Κριτική Κάτια Σωτηρίου
Η θεατρική σκηνή του Φάουστ παρουσιάζει τον Δον Ζουάν ή Μία Πέτρινη Ευωχία” του Μολιέρου, σε μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη και σκηνοθεσία Χρήστου Σουγάρη.
Το έργο Dom Juan ή η γιορτή της πέτρας που γράφτηκε από τον Μολιέρο, και δημοσιεύθηκε το 1665, είναι η τρίτη γαλλική προσαρμογή του μύθου του Δον Ζουάν, μετά την εκδοχή του Doraemon το 1659 και του Villiers το 1660. Το έργο παίχτηκε για δεκατέσσερις παραστάσεις σε τροποποιημένη μορφή πριν κατέβει, λόγω της αναταραχής που είχε δημιουργήσει, και δεν ξαναπαίχτηκε ποτέ κατά τη διάρκεια της ζωής του Μολιέρου. Ο Μολιέρος ήταν ήδη σε αντιπαράθεση με τους κληρικούς της εποχής του που είχαν εξοργιστεί από τον Ταρτούφο του, τη σάτιρα του σχετικά με τη θρησκευτική υποκρισία, μόλις ένα χρόνο πριν. Οι επικριτές κατηγόρησαν το Μολιέρο ότι κάνει επίθεση “στα συμφέροντα του Ουρανού” και ότι προσβάλει τον Louis XIV με τις αναφορές του στη θρησκεία και την ηγεσία.
Όταν ακούμε τις λέξεις «Δον Χουάν», πλάθουμε στη φαντασία μας έναν άνθρωπο που κατέχει περιορισμένη ηθική και αυξημένη σεξουαλική ικανότητα. Ο Don Juan (ή στα ιταλικά, Don Giovanni) είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας και η ιστορία του έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία των συγγραφέων και συνθετών στο πέρασμα των αιώνων. Γιατί όμως ήταν οι λογοκριτές τόσο της εποχής του Μολιέρου, όσο και των αιώνων που ακολούθησαν, τόσο πρόθυμοι να καταστείλουν αυτό το έργο αν αφορά απλά έναν απερίσκεπτο απατεώνα και γυναικοκατακτητή που αψηφά τους νόμους της ηθικής και τελικά καταλήγει στην κόλαση ως τιμωρία του; Ο Μολιέρος, πήγε πέρα από αυτό και προκάλεσε όχι μόνο τους νόμους του Θεού, αλλά και εκείνους της κοινωνίας που υπερασπιζόταν τον Διαφωτισμό, καθώς και της κοινωνικής ισότητας εκθέτοντας το υποκριτικό χαρακτήρα της άρχουσας τάξης και του κλήρου.
Στο πλαίσιο του θεάτρου του 17ου αιώνα, είναι ένα από τα λιγότερο κλασικά έργα του Μολιέρου. Το έργο αυτό, σε πεζό λόγο, δεν ακολουθεί πλήρως τους θεατρικούς κανόνες της εποχής του και δε βρίσκει κανείς ούτε την ενότητα του χρόνου, του τόπου, ούτε της δράσης όπως «επιβάλλει» η θεατρική λογική.
Το Θέμα του Έργου
Τοποθετημένο τον 14ο αιώνα στην Ισπανία, ο Don Juan είναι ένας ακόλαστος που αντλεί μεγάλη ευχαρίστηση από την παραπλάνηση των γυναικών, και το να αφήνει ραγισμένες καρδιές στο πέρασμά του. Η κύρια πλοκή που υφαίνει ο Μολιέρος περιλαμβάνει τον Don Juan να παραπλανά μια νεαρή ευγενή και να δολοφονεί τον πατέρα της, Don Gonzalo. Συναντά το άγαλμα του Δον Gonzalo στο νεκροταφείο και το καλεί στο σπίτι για να δειπνήσουν μαζί του. Το φάντασμα του πατέρα υποχρεώνεται και σε αντάλλαγμα προσκαλεί τον Δον Χουάν να δειπνήσουν μαζί στο νεκροταφείο. Ο Δον Ζουάν, που δεν επιθυμεί να φανεί δειλός, δέχεται και οδηγείται στο θάνατο.
Στο έργο αυτό συνυπάρχουν δυο βασικοί χαρακτήρες: ο Δον Ζουάν, και ο υπηρέτης του Sganarelle. Το όνομά του προέρχεται από το ιταλικό “sgannare” και σημαίνει «αυτός που ανοίγει τα μάτια». Ο Μολιέρος δημιούργησε το χαρακτήρα του Sganarelle, σύμφωνα με το έθιμο των Ιταλών κωμικών υπηρετών στην Commedia dell’arte.
Στον Δον Ζουάν ο υπηρέτης είναι ο προνομιακός συνομιλητής του βασικού ήρωα. Όπως στα περισσότερα έργα της κωμωδίας αυτής της εποχής, το δίδυμο κύριος / υπηρέτης έχει θεμελιώδη ρόλο, και το έργο είναι δομημένο γύρω από τις διαφορές τους, τις αντιπαραθέσεις τους και τους διαλόγους που ανταλλάσσουν. Ο Sganarelle διατηρεί πολλά χαρακτηριστικά του Ιταλού βαλέ, ιδίως τη δειλία του και ενσαρκώνει τη φωνή του λαού στις ομιλίες του και είναι συντηρητικός, απλός και καθησυχαστικός στις πεποιθήσεις του. Η κοινή λογική και οι πανουργίες του επιτρέπουν να αντιμετωπίσει τον κύριό του με πλήρη επίγνωση των κοινωνικών ορίων που δεν πρέπει να περάσει.
Ο Sganarelle είναι η αντανάκλαση της πολυπλοκότητας του έργου του Μολιέρου και ο ρόλος του είναι εξίσου σημαντική με εκείνο του αφεντικού του. Ο τελικός θρήνος του για τους χαμένους τους μισθούς του, μετά το θάνατο του αφέντη του, έχει δανειστεί την ελαφρότητα τους από την Commedia dell ‘Arte, αλλά ταυτόχρονα αντιστρέφει το σύνολο της ηθικής έκφρασης του έργου, γεγονός που το κάνει ακόμα πιο σκανδαλώδες.
Η Παράσταση στο Φάουστ
Το ανέβασμα του Δον Ζουάν στο Φάουστ ακολουθεί μια μοντέρνα προσέγγιση, με παρεμβάσεις στο βασικό κείμενο έτσι ώστε να περιλαμβάνει και να θίγει ζητήματα της σύγχρονης Ελλάδας, με ηθικούς προβληματισμούς που παρεκκλίνουν της λογικής του Μολιέρου, χωρίς ωστόσο να φαίνονται ξένοι προς αυτήν.
Θεατρική Κριτική
Ο ηθοποιός Χρήστος Σουγάρης αναλαμβάνει την σκηνοθεσία του έργου, και δημιουργεί ένα μουσικοθεατρικό θέαμα, που έχει ως βάση απλές τεχνικές, και παρεμβάσεις. Κάποιες από τις σκηνοθετικές ιδέες είναι εξαίσιες τόσο ως προς τη σύλληψη όσο και ως προς την εκτέλεση – η ζωντανή μπάντα, η ρυθμική απόδοση κάποιων σκηνών, τα παιχνίδια με τη σκιά, η τηλεφωνική επικοινωνία με τον πατέρα είναι κάποιες από τις ιδέες και σκηνές που ξεχωρίζουν – ωστόσο, σε κάποια σημεία υπάρχει συνεχής προσπάθεια ένταξης νέων ιδεών που δημιουργούν μια αίσθηση αποσπασματικότητας και χαλαρώνουν τη νοηματική και ιδεολογική σύνδεση των σκηνών. Όλο το έργο βασίζεται σε μια υπερβολή, που δικαιολογείται εν μέρει από την ύπαρξη ενός ακραίου, υπερβολικού στα όρια της «ύβρης» ήρωα, όπως ο Δόν Ζουάν, αλλά που γίνεται και κάπως κουραστική, ειδικά σε κάποια μουσικά μέρη που έχουν ιδιαίτερα μεγάλη ένταση και διάρκεια, και που δημιουργούν μια αίσθηση επανάληψης. Ωστόσο, η ατμόσφαιρα που δημιουργεί, και η αισθητική της παράστασης είναι ιδιαίτερα ελκυστικά στοιχεία. Στην αισθητική της παράστασης συντελεί ο εξαιρετικός φωτισμός του Άρη Τρουπάκη, τα κουστούμια και τα σκηνικά των Αλεξάνδρας Σιάφκου και Αριστοτέλη Καρανάνου και η κινησιολογία – χορογραφία της Φαίδρας Σούτου.
Οι ερμηνείες της παράστασης είναι σίγουρα το μεγάλο της πλεονέκτημα. Ο Χρήστος Σούγαρης εξελίσσεται μέσα στο έργο, και κερδίζει το κοινό με την άνεση της παρουσίας του, και το διάχυτο σαρκασμό του χαρακτήρα του. Ίσως οι στιγμές της τραγικότητας του ήρωα του δεν αποδίδονται με το βάθος που θα θέλαμε, αλλά η ερμηνεία του είναι πολύ σταθερή, και καταφέρνει να δείξει ότι το πιο θελκτικό χαρακτηριστικό του Δόν Ζουάν ήταν στην πραγματικότητα η μεγάλη του προσαρμοστικότητα και ευρηματικότητα στις συνθήκες που συναντούσε.
Ο Όμηρος Πουλάκης αναλαμβάνει το ρόλο του Σγαναρέλλου, και είναι όσο πρέπει κωμικός, με έμφαση στη δουλοπρέπεια και τη δειλία του ήρωα του, αλλά και στον ωφελιμισμό που τον διακρίνει, παρά το γεγονός ότι αποτελεί τη φωνή της «ηθικής». Η προσέγγιση του Σγαναρέλλου του αποτελεί μια καλή κριτική στην υποκρισία των χρηστών ηθών, και με πολύ σταθερό ύφος και ρυθμό αποδίδει τον επιφανειακό συντηρητισμό του ήρωα του, αλλά και την απληστία του.
Η Ξανθή Γεωργίου ως Δόνα Ελβίρα είναι συμπαθής στην εσωτερικότητα της, αλλά ξεχωρίζει και για την κίνηση της, όπως και η Χριστίνα Χειλά – Φαμέλη, που επιδεικνύει εξαίσια χοροθεατρική ικανότητα. Ο Δημήτρης Ραφαήλος σε διπλό ρόλο μεταμορφώνεται με άνεση από τον πιο ζεστό και ανθρώπινο αδελφό της Ελβίρας, στον πιο πεζό και κάπως κωμικά αφελή δανειστή του Δον Ζουάν, ενώ κινείται ιδανικά στη σκηνή καθόλη τη διάρκεια της παράστασης.
Εξαιρετική και η κίνηση του Λευτέρη Χαρέλλη, που ξεχωρίζει για το μουσικό – χορικό μονόλογο – περιγραφή της διάσωσης του Δον Ζουάν. Είναι μια από τις καλύτερες στιγμές της παράστασης. Οι μουσικοί Νίκος Καρύδης και Αλέξης Κωτσόπουλος συντελούν και με τη μουσική τους στο ρυθμό της παράστασης.
Στο σύνολο της η παράσταση είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, καθώς προσεγγίζει το «μύθο» του Δον Ζουάν με την κωμικότητα και κριτική στην ηθική της εποχής που ασκεί ο Μολιέρος, αλλά με έναν σύγχρονο τόνο που τελικά σαρκάζει την υποκρισία από όπου και αν αυτή προέρχεται. Είναι μια εξαιρετικά καλαίσθητη παραγωγή, ίσως λίγο υπερφορτωμένη μουσικά και με υψηλότερα εντασιακά μεγέθη σε κάποιες στιγμές, αλλά με καλοδουλεμένη κίνηση και με ηθοποιούς που συνδημιουργούν και συλλειτουργούν σε μια καλά στημένη ομαδική δουλειά, υψηλών σκηνικών απαιτήσεων.
• Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
• Σκηνοθεσία: Χρήστος Σουγάρης
• Δραματουργική Επεξεργασία: Ανδριάννα Αλεξίου, Κατερίνα Κουτσοχερίτη, Χρήστος Σουγάρης
• Σκηνικό – Κοστούμια: Αλεξάνδρα Σιάφκου, Αριστοτέλης Καρανάνος
• Φωτισμοί: Άρης Τρουπάκης
• Κίνηση: Φαίδρα Σούτου
• Μουσική: Νίκος Καρύδης, Αλέξης Κωτσόπουλος
• Hair styling: Daniels
• Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαρία Απατσίδου
• Βοηθοί σκηνογράφου – Ενδυματολόγου: Δώρα Τουρβά, Hossain Amiri
• Φωτογραφίες: Νατάσα Διαβαστή
Ερμηνεύουν
Χρήστος Σουγάρης Όμηρος Πουλάκης, Ξανθή Γεωργίου, Χριστίνα Χειλά – Φαμέλη, Λευτέρης Χαρέλλης, Νίκος Καρύδης, Αλέξης Κωτσόπουλος, Δημήτρης Ραφαήλος, Νίκος Χατζόπουλος (φωνή)
Παραγωγή
POLYPLANITY Productions / Γιολάντα