέλτσος πιάνει το ναζισμό και τον αντίποδα του, την ψυχανάλυση, που είναι η αρχή και το τέλος του κύκλου. Τελειώνοντας αυτή η σκηνή εμφανίζεται με έναν περίεργο τρόπο ο Φρόυντ και διαβάζει μια προφητεία. Είναι σαν να μπαίνουμε στη δομή του ονείρου. Από το Φρόυντ και μετά, όλο το έργο παρουσιάζεται μέσα από τον κόσμο των ονείρων του Γκαίμπελς και της Μάγκντα. Χωρίς να υπάρχει οργανική συνέχεια είναι σαν να παρουσιάζονται όλοι οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι αυτοί αυτοκτόνησαν και σκότωσαν τα παιδιά τους. ξεκινά δείχνει μια σκηνή από το τέλος, είναι όλοι σαν νεκροί, σαν φαντάσματα. Είναι σαν προφητικός λόγος το έργο. Η γυναίκα αυτή μας παρουσιάζεται δηλαδή σαν να έχει φανταστεί, πριν σκοτώσει τα παιδιά της, ότι τα έχει σκοτώσει πολλές φορές. Οι σκηνές ή μια δίπλα στην άλλη δημιουργούν ένα συνειρμικό κόσμο ονείρων, αποκαλύπτοντας μέσα από τη διεστραμμένη σχέση τους το σκληρό πυρήνα του ναζισμού. Τον απεκδύει. Όλα αυτά βέβαια τοποθετημένα σε αυτό που ονομάζουμε θέατρο της ιστορίας. Γιατί ο ναζισμός ήταν θέατρο. Βασίστηκε στην όπερα. Ήταν θέαμα. Και έτσι είναι το έργο, είναι σαν να βγαίνουν τα πρόσωπα από την ιστορία και να ανεβαίνουν στη σκηνή του θεάτρου. Με ένα πυκνό ποιητικό λόγο.

Πώς αντιμετωπίζετε και πώς κατανοείτε τον τρόπο σκέψης αυτής της γυναίκας, ως προς τη ζωή της, αλλά και την επιλογή του τέλους της;

Ως ιστορικό πρόσωπο είναι πολύ ενδιαφέρουσα γυναίκα η Μάγκντα Γκαίμπελς γιατί είναι άλλη η δημόσια εικόνα της, και άλλη η ιδιωτική της ζωη. Χρησιμοποιήθηκε από το σύστημα σωρηδόν. Μια γυναίκα που κάνει έξι παιδιά, για να τα χρησιμοποιήσει ως εικόνα, γιατί σε καμία περίπτωση δεν ήταν γεννημένη μάνα. Νοσηλεύτηκε, κατέρρευσε, το νευρικό της σύστημα διαλύθηκε, και ήταν μια γυναίκα που μανιπιουλάριζε τον Γκαίμπελς. Ήταν μεγαλύτερη του, ήταν η μούσα του ας πούμε. Και επιλέγει αυτή να σκοτώσει τα παιδιά, αν και ο Γκαίμπελς δεν ήθελε. Διάβαζα μια μαρτυρία ενός υπασπιστή του Χίτλερ, ο οποίος την είδε, στη διαδικασία, πώς τα έπλυνε, τους έβαλε τα νυχτικά, τα άφησε στο δωμάτιο και βγήκε κατάχλωμη, με κόκκινα μάτια χωρίς να κλαίει, κάθισε στο τραπέζι και έριξε μια πασιέντζα. Υπάρχει και η επιστολή που έστειλε στον άλλο της γιο που επέζησε, στην οποία εξηγεί για ποιους λόγους θα αυτοκτονήσουν. Οι άνθρωποι αυτοί έζησαν τον απόλυτο μύθο του ναζισμού, μέχρι τέλους. Υπήρχε και ιστορικά και μια τριγωνική σχέση. Η Μάγκντα ήταν ερωτευμένη με τον Χίτλερ. Το ναζιστικό καθεστώς έκλεισε τις γυναίκες και πάλι στα σπίτια, για να κάνουν παιδιά, για να δώσουν νέο αίμα στη φυλή.

Ωστόσο η πολιτιστική ανάπτυξη της Γερμανίας στην εποχή του Ναζισμού είναι κάτι το ασύλληπτο. Όλοι οι θεσμοί που θαυμάζουμε ακόμα και σήμερα ιδρύθηκαν επί Χίτλερ. Είχε θέατρα, ορχήστρες. Παρήγαγαν πολιτιστικό προϊόν που το είχαν υπό τον έλεγχο τους.

Κ.Σ Έχετε παίξει ρόλους που εξέφρασαν την εξουσία με διαφορετικό τρόπο. Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς την εξουσία;

Π.Μ. Ο άνθρωπος ενστικτωδώς είναι πολύ άγριο όν. όταν πιεστούμε από τις συνθήκες, όπως τώρα με την κρίση που ενεργοποίησε τα αθλιότερα αντανακλαστικά μας, γινόμαστε πολύ επιθετικοί. Κάνοντας focus στον ναζισμό, αντιλαμβάνομαι ότι βρήκε έδαφος στη Γερμανία γιατί ακριβώς έχει να κάνει με την εξουσία, την ανάγκη για δύναμη. Νομίζω ότι είναι η αντίθετη από την ανάγκη της αγάπης. Ο εικοστός αιώνας δημιούργησε τη βεβαιότητα  ότι ο πολιτισμός θα είναι μια σκάλα κλιμακούμενη προς τα πάνω, από τη βαρβαρότητα προς την πνευματικότητα. Δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι θα συνέβαινε αυτό που έγινε στην Γερμανία. Ξεκίνησε ο ναζισμός και δεν μπορούσαν να δεχθούν ότι έρχεται. Ούτε ότι θα γίνει τελικά. Και έκανε μια παλινδρόμηση πολιτιστική η ανθρωπότητα με τον ναζισμό αδιανόητη. Πρέπει να επαγρυπνούμε για να διαφυλάξουμε τον πολιτισμό μας, να δημιουργούμε ασφαλιστικές δικλείδες για τη βία. Και η φτώχεια είναι βία, και ενεργοποιούνται μηχανισμοί απίστευτη. Η ανάγκη για επιβίωση είναι τρομαχτικό πράγμα.

Κ.Σ Πόσο εύκολο είναι για έναν καλλιτέχνη μέσα σε αυτές τις συνθήκες να ελπίζει;

Π.Μ Μπαίνεις σε μια κατάσταση ανημποριάς. Αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να δράσεις. Ότι θα ήθελες να αλλάξεις τα πράγματα, αλλά μπορείς να δράσεις μόνο σε ένα πεδίο που μπορείς, να προστατεύσεις δηλαδή τη ζωή σου, την μικρή σου καθημερινότητα. Και να μην μπορείς να κάνεις σχέδια για το μέλλον

Κ.Σ.Τι ελπίζετε για το μέλλον;

Π.Μ. Να ξυπνήσω ένα πρωί και να έχουν αλλάξει όλα. Να είναι ένας εφιάλτης όλο αυτό.

Κ.Σ Ευχαριστώ πολύ

Π.Μ. Κι εγώ