Ο Dario Fo, γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1926, στο Leggiuno-Sangiano, στην Ιταλία, και πέθανε στις 13 Οκτωβρίου 2016, στο Μιλάνο . Ήταν ένας Ιταλός πρωτοποριακός θεατρικός συγγραφέας, και ηθοποιός, που βραβεύτηκε το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1997 και αντιμετώπισε συχνά κυβερνητικές μομφές που τον αντιμετώπιζαν ως μια θεατρική καρικατουρα που είχε σκοπό την κοινωνική αναταραχή.
Στις 13 Οκτωβρίου 2016, ο Dario Fo πέθανε στο Μιλάνο στην ηλικία των 90 ετών. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του παγκόσμιου θεάτρου και κατέκτησε τη θέση του με θάρρος, σκληρή δουλειά και τη μόνιμη μνήμη της ταπεινής καταγωγής του. Ήταν ηθοποιός, τραγουδιστής, θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, ζωγράφος, και σκηνογράφος. Συγκεκριμένα, ήταν σύγχρονος κληρονόμος των μεσαιωνικών jesters και εραστής της commedia dell’arte: από το 1969, με το αριστούργημα Mistero Buffo (Comic Mystery), απέδειξε τη ζωτικότητα του αυτοσχεδιασμού ως τεχνική για τη συμμετοχή του κοινού.
Ο Αρχιτέκτονας της Commedia dell arte
Το 1940, μετακόμισε στο Μιλάνο για να σπουδάσει αρχιτεκτονική στη Brera Art Academy, αλλά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος τού χάλασε τα σχέδια. Η οικογένειά του πήρε μέρος στην αντιφασιστικό αγώνα και λέγεται πως βοηθούσε τον πατέρα του να φυγαδεύει πρόσφυγες και στρατιώτες των Συμμάχων στην Ελβετία. Κοντά στο τέλος του πολέμου, ο Φο στρατολογήθηκε στο στρατό της Δημοκρατίας του Σαλό, αλλά δραπέτευσε και κατάφερε να κρυφτεί για το υπόλοιπο του πολέμου.
Μετά τον πόλεμο, συνέχισε τις σπουδές αρχιτεκτονικής στο Μιλάνο.
Εκεί αναμείχθηκε με τα λεγόμενα μικρά θέατρα {teatri piccoli), στα οποία άρχισε να παρουσιάζει τους αυτοσχέδιους μονολόγους του. Το 1950 άρχισε να εργάζεται στο θέατρο του Φράνκο Παρέντι, και σταδιακά εγκατέλειψε την εργασία του ως βοηθός αρχιτέκτονα.
Μετά τον πόλεμο, συνέχισε τις σπουδές αρχιτεκτονικής στο Μιλάνο. Εκεί αναμείχθηκε με τα λεγόμενα μικρά θέατρα {teatri piccoli), στα οποία άρχισε να παρουσιάζει τους αυτοσχέδιους μονολόγους του. Το 1950 άρχισε να εργάζεται στο θέατρο του Φράνκο Παρέντι, και σταδιακά εγκατέλειψε την εργασία του ως βοηθός αρχιτέκτονα.
Ήταν ο μάστερ του μονολόγου, και χρησιμοποίησε τη σόλο παράσταση για να αποκαλύψει την εξαιρετική πρωτοτυπία και το χιούμορ του. Η εκφραστικότητα του προσώπου και οι χειρονομίες του ήταν βασικά στοιχεία του αφηγηματικού ρυθμού των ιστοριών του: γνώριζε όλα τα μυστικά της προφορικής παράδοσης και η ομιλία του ήταν ανοιχτή σε ένα πλήθος στυλ – από την επική αφήγηση έως την πολιτική σάτιρα – τολμούν το γκροτέσκο. Η «δημοφιλής» ιδέα του θεάτρου τον οδήγησε να εργαστεί με ιδιαίτερη προσοχή στην κοινωνική διάσταση: ήταν σε θέση να αναζωογονήσει την κοινή γνώμη, αγωνίστηκε ενάντια στη λιτότητα και την αδιαφορία, βρισκόταν πάντα στην αναζήτηση της προόδου. Στην λατρεία του για την ελευθερία, γνώρισε τη λογοκρισία, αλλά συνέχισε να υπογραμμίζει τις αντιθέσεις και τις διαφορές μεταξύ των τάξεων.
Για το λόγο αυτό απέφευγε τις επίσημες και κλασσικές μορφές της θεατρικής επικοινωνίας: με τον καινοτόμο και προσωπικό του τρόπο παρουσίαζε ιστορικά γεγονότα με τη φωνή των φτωχών και αναλφάβητων, χρησιμοποιώντας το ιδιαίτερο grammelot του – ένα αστείο μείγμα ιταλικών διαλέκτων και ξένων γλωσσών, ονοματοποιούς ήχους και φωνητικές επεκτάσεις – ως παγκόσμια γλώσσα. Η παγκόσμια επιτυχία του θεάτρου του υπογραμμίζεται από τον εξαιρετικό αριθμό των παραστάσεων του σε όλο τον κόσμο και από τις μεταφράσεις των βιβλίων του σε περισσότερες από 30 γλώσσες.
O Ντάριο Φο είχε αναπτύξει και εντονότατη πολιτική δράση: στην δεκαετία του ’70 είχε στηρίξει, μεταξύ, των άλλων, τον αγώνα των Ελλήνων αντιστασιακών κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Το 1969 είχε υπερασπισθεί τον Ιταλό αναρχικό Tζουσέπε Πινέλλι, ο οποίος είχε κατηγορηθεί αδίκως για θανατηφόρα βομβιστική έκρηξη στο Μιλάνο.
Ο Πινέλι έπεσε από παράθυρο της αστυνομικής διεύθυνσης του Μιλάνου κατά την διάρκεια της ανάκρισής του και μεγάλο μέρος της ιταλικής κοινής γνώμης, αλλά και τον διανοουμένων , υποστήριξε με έμφαση ότι ο θάνατός του δεν οφειλόταν σε αυτοκτονία. Ο Φο, για την όλη αυτή ιστορία αποφάσισε να γράψει το έργο- καταγγελία «ο Τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού».
Tην τελευταία περίοδο της ζωής του, ο Ιταλός σκηνοθέτης, συγγραφέας και ηθοποιός είχε αποφασίσει να στηρίξει το Κίνημα Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλλο. Στις αμέτρητες συνεργασίες του Ντάριο Φο, πρέπει να θυμίσουμε και εκείνη με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολο Κουν, που πρώτο ανέβασε στην Ελλάδα το έργο «Ισαβέλα τρεις καραβέλλες και ένας παραμυθάς», την περίοδο 1974-1975.
Λόγω της αυτόνομης, ελεύθερης και ασυμβίβαστης σκέψης του, ο Ιταλός νομπελίστας είχε αναγκαστεί να διακόψει, για σειρά ετών, και την συνεργασία του και με την δημόσια τηλεόραση Rai.
Ο Dario Fo πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής και της καριέρας του με τη Franca Rame, η οποία πέθανε στο Μιλάνο στις 29 Μαΐου 2013 στην ηλικία των 83 ετών. Παντρεύτηκε τον Φο το 1954, και έγινε το άλλο του μισό: η βασική του πρωταγωνίστρια και η κορυφαία φιγούρα στην ύπαρξή του.. Επιπλέον, ήταν η διαχειρίστρια και η διοργανώτρια της εταιρείας Fo-Rame.
Στις 9 Οκτωβρίου 1997, ο Dario Fo έλαβε το βραβείο Νόμπελ στη λογοτεχνία: στη συνάντηση με τους δημοσιογράφους, είπε με συγκίνηση ότι η Franca Rame ήταν νικήτρια μαζί του. Στην Ιταλία, ήταν ο πρώτος νικητής μετά τον Eugenio Montale, το 1975, και ως θεατρικός συγγραφέας, μετά τον Luigi Pirandello, το 1934. Στις 13 Οκτωβρίου 2016, λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του θανάτου του Φο ήρθε η ειδοποίηση ότι ο Bob Dylan είχε λάβει το βραβείο Νόμπελ στη Λογοτεχνία.