Για τον πολυβραβευμένο (Βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας 2005. γαλλικό Légion d’honneur 2007 και άλλα, περισσότερα από 50 βραβεία) Άγγλο συγγραφέα έχω γράψει στην κριτική μου για το έργο του «Νεκρή Ζώνη». Ο Πίντερ εκτός από συγγραφέας θεατρικών έργων ήταν και ηθοποιός ερμηνεύοντας πολλούς ρόλους σε δικά του ή άλλων συγγραφέων έργα για το θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση στα οποία πολλές φορές ήταν και σκηνοθέτης. Πολύ γνωστά του έργα το «Sleuth» που είχαμε απολαύσει στην Αθήνα με τον Δημήτρη Χόρν, το «Πάρτι γενεθλίων» κ.α. Οι Παλιοί Καιροί παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά από τη Royal Shakespeare Company στο Aldwych Theatre του Λονδίνου το 1971, με τους γνωστούς ηθοποιούς Colin Blakely (Deeley) , Dorothy Tutin (Kate), and Vivien Merchant (Anna), σε σκηνοθεσία του μεγάλου Peter Hall στον οποίο το έργο ήταν αφιερωμένο για τα τεσσαρακοστά του γενέθλιά.
Κριτική Στέλιος Αντωνιάδης
Όταν περάσουν τα χρόνια αναπόφευκτα το μέλλον μας είναι να ζούμε στο παρελθόν μας. Οι αναμνήσεις μας αποτελούν τον μοναδικό παράδεισο από τον οποίο δεν μπορεί να μας βγάλει κανείς ποτέ. Πόση όμως σχέση έχουν αυτά που θυμόμαστε με αυτά που στην πραγματικότητα ζήσαμε; Πρώτα από όλα ο άνθρωπος έχει την τάση και πολύ καλά κάνει και την έχει, να ξεχνάει τα δυσάρεστα και να θυμάται τα ευχάριστα κάτι που αποτελεί αυτόματο μηχανισμό ψυχικής άμυνας. Επίσης έχουμε την τάση να εξωραΐζουμε πρόσωπα και καταστάσεις, να θυμόμαστε τα όμορφα όσο πιο όμορφα γίνεται. Λένε πως οι άνθρωποι που κάποτε νομίζουμε ότι αγαπήσαμε στην ουσία αποτελούν πλάσματα της φαντασίας μας και ποτέ δεν ήταν όπως τους θυμόμαστε. Κάτι άλλο αποτελεί ο προβληματισμός για τις επιλογές μας, για το ποιες θα ήταν οι συνέπειες και τα επακόλουθα αν αντί για τις αποφάσεις που πήραμε παίρναμε άλλες αποφάσεις. Στους Παλιούς Καιρούς ο συγγραφέας παίζει με τη μνήμη μας, με αυτά που θυμόμαστε ή νομίζουμε ότι θυμόμαστε εξάλλου είναι γνωστό πως τα παιχνίδια με τη μνήμη αποτελούσαν συχνό, αγαπημένο θέμα του Πίντερ, αυτό στην ουσία είναι το θέμα του έργου.
Υπόθεση του έργου
Ένα ζευγάρι θυμάται το παρελθόν με την ευκαιρία μιας φίλης (Anna) που έρχεται να τους επισκεφτεί. Αναφέρουν πρόσωπα που μπορεί να έπαιξαν κάποιο συγκεκριμένο ρόλο στη ζωή τους αλλά και που μπορεί να μην έπαιξαν αυτόν ακριβώς τον ρόλο αλλά κάποιον άλλο που αποκαλύπτεται ή και δεν αποκαλύπτεται. Ποιος είχε σχέση και τί είδους σχέση με ποιόν; Ποιος είναι ποιος; Οι δύο γυναίκες είναι μία σε διαφορετικό χρόνο; Υπήρχε ομοφυλοφιλική σχέση μεταξύ των δύο γυναικών; Υπήρξε κάποιου είδος φετιχισμός; Οι αναμνήσεις αυτές αποτελούν πραγματικά γεγονότα ή όλα είναι αποκυήματα της φαντασίας του άντρα (Deeley); Είχε αυτός ερωτικές σχέσεις και με τις δύο γυναίκες; Η σύζυγος (Kate) είναι η πραγματική σύζυγος ή μια εικόνα της ψυχρής και απόμακρης μητέρας του την οποία δεν είχε καταφέρει ποτέ να ικανοποιήσει; Υπάρχουν και πολλά άλλα ερωτηματικά που μένουν αναπάντητα και πρέπει να μείνουν αναπάντητα γιατί αυτός είναι ο τρόπος γραφής του Πίντερ.
Η ερμηνεία της υπόθεσης του έργου δεν είναι εύκολη. Υπάρχουν τουλάχιστο τρεις επικρατούσες εκδοχές αλλά και πολλές άλλες. Οι ερμηνείες αυτές δεν είναι υποχρεωτικά σωστές ή λανθασμένες, μπορεί να είναι ταυτόχρονα και σωστές και λανθασμένες. Στη μνήμη μας μπορεί να υπάρχουν γεγονότα που δεν συνέβησαν ποτέ ή και που ποτέ δεν θα μπορούσαν να συμβούν.
Με πολύ ενδιαφέρον διάβασα ότι κατά τη διάρκεια μια πρόβας για το έργο, ο πρωταγωνιστής, ο πολύ καλά γνωστός μας από τους θαυμάσιους ρόλους δε διάφορες κινηματογραφικές ταινίες, μεγάλος ηθοποιός Anthony Hopkins, ρώτησε τον συγγραφέα να του εξηγήσει το έργο για να πάρει την απάντηση: «δεν ξέρω, απλά συνέχισε να ερμηνεύεις».
Ο Γιάννης Χουβαρδάς μετά από μια σαραντάχρονη πορεία στο θέατρο ( πορεία η οποία είχε το ξεκίνημά της στη συγκεκριμένη αίθουσα) σκηνοθετεί για πρώτη φορά έργο του Πίντερ σε συμπαραγωγή του Θεάτρου Τέχνης με το Θέατρο του Νέου Κόσμου (πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ελλάδα στο ίδιο θέατρο από τον μεγάλο Κάρολο Κουν). Το έργο όπως φαίνεται από τα παραπάνω είναι δύσκολο, αινιγματικό, δυσνόητο, δυσερμήνευτο η σκηνοθεσία όμως είναι εξαιρετική. Το εύρημα των διαφανειών με κάμερες που αλλάζουν συνεχώς θέση κάνει τη διαφορά. Τα σχόλια κάποιων για το ότι αποσπά τον θεατή από την παρακολούθηση του έργου δεν νομίζω ότι ευσταθούν.
Συντελεστές
Στη μετάφραση της πάντα πολύ καλής Έρις Κύργια διέκρινα μερικά ασήμαντα λάθη.
Το σκηνοθετικό επίτευγμα του Γιάννης Χουβαρδάς που κυριολεκτικά κάνει τη διαφορά πιστεύω πως θα γραφτεί στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου.
Τα Σκηνικά της Εύας Μανιδάκη ταιριάζουν απόλυτα στο έργο, όπως και τα Κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη τα οποία ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένα κυρίως χρωματικά. Ο Σχεδιασμός φωτισμών της Στέλλας Κάλτσου πολύ σωστός. Video design: Παντελής Μάκκας. Βοηθός σκηνοθέτη Μαριλένα Μόσχου, Φωτογραφίες Μυρτώ Αποστολίδου
Παίζουν (αλφαβητικά)
Μαρία Κεχαγιόγλου, Χρήστος Λούλης, Μαρία Σκουλά και οι τρεις τους έκαναν ό,τι καλύτερο.
Ένα πολύ δύσκολο έργο για λίγους. Όσοι είναι εξοικειωμένοι με το έργο του Πίντερ αξίζει να το δουν, κυρίως για την πρωτότυπη σκηνοθεσία, οι υπόλοιποι είναι βέβαιο ότι θα πλήξουν.
Διάρκεια : 100 ‘