Η Ελένη Σκότη επιστρέφει στο Σύγχρονο Θέατρο με το δημοφιλές έργο του Φλοριάν Ζελέρ «O Πατέρας», με τον Περικλή Μουστάκη και την Ιωάννα Παππά. Ο Πατέρας είναι ένα έργο που έγινε γνωστό στο ευρύ κοινό μέσα από την εξαιρετική ταινία στην οποία πρωταγωνίστησε ο σερ Άντονυ Χόπκινς, που βραβεύτηκε με Όσκαρ ερμηνείας για το ρόλο του, και η Ολίβια Κόλμαν.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 5/2/2024
Ο Αντρέ, ο πατέρας, είναι σχεδόν ογδόντα χρονών, πάσχει από άνοια και αρνείται να δεχτεί τις νοσοκόμες που προσλαμβάνει η κόρη του για να τον φροντίζουν. Καθώς προσπαθεί να συμφιλιωθεί με τη νέα κατάσταση, αρχίζει να αμφισβητεί τους αγαπημένους του, την πραγματικότητα γύρω του, ακόμα και το ίδιο το μυαλό του. Η κόρη του από την άλλη μεριά προσπαθεί να βρει τις δικές της ισορροπίες στη ζωή της, προσπαθώντας παράλληλα να ανταποκριθεί στο καθήκον της να φροντίσει τον ηλικιωμένο της πατέρα.
Η μεταβαλλόμενη πραγματικότητα στο σπίτι, θα ειδωθεί από τη δική του οπτική γωνία, οδηγώντας τον θεατή σε μια διττή εμπειρία, αφενός εκείνη του θολωμένου μυαλού του πατέρα που συνεχώς ταλαντεύεται μεταξύ συναίσθησης της πραγματικότητας και παραισθητικών εντυπώσεων για αυτήν, και αφετέρου εκείνη της αντικειμενικής πραγματικότητας με τα κωμικοτραγικές στιγμές που συνεπάγονται. Το ομολογουμένως έξυπνο τέχνασμα του Zeller είναι να χρησιμοποιήσει αυτήν την τακτική σκόπιμης αποσταθεροποίησης, έτσι ώστε να παρακολουθούμε τα πάντα από τον «νοητικό λαβύρινθο» του André, αυξάνοντας την αμηχανία για ανθρώπους, μέρη και πράγματα.
Η σύγχυσή του είναι, σε ένα επίπεδο, πολύ λογική: για εμάς, το μυαλό μας έχει πάντα νόημα και ο υπόλοιπος κόσμος είναι αυτός που κλίνει σε λάθος γωνία. Συνδυάζοντας μυστήριο, φάρσα και ψυχόδραμα, ο «Πατέρας» είναι μια μεγαλειώδης απεικόνιση πραγμάτων που καταρρέουν: Οι άνθρωποι, το περιβάλλον και ο ίδιος ο χρόνος γίνονται όλο και πιο ολισθηροί. Για αυτό, και σαν να επιβάλλει την τάξη στις στιγμές που του διαφεύγουν, ο Αντρέ αποκτά εμμονή με το ρολόι του – μια εμμονή που διατρέχει όλο το έργο, ως την κατάρρευση του.
Υπάρχουν έντονοι απόηχοι του βασιλιά Ληρ, τόσο στην επικείμενη τρέλα όσο και στις σχέσεις πατέρα-κόρης, κάτι που φέρνει στο προσκήνιο το στήσιμο της παράστασης. Είναι ένα έργο για τη σκληρότητα της αγάπης και τα όρια της υπομονής, και τον τρόπο με τον οποίο οι σχέσεις παιδιού-γονιού ανατρέπονται καθώς τα γηρατειά έρχονται και μας κυνηγούν.
Και ενώ το κοινό θα είναι σε θέση να συνδυάσει το χρονοδιάγραμμα της πλοκής, η αδυσώπητα υποκειμενική προσέγγιση του Zeller μάς ρίχνει ένα χαστούκι στη μέση των παραμορφωμένων αναμνήσεων του Αντρέ. Είναι μια βάναυση, τρομακτικά απλή τεχνική, που υποστηρίζεται από μια σκηνοθεσία που χειρίζεται τις λεπτομέρειες του περιβάλλοντός του τόσο ώστε να μας κάνει να αναρωτιόμαστε πού – και πότε – βρισκόμαστε. Η σκηνοθεσία της Ελένης Σκότη είναι απόλυτα ελεγχόμενη. Έχει διαβάσει καλά το κείμενο, επέλεξε μια λιτή προσέγγιση που επιτρέπει στους ηθοποιούς της να φτάσουν σε υψηλότατα επίπεδα ερμηνείας. Η σκηνοθεσία της δεν υποχωρεί στην αγριότητα, αλλά βρίσκει και το χιούμορ σε μια κατάσταση που έχει τα φαρσικά της στοιχεία, ακόμα κι όταν εκτυλίσσεται η μεγάλη τραγωδία – η απώλεια του εαυτού.
Στην παράσταση, ακολουθώντας και το κείμενο του Zeller, οι σκηνές δεν ρέουν, αλλά σπάνε, διαστέλλονται ή επαναλαμβάνονται. Όμως ανά στιγμές, αυτή η άποψη της εγγύτητας μας απομακρύνει από τον κεντρικό χαρακτήρα: μη γνωρίζοντας την αντικειμενική αλήθεια της κατάστασής του, παραμένουμε λιγότερο εμπλεκόμενοι από ό,τι αξίζει σίγουρα ένα δράμα με αυτό το συγκινητικό θέμα. Ο κατακερματισμός των σκηνών, και το σκοτάδι που ίσως κρατά ίσως λίγο περισσότερο από όσο πρέπει, επιτρέπουν στο θεατή να πάρει μια ανάσα, αλλά και ταυτόχρονα να προλάβει να απεμπλακεί από την προηγούμενη σκηνή, πριν ξεκινήσει η επόμενη.
Ο χρόνος και το σκηνικό είναι αβέβαια και το εξαιρετικό σκηνικό του Γιώργου Χατζηνικολάου – μια ρεαλιστική αποτύπωση ενός σπιτιού που μετατρέπεται σταδιακά σε ένα κλειστοφοβικό δωμάτιο γηροκομείου – προσφέρει λίγες ενδείξεις. Κάθε φορά κάτι αλλάζει, παραπέμποντας με λεπτότητα στις νευρικές οδούς που υποχωρούν.
Η παράσταση όμως ξεχωρίζει για τις δυο καταπληκτικές της ερμηνείες.
Ο Περικλής Μουστάκης σε μια από τις κορυφαίες ερμηνευτικές στιγμές του, ως Αντρέ, εκδηλώνει τον αποπροσανατολισμό του με τρόπους τον κάνουν να εκτρέπεται, σε δευτερόλεπτα, από έναν άτακτο γηραιό άντρα σε εξαγριωμένο και από γοητευτικό σε εξαιρετικά σκληρό. Ειδικά η σκηνή της συνάντησης με τη νέα φροντιστή του, μετατρέπεται σε ένα master class χειραγώγησης. Ο Περικλής Μουστάκης παίζει με όλο του το κορμί, για να επιδείξει το ολοκληρωτικό σβήσιμο της ταυτότητας ενός ανθρώπου. Σκιαγραφεί μαγικά έναν άνθρωπο που χάνει μια μια τις σταθερές του, χάνει την σειρά του, βιώνει την κατάστασή του σαν μια σειρά από μικρές ταπεινώσεις, φοβάται, και όταν αντιλαμβάνεται πως δεν ξέρει τι του γίνεται, προσπαθεί να γαντζωθεί από το νήμα της ζωής από όπου μπορεί, ακόμα και από την μαμά του, σε εκείνη την ανατριχιαστική σκηνή που ξαναγίνεται παιδί με μια επίκληση που σε καταρρακώνει.
Άξια συμπρωταγωνίστρια η Ιωάννα Παππά στο ρόλο της κόρης που αναμετράται με τις αντοχές της και την ικανότητα της να αγαπά. Η Παππά με μια ταραγμένη χάρη, εκφράζει με βουβό σπαραγμό την απελπισία της κόρης, χαμένης ανάμεσα στην λαχτάρα να βοηθήσει τον γονιό της και να ζήσει τη ζωή της. Διαχειρίζεται ένα χαμόγελο σαν δάκρυα στα μάτια της ή τρέμει τόσο ελαφρά, ώστε να διατηρήσει την υπομονή της όταν ο πατέρας της λέει κάτι αγενές και προσβλητικό. Είναι μια ερμηνεία τόσο λεπτών ισορροπιών μεταξύ αγάπης , σπαραγμού και φόβου που είναι εντυπωσιακή.
Οι υπόλοιποι ηθοποιοί – Κωνσταντίνος Σειραδάκης, Αλέξανδρος Κοχ, Λίλη Τσεσματζόγλου και Καλλιόπη Παναγιωτίδου υπηρετούν απόλυτα τη διασπασμένη ροή του έργου και αποτελούν εξαιρετικές επιλογές για τους καίριους ρόλους που υπηρετούν.
Στο σύνολο της είναι μια παράσταση μεγάλων ερμηνειών, μία καθημερινή, σκληρή αλλά ειλικρινής ιστορία που πιθανώς συμβαίνει στη διπλανή μας πόρτα, αν όχι στο ίδιο μας το σπίτι. Να τη δείτε αναμφισβήτητα.
Ταυτότητα παράστασης
Συγγραφέας: Φλοριάν Ζελέρ
Μετάφραση: Γιώργος Χατζηνικολάου
Σκηνοθεσία: Ελένη Σκότη
Σκηνικά: Γιώργος Χατζηνικολάου
Kοστούμια: Μαρία Αναματερού
Φωτισμοί: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Βοηθοί σκηνοθέτιδος: Πηνελόπη Σαραφίδη, Μαρία Ζωμοπούλου, Ντίμη Θεοδωράκη
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας
Τρέιλερ: Στέφανος Κοσμίδης
Σχεδιασμός οπτικής ταυτότητας: Ιωάννης Κ. Τσίγκας
Social Media: Δανάη Γκουτκίδου
Διεύθυνση Παραγωγής: Μαρία Αναματερού
Οργάνωση Παραγωγής: Μάρα Κονάκα, Σελίνα Μάνου
Παραγωγή: Νέο Σύγχρονο Θέατρο
Παίζουν:
Περικλής Μουστάκης, Ιωάννα Παππά, Αλέξανδρος Κωχ, Λίλη Τσεσματζόγλου, Κωνσταντίνος Σειραδάκης, Καλλιόπη Παναγιωτίδου