ΠΟΝΤΙΚΟΠΑΓΙΔΑ της Αγκάθα Κρίστι – Agatha Christie (1890-1976)
Η επαφή μου με την αστυνομική λογοτεχνία ξεκίνησε με την ανάγνωση των έργων του Arthur Conan Doyle. Το όνομα του ήρωα των βιβλίων του, του Sherlock Holmes, το χρησιμοποιούσαμε για κάθε έναν που προσπαθούσε να κάνει πράξεις ντετέκτιβ (Σέρλοκ Χολμς έγινες). Μετά ήρθε η Αγκάθα Κρίστη, η οποία, μολονότι διάβασα παράλληλα και τα έργα πολλών άλλων συγγραφέων αυτού του είδους (Georges Simenon, Erle Stanley Gardner, Mignon Eberhart, Gerard de Villiers, Ellery Queen, Ian Fleming κτλ.) παρέμενε η μεγάλη μου αγαπημένη. Η αλήθεια είναι ότι την αστυνομική λογοτεχνία τη διάβαζα για χαλάρωση τελικά όμως με την πληθώρα των ταινιών στην τηλεόραση το είδος με κούρασε με αποτέλεσμα να μην αγοράζω πλέον βιβλία και να αρκούμε στην εικόνα.
Κριτική Στέλιος Αντωνιάδης
Υπόθεση
Η πολυβραβευμένη Dame Agatha, Mary, Clarissa Christie ανήκε σε πλούσια αγγλική οικογένεια. Μολονότι μορφώθηκε στο σπίτι, το ταλέντο της δεν άργησε να φανεί όταν άρχισε να γράφει ποιήματα από τα δέκα της χρόνια. Στα δεκαοκτώ έγραψε, στη διάρκεια της ανάρρωσης από κάποια νόσο, το πρώτο της διήγημα.
Στα νιάτα της αγαπούσε τους χορούς, τα πάρτι, τα φλερτ, την ιππασία. Αργότερα απεχθανόταν την πολυκοσμία, τα γραμμόφωνα, το οινόπνευμα και το κάπνισμα. Της άρεσαν ο ήλιος, η θάλασσα, τα λουλούδια, η μουσική (έπαιζε μαντολίνο), το θέατρο και τα παράξενα φαγητά. Ήταν ευσεβής, πήγαινε τακτικά στην εκκλησία.
Έγραψε 66 αστυνομικά βιβλία και 14 συλλογές διηγημάτων. Οι ήρωες της ο Ηρακλής Πουαρό και η Μις Μαρπλ έγιναν παγκόσμια γνωστοί και παραμένουν μέχρι σήμερα. Η συγγραφέας έχει σπάσει πολλά ρεκόρ πώλησης βιβλίων. Της ανήκει επίσης το ρεκόρ για τη μακροβιότερη στην ιστορία του θεάτρου παράσταση του έργου της Ποντικοπαγίδα που παίζεται από το 1952 μέχρι τις μέρες μας, διακόπηκε το 2020 λόγο της πανδημίας. Είναι επίσης η πλέον πολυμεταφρασμένη συγγραφέας έχοντας πουλήσει περισσότερα από 100 εκατομμύρια βιβλία.
Στον Πρώτο παγκόσμιο πόλεμο υπηρέτησε εθελοντικά στο υγειονομικό σώμα του αγγλικού στρατού, όπου έμαθε πολλά σε ότι αφορά στα φάρμακα και στα δηλητήρια. Ο δεύτερος σύζυγος της ήταν αρχαιολόγος. Χρησιμοποίησε τις εμπειρίες που απέκτησε από τα δύο αυτά γεγονότα στα έργα της μαζί με τις γνώσεις από τα πολλά ταξίδια της. Ταξίδεψε με το Orient Express στην Κωνσταντινούπολη και έμεινε στο Ξενοδοχείο Pera Palas όπου ακόμα υπάρχει το συγκεκριμένο δωμάτιο με το όνομά της.
Τα περισσότερα από τα βιβλία της έχουν γίνει κινηματογραφικές-τηλεοπτικές ταινίες και σειρές (παίζονται συνεχώς στην Ελληνική τηλεόραση). Επίσης έχουν παρουσιαστεί στο ραδιόφωνο, σε βίντεο και σε περιοδικά.
Στα περισσότερα έργα της ο ντετέκτιβ αφού κάνει την έρευνά του και μετά από την ανάκριση του κάθε ύποπτου ξεχωριστά τους καλεί όλους μαζί σε ένα δωμάτιο όπου αποκαλύπτει με αδιάσειστα τεκμήρια τον ένοχο ή τους ενόχους. Έως τότε φυσικά ο αναγνώστης ή ο θεατής βασανίζει το μυαλό του για να βρει ποιος και γιατί έκανε αυτό που έκανε. Στις περισσότερες περιπτώσεις το περιβάλλον είναι μεγαλοαστικό και οι ήρωες ανήκουν στην ανώτερη κοινωνική τάξη. Ο Πουαρό (εγωκεντρικός Βέλγος, δανδής αστυνομικός, αυγοκέφαλος με αρειμάνιο μουστάκι που μετανάστευσε στην Αγγλία κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν το Βέλγιο) και η Μαρπλ, (ηλικιωμένη γεροντοκόρη της επαρχίας) δύο τελείως διαφορετικοί χαρακτήρες, κάνουν τελικά όλη τη δουλειά.
Λέγεται πως έγραφε πρώτα όλο το βιβλίο, στο τέλος αποφάσιζε ποιος φαίνεται ο πιο αθώος και το ξανάγραφε για να τον κάνει ένοχο.
Την έχουν χαρακτηρίσει ως: βασίλισσα του εγκλήματος, δούκισσα του θανάτου, ερωμένη των μυστηρίων.
Το Έργο
Η Ποντικοπαγίδα κλασικό «whodunit» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Ambassadors Theatre του West End του Λονδίνου το 1952. Προηγουμένως είχε παρουσιαστεί σε άλλα θέατρα διαφορετικών πόλεων της Αγγλίας. Το 2018 είχε συμπληρώσει 27.500 παραστάσεις. Την πεντηκοστή επέτειο των συνεχών παραστάσεων παρακολούθησαν η βασίλισσα Ελισάβετ και ο Δούκας του Εδιμβούργου. Στα χρόνια που έζησα στο Λονδίνο όπου και απόλαυσα πολύ υψηλού επιπέδου θέατρο δεν μπόρεσα να αντισταθώ στον πειρασμό και έτσι παρακολούθησα μια παράσταση κυρίως για ιστορικούς λόγους, Δεν ήταν κακή παράσταση αλλά δεν μου έκανε τρομερή εντύπωση και δεν θυμάμαι πολλά, ίσως να φταίει για αυτό και το ότι από τότε πέρασαν πολλά χρόνια (είχα δει άλλες καταπληκτικές παραστάσεις από τις οποίες θυμάμαι περισσότερα). Κάτι που έχει ενδιαφέρον είναι αυτό που μπορεί να φανταστεί κανείς για το τί έγινε με τους ηθοποιούς του θιάσου όταν με το πέρασμα των χρόνων άρχισαν να γηράσκουν!
Το έργο γράφτηκε αρχικά για ραδιοφωνική παρουσίαση ως δώρο γενεθλίων προς την Queen Mary το 1947. Βασίζεται στο πραγματικό γεγονός της κακοποίησης και του θανάτου δύο παιδιών από το ζευγάρι που τα είχε υιοθετήσει. Λόγω του ασυνήθιστου τέλους για δικό της έργο όπου συνήθως ο ντετέκτιβ αποκαλύπτει τον δράστη, η συγγραφέας ζητούσε από τους θεατές να μην το αποκαλύπτουν. Γενικά θύμωνε όταν οι κριτικοί στα κείμενα τους εξηγούσαν την πλοκή.
Ένα νεαρό ζευγάρι περιμένοντας, στη μικρή πανσιόν που έχουν δημιουργήσει, αυτούς που έχουν κλείσει δωμάτια ακούν στο ραδιόφωνο για κάποιο έγκλημα και την αστυνομία που ψάχνει για τον δολοφόνο. Υπάρχει κακοκαιρία και πολύ χιόνι. Κάποια στιγμή εμφανίζεται ο πρώτος πελάτης. Ένας άντρας με παράξενη συμπεριφορά, που δηλώνει ότι προσπαθεί να ξεφύγει από κάτι το οποίο δεν αποκαλύπτει. Στη συνέχεια εμφανίζεται μια μεγάλης ηλικίας αντιπαθητική κυρία η οποία δεν ικανοποιείται με τίποτα και όλα την ενοχλούν. Τρίτος πελάτης ένας απόστρατος αξιωματικός, τέταρτη μια νεαρή κάπως απόμακρη κοπέλα που αναφέρει κάτι λίγα για τη δύσκολη παιδική της ηλικία. Πέμπτος ένοικος ένας παράξενος τύπος με ξενική προφορά και μακιγιάζ για να φαίνεται μεγαλύτερος σε ηλικία ο οποίος λέει ότι το αυτοκίνητό του ντεραπάρισε στα χιόνια. Τέλος εμφανίζεται ένας αστυνομικός, ταλαιπωρημένος από τη χιονοθύελλα.
Στη συνέχεια κάποια στιγμή δολοφονείται η αντιπαθής κυρία. Ποιος το έκανε; Γιατί το έκανε; Ποια ήταν τα κίνητρα; Και κάποια άλλα ερωτηματικά πρέπει, σεβόμενος την επιθυμία της συγγραφέως, να μην τα εκθέσω.
Συντελεστές
Η μετάφραση του Αντώνη Γαλέου είναι άψογη. Η προσαρμογή του έργου και η δραματουργική επεξεργασία καθώς και η σκηνοθεσία της Κίρκης Καραλή είναι πολύ καλή, Η μεταφορά σε κάποια ελληνική επαρχιακή πόλη της δεκαετίας του ΄90, αρχικά μου φάνηκε πολύ παράξενη τελικά όμως δεν με ενόχλησε ιδιαίτερα. Η εποχή μεταφέρθηκε υποχρεωτικά για λόγους αλλαγών στις επικοινωνίες (κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές κτλ.) Το σκηνικό της Άσης Δημητρακοπούλου, αφαιρετικό, λίγο κιτς, δεν μου άρεσε καθόλου. Τα κοστούμια την ίδιας, πολύ σωστά. Οι φωτισμοί της Μελίνας Μάσχα απόλυτα ικανοποιητικοί.
Παίζουν
Μαρία Κωνσταντάκη, Ερρίκος Λίτσης, Δανάη Λουκάκη, Ράνια Οικονομίδου, Σήφης Πολυζωίδης, Νίκος Πουρσανίδης, Αλέξανδρος Βάρθης, Μιχάλης Συριόπουλος, Αποστόλης Τότσικας. Όλοι τους πραγματικά πολύ καλοί στους ρόλους τους
Διάρκεια 90 λεπτά