Το θέατρο Σταθμός παρουσιάζει τη Μελάχρα ή το Λουλούδι της Φωτιάς, του Παντελή Χορν, σε σκηνοθεσία Σοφίας Φιλιππίδου, με ένα καστ νέων ταλαντούχων ηθοποιών.
- Κριτική Παράστασης Κάτια Σωτηρίου
- Φωτογραφίες για το mytheatro Ελπίδα Μουμουλίδου
Υπόθεση του έργου
Ο ερχομός της νεαρής Μελάχρας, κόρη μάγισσας, θα φέρει ανακατατάξεις στο χωριό των τσιγγάνων και κυρίως στη ζωή της Περουζέ. Η Μελάχρα, ψάχνει να βρει τον πρίγκιπα του παραμυθιού, που της έταξε για άντρα της η Βενετία και ζητά την φιλοξενία της. Η Μελάχρα περιπλανιόταν με μια ομάδα θεατρίνων, την οποία συνάντησε ο Νέδος που από τότε δεν μπόρεσε να ξεχάσει τα μάτια της. Με τον ερχομό της, κερδίζει τον έρωτα του Νέδου, με τον οποίο ήταν ερωτευμένη η Περουζέ, δημιουργώντας στην δεύτερη την ανάγκη να εκδικηθεί. Με την Περουζέ ωστόσο, είναι ερωτευμένος ο Γιάσσαρης, γιος της Βενετίας, ο οποίος προσπαθεί επίμονα να την κερδίσει. Η Περουζέ πασχίζει να απαλλαγεί από την Μελάχρα και τον Γιάσαρη και να ξανακερδίσει την αγάπη του Νέδου, γι’ αυτό στήνει μια πλεκτάνη.
Το έργο
Η Σοφία Φιλιππίδου επέλεξε να παρουσιάσει στο Αθηναϊκό κοινό ένα σχεδόν άγνωστο έργο του Παντελή Χορν, που παίχτηκε το 1909 από το θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη και κατέβηκε αμέσως έχοντας λάβει κακές κριτικές από την ελίτ των κριτικών της εποχής. Το έργο του Παντελή Χορν μας φέρνει στον κόσμο των τσιγγάνων, τη σκέψη, τους μύθους και τα λαϊκά έθιμα τους, με ένα κείμενο που μοιράζεται ανάμεσα στην επιθυμία για εκδίκηση και στη διάθεση για αγάπη και ελπίδα. Πρόκειται για μια αρχετυπική ιστορία ανεκπλήρωτου έρωτα και παράφορου πόθου που γεννά ζωώδη ένστικτα και οδηγεί στο έγκλημα, μια ιστορία που δε συνάδει με το κοινό αίσθημα δικαίου και την ψευδαίσθηση ότι οι αδικημένοι και τα θύματα θα δικαιωθούν. Γιατί όλοι είναι θύτες και θύματα ταυτόχρονα. Εξάλλου ο συμβιβασμός στον έρωτα δε γίνεται ποτέ αποδεκτός στους τσιγγάνους.
Χωρίς αμφιβολία το να φέρνει ένας σκηνοθέτης και δραματουργός αντιμέτωπο το κοινό με μια νέα ταυτότητα είναι ένα στοίχημα. Στο χώρο του δράµατος, ο λόγος περί ταυτοτήτων και διαφορών είναι αποφασιστικής σηµασίας, καθότι συγκροτεί τη θεατρική δράση ως τέτοια. Άλλωστε, το δραµατικό πρόσωπο ενός έργου δεν είναι ποτέ αποµονώσιµο και ποτέ δεν εκλαµβάνεται ως µία κλειστή οντότητα, αλλά ως µία δυναµική πολλαπλότητα από άλλα στοιχεία, εν προκειμένω στοιχεία ζωής μιας ομάδας που ζει στο περιθώριο, στοιχεία που συνθέτουν ιστορίες – παραμύθια για μεγάλους. Δεν είναι τυχαίο ότι συχνά στράφηκαν προς τους τσιγγάνους και τις μυθικές ιστορίες τους συγγραφείς σαν τους Τολστόι, Πούσκιν, Μεριμέ, Λόρκα, Μαρκέζ.
Για το λόγο αυτό και η Σοφία Φιλιππίδου στη δραματουργική επεξεργασία που έχει κάνει στο έργο έχει προσθέσει κείμενο από το Σχοινοβάτη του Ζενέ, το ποίημα Ρομάντζο της Σελήνης του Λόρκα από τη συλλογή του Τσιγγάνικα τραγούδια, και το ποίημα Μέθα του Μπωντλαίρ. Ειδικά μάλιστα το τελευταίο, παραπέμπει στην ερμηνεία που είχε δώσει ο Νίτσε για τη μέθη, τη διονυσιακή εκείνη μέθη που οφείλεται στο κρασί :«Ο σκλάβος λευτερώνεται και γκρεμίζονται τώρα όλοι οι άκαμπτοι κι εχθρικοί φραγμοί, που η αναγκαιότητα, η αυθαιρεσία ή η «αναίσχυντη μόδα» ύψωσαν ανάμεσα στους ανθρώπους. Αυτήν την ελευθερία των τσιγγάνων που ύμνησε ο Παλαμάς, και ο Παπαδιαμάντης τη συναντάμε στη σκηνή του Σταθμός.
Ο Παντελής Χορν, αντλώντας έμπνευση από το Δωδεκάλογο του Γύφτου δημιουργεί ένα σύμπλεγμα δράσεων, κινήτρων και περιστατικών, ποτέ εντελώς καθαρά ή αυστηρά δομημένων, ωστόσο πολύ αντιπροσωπευτικών της συνθετότητας και της πολυπλοκότητας της κοινωνικής ζωής των τσιγγάνων, μέσα στην οποία συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν διάφορα στοιχεία. Στοιχεία παραμυθιού, συμβολισμοί και μύθοι ξετυλίγονται στο κείμενο του Χορν. Το βιολί, στοιχείο της μουσικής παράδοσης των τσιγγάνων, γίνεται εδώ και το καθοριστικό στοιχείο που οδηγεί στη λύση, αλλά και στην επιβεβαίωση ότι η μοίρα είναι αναπόδραστη. «Το χάρισε σε κάποιον παλιό μας η Μοίρα του και λένε πως το δοξάρι του ήτανε μαγικό ραβδί πού’ σερνε απάνω στις χορδές της Μοίρας τα γραμμένα. Κόσμους γκρέμιζε, κόσμους έχτιζε καταστροφή το δοξάρι του μα και δημιουργία… λένε πως έπλαθε τ’ αδύνατα, όσα δεν πλάθει χέρι ανθρώπου…».
Οι ήρωες του έργου, αν και ρεαλιστικοί δεν έχουν τίποτε το ηρωικό. Αντίθετα, είναι άνθρωποι συνηθισμένοι, μπλεγμένοι σε ιστορίες απλές και πανανθρώπινες, με ό,τι ασήμαντο και τραγικό εμπεριέχουν, άνθρωποι κοινοί, πάνω στους οποίους στρέφει το βλέμμα της η δραματουργία. Όμως πέρα από τους χορούς και τους καβγάδες, πέρα από τα τσαντίρια και τα πολύχρωμα φουστάνια, υπάρχει κάτι άλλο που δε φαίνεται με το μάτι. Είναι η περηφάνια και το φιλότιμο, η τιμή, η ανάγκη για αγάπη. Είναι το πάθος για τη ζωή, που τονίζεται ιδιαίτερα στην παράσταση.
Στην παράσταση του θεάτρου Σταθμός ο θεατής μπαίνει στον κόσμο της άναρχης συμπεριφοράς, στα όνειρα μιας καθημερινότητας που αιώνες τώρα μας κάνουν μάρτυρες σε ένα οδοιπορικό μύθων, ζωής και θανάτου. Η Σοφία Φιλιππίδου με καθαρές γραμμές και αμεσότητα στη σκηνοθεσία της μετατρέπει τη ροή του έργου σε οδηγό ενός σύμπαντος, όπου δεν υπάρχουν όρια αλλά χρώματα, εικόνες, ζωή και τραγικότητα. Η Μαγεία, στοιχείο της τσιγγάνικης ζωής, ο ρεαλισμός, ισορροπούν μέσα από μια παράξενη λογική, έχοντας ως στήριγμα το ωραίο, το άπιαστο. Είναι έκδηλη η αγάπη, η συμπάθεια που έχει στους ήρωες της αφού είναι άνθρωποι ελεύθεροι, γεμάτοι συναισθήματα και δίψα για ζωή και έρωτα, με έναν τρόπο ασυμβίβαστο.
Η αναπαράσταση τόσο των γεγονότων όσο και των συναισθημάτων, γίνεται με τρυφερότητα, μέσα από καταστάσεις κωμικοτραγικές. Το έργο πάλλεται από το λόγο και τη μουσική (πολύ εύστοχη η μουσική της Ματούλας Ζαμάνη), που καθοδηγεί το ρυθμό της αφήγησης, των συναισθημάτων, του παιξίματος των ηθοποιών. Τα χρώματα συμμετέχουν ενεργά σ’ αυτό το παιχνίδι της υπερβολής και η Φιλιππίδου χρωματίζει με μια απόλυτη ελευθερία (το εξωτερικό κι εσωτερικό τοπίο της παράστασης, με τη βοήθεια των εύστοχων σκηνικών που επιμελήθηκε η ίδια με τους Λία Ασβεστά και Κ.Φ , αλλά και των εξαιρετικά ατμοσφαιρικών φωτισμών του Κώστα Αγγέλου.
Οι ερμηνείες των πρωταγωνιστών, τονίζουν το κωμικοτραγικό αλλά και το μοιραίο της ανθρώπινης φύσης. Η Τατιάνα Μελίδου αποδίδει την απελπισία και την παραφορά της ηρωίδας της, η Δήμητρα Δερζέκου ερμηνεύει με νεανικότητα την ελαφρότητα αλλά και την νευρικότητα και ανυπομονησία της Μελάχρας. Ο Γιώργης Παρταλίδης, όμορφος και σταθερός, ερμήνευσε το Νέδο ίσως λίγο πιο συγκρατημένα συγκριτικά με την απαίτηση του ρόλου του. Ο Ντίνος Φλώρος ερμηνεύει τον χαμηλών τόνων Τεμέλκο, με συμπαγή χαρακτηριστικά, ως έναν άντρα που αντιμετωπίζει τη ζωή με τη σοφία και τη στωικότητα της ηλικίας του.
Με ισορροπία κωμικού και μαγικού στοιχείου η Έλενα Μεγγρέλη ως Βενετία, με εκφραστική δεινότητα, εξαιρετική φωνή και προσεγμένη ερμηνεία ως σχοινοβάτης. Ο Ρήνος Τζάνης αποδίδει τον Αγκούπη με εξαίσιο έλεγχο των εκφραστικών του μέσων και κυριαρχία επί των σωματικών απαιτήσεων ως ακροβάτης , εκφράζοντας την ιδιοτέλεια και το παράφορο πάθος του. Ο Θωμάς Καζάσης απολαυστικά κωμικός αλλά και στιβαρός στο ρόλο του υπερβολικά αρρενωπού Γιάσσαρη (σε ένα ρόλο που κριτικά προσεγγίζει και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία των τσιγγάνων) , ενώ ο Σπύρος Δούρος είχε μια σύντομη αλλά δουλεμένη παρουσία.
Στο σύνολο της είναι μια αξιοπρόσεκτη παράσταση, για το σεβασμό και την τρυφερότητα με την οποία προσέγγισε το κείμενο η Σοφία Φιλιππίδου, για την ενέργεια και το ρυθμό της παράστασης, αλλά κυρίως γιατί σύστησε στο ελληνικό κοινό ένα άγνωστο στους περισσότερους έργο ενός σπουδαίου θεατρικού συγγραφέα.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία /δραματουργική επεξεργασία: Σοφία Φιλιππίδου
Μουσική: Ματούλα Ζαμάνη
Σκηνικά /Κοστούμια: Σοφία Φιλιππίδου
Συνεργάτες σκηνογραφίας: Λία Ασβεστά και Κ.Φ.
Συνεργάτης ενδυματολογικού: Μάγδα Καλορίτη
Χορογραφίες: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος
Φωτισμοί: Κώστας Αγγέλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Καστρησίου
Βοηθός σκηνογράφου/ Μάσκες: Γιώργης Παρταλίδης
Αφίσα /σχεδιασμός προγράμματος: Πέτρος Παράσχης
Τρέιλερ παράστασης: Κώστας Αυγέρης
Παραγωγή Τ3χνη
Διεύθυνση παραγωγής: Μαίρη Φραγκιαδάκη
Επαιξαν οι μουσικοί
Ρία Ελληνίδου, Κρουστά
Κωστας Νικολόπουλος, Ηλεκτρική κιθάρα
Γιάννης Κονταράτος, Βιολί
Ιφιγένεια Σιδηροπούλου, Σέηκερ
Νίκος Κόλλιας
Ηχοληψία, μίξεις, mastering
Παίζουν με σειρά εμφάνισης:
Τατιάνα Μελίδου Γιώργης Παρταλίδης, Ντίνος Φλώρος Έλενα Μεγγρέλη Θωμάς Καζάσης Ρήνος Τζάνης Δήμητρα Δερζέκου Σπύρος Δούρος
