Τον συμπατριώτη μου Κάρολο Κουν που έφερε, μαζί με όσα άλλα έκανε για το ελληνικό θέατρο, το νεότερο αμερικανικό και το ευρωπαϊκό θέατρο έχω την εντύπωση ό,τι δεν τον τιμήσαμε όσο θα έπρεπε. Ο ίδιος ήταν που μας γνώρισε και το θέατρο του παραλόγου παρουσιάζοντας τα τρία πρώτα μονόπρακτα του Ιονέσκο, τη Φαλακρή Τραγουδίστρια, τις Καρέκλες και το Μάθημα (θεατρική περίοδος 1960-1961).
Αξίζει δε να σημειωθεί ό,τι τα έργα παίζονταν στην Αθήνα ταυτόχρονα με το ανέβασμα τους στο Παρίσι. Ο συγγραφέας έγραφε σε γράμμα που είχε στείλει στον Κουν: «Οι παραστάσεις που παρακολούθησα στο Θέατρο Τέχνης είναι από τις καλύτερες που έχω δει σε ολόκληρο τον κόσμο». Στην Ελλάδα παίχτηκαν επίσης πολλά άλλα έργα του Ιονέσκο, από το Θέατρο Τέχνης αλλά και άλλους θιάσους, σε διάφορες χρονιές.
Κριτική Στέλιος Αντωνιάδης
Στα προηγούμενα βιβλία μου «Κριτική» και «Κριτική ΙΙ» έχω συμπεριλάβει κριτικές για τα έργα του «Ρινόκερος» και «Το παιχνίδι της σφαγής». Το πρώτο είναι ένα από τα πολύ αγαπημένα μου.
Για τη ζωή του πολυβραβευμένου Ιονέσκο έχω γράψει και δεν πιστεύω ότι χρειάζεται να πω περισσότερα. Να προσθέσω μόνο ότι εκτός από θεατρικά έργα έγραφε ποίηση, δοκίμια, θεωρητικές μελέτες, νουβέλες, διασκευές για όπερα και λιμπρέτα.
Νομίζω ό,τι αξίζει πληροφοριακά να αναφέρω ό,τι οι: Σ. Μπέκετ, Ε. Ιονέσκο, Ζ.Ζενέ και Α, Αντάμοφ δημιούργησαν ένα νέο κίνημα στο θέατρο το οποίο ο κριτικός Μάρτιν Έσλιν ονόμασε «Θέατρο του παραλόγου»
Το έργο
Οι καρέκλες γράφτηκαν το 1952
Σε ένα νησί στο πουθενά, απομονωμένο από τον υπόλοιπο κόσμο, ζει έξω από τον χρόνο ένα ζευγάρι ηλικιωμένων. Κατοικούν κλεισμένοι σε έναν ερειπωμένο πύργο. Καμία επικοινωνία με τους άλλους αλλά ακόμα και η μεταξύ τους επικοινωνία μοιάζει να είναι προβληματική με άνευ σημασίας και νοήματος επαναλαμβανόμενους διαλόγους παρόλο που ζουν μαζί, σε πλήρη κοινωνική αποστασιοποίηση, τα τελευταία εβδομήντα πέντε χρόνια.
Στην απέραντη μοναξιά τους όπου το σήμερα είναι απαράλλαχτο με το αύριο, θυμούνται τη ζωή τους, Όσα έγιναν και όσα δεν έγιναν. Αυτά που θα μπορούσαν να κάνουν, ό,τι μπορούσαν να γίνουν (Αρχηγός, Αρχιστράτηγος, Αρχιεπίσκοπος). Ζουν στην παντελή έλλειψη οποιασδήποτε κοινωνικής καταξίωσης, τα έργα της ζωής τους που βγήκαν όλα πλάνες, όπως θα έλεγε και ο μεγάλος Αλεξανδρινός. Εκείνη άλλοτε τον καμαρώνει και άλλοτε τον κατηγορεί. Την πλήρη απογοήτευση επιτείνει η πίκρα του γήρατος, η υπαρξιακή τους αγωνία. Στην απελπισία τους εφευρίσκουν ένα παιχνίδι, το παιχνίδι των αόρατων προσκεκλημένων των οποίων οι άδειες, όπως η ζωή τους, καρέκλες κατακλύζουν τον χώρο. Δεν μπορούν να αποδεχτούν ότι η ύπαρξη τους θα ήταν τόσο ασήμαντη για αυτό και φαντασιώνονται εκείνα που έχουν να πουν. Το σπουδαίο μήνυμα που έχουν να μεταφέρουν. Ο σύζυγος όμως δεν μπορεί να μιλήσει στους σπουδαίους προσκεκλημένους που ανάμεσά τους υπάρχει μέχρι και αυτοκράτορας όπως και κομματάρχες, καναλάρχες, χαφιέδες, κεφτέδες, τενεκέδες και πολλοί άλλοι, για αυτό και προσλαμάνεται ειδικός ομιλητής. Καρέκλες λοιπόν, περισσότερες κενές καρέκλες για ακροατήριο που δεν υπάρχει, για μήνυμα που δεν υπάρχει, για νόημα που δεν υπάρχει στην ασημαντότητα της ύπαρξης. Το μόνο που υπάρχει είναι οι πίκρες, οι ήττες, τα λάθη, τα απραγματοποίητα όνειρα. Στην ουσία ένα απέραντο τίποτα. Το τέλος δεν είναι δύσκολο να το προβλέψει κανείς.
Ένα έργο που τονίζει την ασημαντότητα της ύπαρξης, την αδυναμία οποιασδήποτε επικοινωνίας ακόμα και με τα οικία πρόσωπα αλλά και την ανάγκη του να αφήσουμε κάτι που θα μείνει από το σύντομο πέρασμά μας. Αυτό είναι στην ουσία το μήνυμα. Λύσεις δεν υπάρχουν, ούτε και μπορούμε να περιμένουμε κάτι. Όταν δεν υπάρχουμε αυτοκτονούμε.
Επιλογικά και παρενθετικά ίσως στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να σκεφτούμε και το παράλογο του παραλόγου αφού όσο πικρή και δύσκολη μπορεί να είναι η ζωή, αξίζει να τη ζήσουμε μια και αυτό που ακολουθεί μάλλον είναι πολύ χειρότερο.
Συντελεστές:
Στη μετάφραση: Ερρίκου Μπελιέ υπάρχουν κάποια ασήμαντα λάθη.
Σκηνοθεσία: enacttheatre* σε συνεργασία με À Vendre. Η επιλογή της παρουσίασης του έργου από δύο γυναίκες πρέπει να ομολογήσω ότι δεν μου άρεσε. Ας μου επιτραπεί δε να νομίζω ότι δεν έγινε για λόγους πρωτοτυπίας αλλά επειδή στη θεατρική ομάδα υπάρχουν οι δύο συγκεκριμένες κυρίες. Είναι δύσκολο να βλέπεις δύο νέες γυναίκες αντί για το ζευγάρι των ηλικιωμένων που έχει ζήσει και για αυτό έχει γνωρίσει τη ματαιότητα της ζωής. Κατά τα άλλα μια συνηθισμένη σκηνοθεσία του έργου χωρίς κάτι το ιδιαίτερο, καμία πρωτοτυπία στη σκηνοθετική προσέγγιση (ίσως πρέπει να προσθέσω και το ότι είναι η Τρίτη φορά που παρακολουθώ το συγκεκριμένο έργο). Το σκηνικό, τα κοστούμια, το μακιγιάζ, οι φωτισμοί δεν έχω την αίσθηση ότι πρόσφεραν κάτι στην παράσταση που αποτελεί μια απλή επανάληψη
Παίζουν
Μαρίνα Μακρή, Έλενα Καλλινίκου. Ερμήνευσαν τους ρόλους τους με συνέπεια.
*Η θεατρική ομάδα enacttheatre δημιουργήθηκε το 2014 από τη Μαρίνα Μακρή και την Έλενα Καλλινίκου. Η δράση της ομάδας επικεντρώνεται στην ανάπτυξη νέων θεατρικών έργων στην Κύπρο μέσα από τις διασκευές γνωστών έργων