Η αιώνια φρίκη του πολέμου και της ανθρώπινης απαξίωσης από τον άνθρωπο παίρνουν μορφή στην σκηνή του θεάτρου Σταθμός, με την παράσταση Αφορμή Τρωάδες, σε σκηνοθεσία του Τάσου Αλατζά, και τις Νεκταρία Γιαννουδάκη, Γιάννα Ζιάννη, Ασπασία Μηλιαράκη που ενσαρκώνουν τα γυναικεία πρόσωπα της τραγωδίας.
- Κριτική της Παράστασης Κάτια Σωτηρίου
- Αποκλειστικές φωτογραφίες για το mytheatro Ελπίδα Μουμουλίδου
Το έργο
Το διαχρονικό και επίκαιρο «μήνυμα», ενάντια στους σημερινούς ιμπεριαλιστικούς πολέμους, φέρνουν μέσα από τους αιώνες «Οι Τρωάδες», που γράφτηκαν από τον Ευριπίδη για να αφυπνίσει τη συνείδηση των συμπολιτών του και να τους αποτρέψει από τον καταστροφικό παραλογισμό του πολέμου. Με αφορμή την ωραία Ελένη, θεοί και άνθρωποι εμπλέκονται σε μια ιστορία όπου η ματαιοδοξία, η υπερηφάνεια, η οργή και ο ηρωισμός μπερδεύονται σε ένα κουβάρι που αφήνει βαθιές πληγές, απώλειες, οδύνη και φόβο.
Οι Τρωάδες έχουν ως κεντρικό πρόσωπο τη γυναίκα, είτε ως μάνα, ως σύζυγο, κόρη, και αδελφή, αναδεικνύοντας τη σε παγκόσμιο σύμβολο – θύμα της βαρβαρότητας του πολέμου. Η Εκάβη είναι η τραγική μάνα που κάποτε είχε τον κόσμο στα πόδια της και καλείται να αντιμετωπίσει το χαμό του άντρα της και των παιδιών της, αλλά και την καταστροφή της πόλης της. Καταστάσεις δηλαδή, όχι πολύ μακριά από όσα συμβαίνουν και σήμερα.
Ο Ευριπίδης εκθέτει την εικόνα της σφαγής και της σκλαβιάς των αθώων και τη βάζει μπροστά στα μάτια των σύγχρονών του Αθηναίων αλλά και στα δικά μας σήμερα, για να την αντιληφθούμε σε όλη της τη φρίκη. Ο στοχασμός του Ευριπίδη αποκτάει σήμερα μια συνταρακτική διαχρονικότητα , και ο ποιητής, χρησιμοποιώντας το θρηνητικό λόγο των γυναικών, διαπερνάει το κέλυφος των αιώνων και κατορθώνει να τον κάνει να ηχήσει σαν ένα παγκόσμιο πανανθρώπινο τραγούδι εναντίον του πολέμου και της βίας. Εξάλλου η σύγχρονη εποχή προσφέρει το «σκηνικό» για μια σύγχρονη ερμηνεία των «Τρωάδων», του πιο αντιπολεμικού έργου του Ευριπίδη, ως ένα έργο – «κατηγορώ» των ιμπεριαλιστικών πολέμων ανά τους αιώνες.
Η Παράσταση
Ο Σάββας Πατσαλίδης είχε σημειώσει πριν λίγα χρόνια ότι» Ένα αληθινά λογοτεχνικό κείμενο ενθαρρύνει τη διασπορά των σημείων του, προκαλεί να το παρερμηνεύσουμε, να το αποσπάσουμε από τον μονόδρομο και τον μονόλογο της μίας και μοναδικής ανάγνωσης». Απολύτως θεμιτή, επομένως, είναι η αναγωγή της ευριπιδικής τραγωδίας στην εποχή μας, που επιχείρησε η σκηνοθεσία του Τάσου Αλατζά, με αφετηριακούς στυλοβάτες την άμεση, εύγλωττη διασκευή της Πένυς Φυλακτάκη, και το απέριττα ρεαλιστικό σκηνικό – ένα κρεβάτι όχημα αλλά και φυλακή ταυτόχρονα- τα σύγχρονα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα, και τους λειτουργικούς φωτισμούς του Σάκη Μπιρμπίλη.
Εκ των πραγμάτων η απόδοση μιας τραγωδίας σε κλειστό χώρο αποτελεί πρόκληση, και απαιτεί μια προσέγγιση σύγχρονη και λειτουργική. Η σκηνοθεσία, γενικά λιτής ρεαλιστικής «γραμμής» είχε ως στόχο να επικαιροποιήσει το έργο με δύο ευρήματα. Με το πρώτο εύρημα, για να υπογραμμιστεί η διαχρονική διδαχή αυτής της τραγωδίας, ακούγονται φωνές γυναικών σε διαφορετικές γλώσσες να θρηνούν για το χαμό. Ο τραγικός μύθος χρησιμεύει, για να θιγούν σημερινά πράγματα: Η ιστορία της Τροίας, της Συρίας, του Σεράγεβο, της Ρουάντα, του Σουδάν, της Αρμενίας, της Κορέας, της Σμύρνης.
Με το δεύτερο, τοποθετεί τις ηρωίδες του σε ένα μεταλλικό κρεβάτι, που λειτουργεί πότε σαν όχημα ανάμεσα στους αιώνες, πότε σαν την φυλακή των γυναικών που περιμένουν να μάθουν την τύχη που τους επιφυλάσσουν οι νικητές του πολέμου. Το κρεβάτι έχει βέβαια και την έννοια της ιδιωτικότητας και θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν συνάδει τόσο με το πανανθρώπινο και διαχρονικό νόημα των λεγομένων, ωστόσο η προσφυγή στον μύθο για την εξασφάλιση ενός ποιητικού άλλοθι, μιας αφηγηματικής μάσκας είναι αυτή που δίνει την σκηνοθετική άδεια της χρήσης του, αφού η αφήγηση αλλά και ο διάλογος των γυναικών που θρηνούν πάνω στο κρεβάτι βοηθούν να ανασυρθούν τα σκοτεινά στρώματα του ψυχισμού των γυναικών αυτών που πάσχουν, που υφίστανται την απώλεια των οικογενειών τους αλλά και την απώλεια της αξιοπρέπειας τους.
Ο παιδευτικός χαρακτήρας της παράστασης αποτυπώνεται και στον προσανατολισμό της να διαφωτίσει τους σκοτεινούς και πολύπλοκους μηχανισμούς που παράγουν το πολεμικό φαινόμενο. Η παράσταση επιχειρεί να αποτελέσει γόνιμο μάθημα τόσο σε γνωστικό επίπεδο, συνδυάζοντας την γνώση του αρχαίου ιστορικού λόγου με τον σύγχρονο πολιτικό προβληματισμό, όσο και θεατρικά μετουσιώνοντας το ατομικό βίωμα σε συλλογικό και το εφήμερο σε διαχρονικό. Με αφορμή την ωραία Ελένη, θεοί και άνθρωποι εμπλέκονται σε μια ιστορία όπου η ματαιοδοξία, η υπερηφάνεια, η οργή και ο ηρωισμός μπερδεύονται σε ένα κουβάρι που αφήνει βαθιές πληγές, απώλειες, οδύνη και φόβο. Αυτό που θα θέλαμε ίσως, και έλειψε, ήταν η μεγαλύτερη αναφορά στις σύγχρονες Τρωάδες. Η «αφορμή» υπήρξε, ίσως όμως δεν την εκμεταλλεύτηκε το κείμενο επαρκώς, αφήνοντας μας μια μικρή αναμονή για κάτι ακόμα περισσότερο, για μια ευρύτερη ίσως σύνθεση κραυγών διαμαρτυρίας για το διαχρονικό και ατελείωτο ιμπεριαλιστικό μένος των ανθρώπων.
Η παράσταση ευτύχησε όμως να έχει τις τρεις εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών με τις ασκημένες φωνές τους και τα ομοιόμορφα μαύρα πένθιμα ρούχα.
Η Νεκταρία Γιαννουδάκη, με τη δωρική της μορφή, το Επιδαύρειο παράστημα και φωνή, σπαρακτική, με αμεσότητα, ειλικρίνεια και βαθύ, ουσιαστικό λυρισμό, έδωσε μια ερμηνεία συνταρακτική χωρίς να καταφεύγει σε εκβιαστικούς ψυχολογικούς ακροβατισμούς.
Εντυπωσιακή η Ασπασία Μηλιαράκη με το εκρηκτικό ψυχοσωματικό άλγος της να κυριεύει τη σκηνή, όπως και η Γιάννα Ζιάννη που με το βλέμμα της και την εκφραστικότητα του προσώπου της έδινε μορφή στις πάσχουσες, μαρτυρικές γυναίκες όλων των αιώνων.
Η παράσταση στο σύνολο της αποτελεί μια σπουδή πάνω στη φρίκη, τον ευτελισμό της γυναικείας φύσης από το πατριαρχικό δόγμα του πολέμου, την τρωτότητα και την απώλεια. Τα δεινά του πολέμου και η συμφορά της προσφυγιάς δεν έχουν εγκαταλείψει την ανθρωπότητα από τον καιρό του Τρωικού Πολέμου μέχρι σήμερα και, δυστυχώς, δε γνωρίζουν γεωγραφικά σύνορα. Είναι μια αξιόλογη παράσταση, που ελπίζουμε να τη δούμε και ακόμα πιο εμπλουτισμένη με σύγχρονο υλικό και στο μέλλον.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ: Κείμενο: Ευριπίδης. Μετάφραση: Μιχάλης Κακογιάννης. Διασκευή – Σκηνοθεσία:Τάσος Αλατζάς. Προσαρμογή Κειμένου (στους πολέμους της γενιάς μας): Πένυ Φυλακτάκη. Φωτισμοί:Σάκης Μπιρμπίλης. Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα. Σχεδιασμός Ήχου: Μαρία Βουμβάκη. Κίνηση:Ασπασία Μηλιαράκη. Σκηνικά: Τάσος Αλατζάς. Βοηθός Σκηνοθέτης: Ερμίνα Γεράρδη. Βοηθός Σκηνοθέτη: Κωνσταντίνος Ψυχογυιός. Βοηθός Κινησιολόγου: Έλενα Σταύρου. Φωτογραφίες:Ανδρέας Θεολογίτης. Υπεύθυνη Προώθησης ( Συλλόγων – Σχολεία ): Ειρήνη Ντουλάκη
Παίζουν: Νεκταρία Γιαννουδάκη, Γιάννα Ζιάννη, Ασπασία Μηλιαράκη
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Παράστασεις: από 25 Μαρτίου έως 16 Απριλίου για 8 παραστάσεις. Μέρες και ώρα έναρξης: Κάθε Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00. Διάρκεια παράστασης: 70 λεπτά. Εισιτήρια: 13 Ευρώ (κανονικό), 10 Ευρώ (φοιτητικό – ομαδικά), 5 Ευρώ (ατέλειες). Χώρος: Θέατρο Σταθμός. Διεύθυνση: Βίκτωρος Ουγκώ 55, Αθήνα (Μετρό Μεταξουργείο). Τηλ.:210 52 30 267
