Η ομάδα Anima και η σκηνοθέτις Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη ανεβάζουν με έναν νέο, ανατρεπτικό τρόπο τον Ριχάρδο III* του Σαίξπηρ στο Σύγχρονο Θέατρο. Η σύγχρονη «προοπτική» του κλασσικού θεάτρου που ενδιαφέρει την ομάδα και η λοξή ματιά, που αντιμετωπίζει τα κείμενα, ενισχύεται από την επίκαιρη διασκευή του Ανδρέα Φλουράκη.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 19/5/2024
Στη μέση των προετοιμασιών για τη σκηνοθεσία του Ριχάρδου Γ’ του Σαίξπηρ, ένας δεσποτικός σκηνοθέτης επιβάλλει τη θέλησή του στο καστ, στοχεύοντας ιδιαίτερα σε έναν νεαρό ηθοποιό. Καθώς οι πρόβες εξελίσσονται, οι εντάσεις αυξάνονται και ο έλεγχος του σκηνοθέτη εντείνεται, με αποκορύφωμα ένα κορυφαίο σημείο ρήξης, αφήνοντας μόνιμες ουλές στο θύμα που τον στοιχειώνουν για τα επόμενα χρόνια. Στον απόηχο της παραγωγής, ο ηθοποιός αναλογίζεται την εμπειρία του και επιλέγει να αποκαλύψει την αλήθεια στα παρασκήνια. Ο αστερίσκος που συνοδεύει τον Ριχάρδο ΙΙΙ* αποκαλύπτει τις κρυμμένες ιστορίες της κατάχρησης εξουσίας μέσα στα όρια των προβών, ένα θέμα που τώρα εκτίθεται πλέον πιο συχνά.
Το έργο
Μετά την ολοκλήρωση του Εμφυλίου Πολέμου των Ρόδων, η Αγγλία μπαίνει σε μια εποχή ηρεμίας. Ωστόσο, ο αδερφός του βασιλιά, ο Ριχάρδος, καταστρώνει ένα μοχθηρό σχέδιο για να εξαφανίσει τους ανταγωνιστές του και να διεκδικήσει τον θρόνο για τον εαυτό του, πετυχαίνοντας τελικά τις ύπουλες προσπάθειές του. Η αφήγηση ξετυλίγεται καθώς γινόμαστε μάρτυρες της υπολογιστικής ανόδου στην εξουσία ενός δόλιου ατόμου και της βραχύβιας διακυβέρνησής του, που έληξε ξαφνικά από έναν βάναυσο θάνατο.
Το κλασικό έργο του Σαίξπηρ χρησιμεύει ως καταλύτης για να πυροδοτήσει σημαντικές συζητήσεις και να αλλάξει τις κοινωνικές προοπτικές. Η δομή του έργου, που περιλαμβάνει έναν θίασο που προετοιμάζει ένα σαιξπηρικό έργο, επιτρέπει τη συμμετοχή του κοινού στη θεατρική εμπειρία.
Αν θυμηθούμε τις ειδήσεις… τι βλέπουμε; Άνθρωποι με εξουσία χειραγωγούν το κοινό για να αποκτήσουν εξουσία, οι πόροι έχουν απογυμνωθεί, η φθορά της γης, η βία και οι δολοφονίες, έχουν γίνει συνηθισμένα. Η βία και η εξουσία είναι πανταχού παρούσες. Αυτός φαίνεται συχνά να είναι ο κόσμος γύρω μας. Αυτός είναι ο κόσμος του Ριχάρδου ΙΙΙ* με την ευφυή παρέμβαση του Ανδρέα Φλουράκη και την εξαιρετική δραματουργική επιμέλεια από την Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη.
Μέσα στο έργο προβάλλονται εκτενή αποσπάσματα από το έργο του Σαίξπηρ, με ιδιαίτερη έμφαση στην αφήγηση του τυραννικού σκηνοθέτη. Αυτή η σύγχρονη προσαρμογή προσπαθεί να συλλάβει την ουσία της βασιλικής οικογένειας στη σημερινή κοινωνία, διερευνώντας την έννοια της ενσάρκωσης της βασιλικής εξουσίας στον σύγχρονο κόσμο. Το cast του συνόλου μεταβαίνει απρόσκοπτα μεταξύ των χαρακτήρων του Ρίτσαρντ του Σαίξπηρ και των σύγχρονων ομολόγων τους, συνδυάζοντας τους δύο κόσμους με επιδέξια φινέτσα.
Η παράσταση
Η παράσταση στο Σύγχρονο θέατρο φέρνει στη σκηνή, μέσα από έναν θαυμάσιο παραλληλισμό της βίας και εξουσιομανίας στο Σαιξπηρικό δράμα και στη σύγχρονη πραγματικότητα, αυτή την άποψη της επαναλαμβανόμενης κοινωνικής τραγωδίας, μια σκληρά αληθινή αντίληψη για τους αδίστακτους ανθρώπους που είναι τόσο προσηλωμένοι στο εγώ τους που δεν μπορούν να δουν ότι αγωνίζονται για έναν ήδη κατεστραμμένο εαυτό.
Η παρατήρηση από την οπτική του ηθοποιού που διηγείται αυτήν την ιστορία παρουσιάζει τις γραφικές λεπτομέρειες της κακοποίησης. Ένα θεατρικό σκηνικό γίνεται ένα στήριγμα μέσω του οποίου μπορούμε να μιλήσουμε για την αθέατη πλευρά της κακοποίησης του ψέματος και της εξουσίας. Και είναι γροθιά στο στομάχι όχι από τη βιαιότητα των σκηνών, αλλά από τον ύπουλο και οργανωμένο τρόπο που χρησιμοποίησε ο θύτης για να εξουδετερώσει όλες τις αντιστάσεις του θύματος. Σταδιακά και βελούδινα, με σταθερότητα και υπομονή, με ψέματα, μεγάλες υποσχέσεις και ενέσεις αυτοπεποίθησης στο θύμα του, εκμεταλλεύτηκε κάθε ρωγμή και ανασφάλεια, κάθε όνειρο και ελπίδα του νέου που πάσχιζε να καταφέρει κάτι στη ζωή του. Η δραματουργική προσέγγιση μας φέρνει ανατριχιαστικές πρόσφατες μνήμες από ιστορίες κακοποίησης και grooming στο θέατρο, και όχι μόνο.
Όσα έχουν προηγηθεί και περιγράφονται στο έργο είναι αποτέλεσμα της βαθιάς ψυχικής τομής που έχει αποσυνδέσει τον ηθοποιό- αφηγητή από συστατικά της προσωπικότητάς του οδηγώντας τον σε αχαρτογράφητα υπαρξιακά νερά. Η τραγική ιστορία της χειραγώγησης και της κακοποίησής του πάει χέρι με χέρι με την αδυναμία του συστήματος να τον προστατέψει. Ωστόσο στη συγκεκριμένη περίπτωση ο ηθοποιός κατάφερε να σηκωθεί ξανά, να αντικρίσει πάλι τον κόσμο χωρίς τα παραμορφωτικά γυαλιά της ενοχής, για να ξεκινήσει το ταξίδι της επανασύνδεσης με τον εαυτό του.
Η διαπίστωση πως τα νέα ελληνικά έργα δεν απηχούν επαρκώς την εξαθλίωση που έχουμε υποστεί, ως κοινωνία, ευτυχώς όλο και περισσότερο διαψεύδεται. Η νέα δραματουργία του Ανδρέα Φλουράκη είναι μια τέτοια περίπτωση αφού καταφέρνει να τοποθετήσει στο επίκεντρο μείζονα κοινωνικά προβλήματα, όπως αυτό της βίας, της κακοποίησης και των οριακών κοινωνικοπαθών σχέσεων στα πλαίσια του θεάτρου – αλλά και της δημοσιογραφίας και κάθε εργασίας.
Όταν μιλάμε για κακοποίηση στην ερώτηση «γιατί τώρα;» η απάντηση είναι «γι’αυτό τώρα», για αυτόν τον πόνο και τη δυστυχία. Ο Ριχάρδος ΙΙΙ* είναι μια παράσταση που τονίζει την αναγκαιότητα και σημαντικότητα της ύπαρξης ασφαλούς κοινωνικού πλαισίου για την υποστήριξη των θυμάτων κακοποίησης, ώστε οι άνθρωποι να επικοινωνούν ή και να καταγγέλλουν τα βιώματά τους, χωρίς φόβο, η φωνή τους να βρίσκει ανταπόκριση και να τιμωρούνται οι ένοχοι, οι οποίοι έχουν συνήθως καταφέρει να χρησιμοποιούν το σύστημα υπέρ τους. Ίσως για αυτό, έχει τόσο μεγάλη σημασία η τελευταία σκηνή, κατά την οποία ο Ριχάρδος ΙΙΙ, με την περίφημη έκφραση «Το βασίλειο μου για ένα άλογο», ζητά επί της ουσίας το «όχημα», το «σύστημα» που τόσο καιρό του επέτρεπε να κακοποιεί, να εξουσιάζει, να καταστρέφει.
Η σκηνοθεσία
Η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη σκηνοθετεί το κείμενο με διαύγεια. Υιοθετεί έναν άψογα αυστηρό ρυθμό, που κλιμακώνει την ένταση και καθιστά την παράσταση ακόμα πιο αιχμηρή και αποδοτική, και οδηγεί τους ηθοποιούς της σε ερμηνείες γεμάτες αλήθεια και ψυχολογική ένταση.
Ο Ορέστης Τζιόβας, σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες του, ως Ριχάρδος αυτοδοξάζεται, μέσα στην ανεξέλεγκτη ορμή του ήρωα του για δραματισμούς, μεγάλες κινήσεις και συναισθήματα. Είναι εντυπωσιακός στην ασφαλή έπαρση της εξουσίας, αλλά και εξαιρετικά έντονος στην απόδοση της απόγνωσης στην πτώση και ταπείνωση του. Διαστρέφει τις αντιλήψεις του με επιτυχία τόση, ώστε να αντιστρέφονται οι πόλοι του “καλού” και “κακού” του κειμένου. Και ως σκηνοθέτης φέρει στην ερμηνεία του όλη τη γλοιώδη αίσθηση της διαβρωμένης ποιότητας της αυθεντίας που τίθεται στην υπηρεσία μιας σαρκοβόρας εξουσίας πάνω στον «αδύναμο», στον ακόμα ανένταχτο στο σύστημα. Είναι μια εξαίσια ερμηνεία.
Αντίστοιχα, ο Γιώργης Παρταλίδης στο ρόλο του «θύματος» σε νεαρή ηλικία καταφέρνει να ενσαρκώσει την αδυναμία του θύματος, την προσπάθεια εξισορρόπησης του θέλω του για επιτυχία και καταξίωση και της ανάγκης του να παραμείνει πιστός στις αρχές του και την ηθική του.
Όλοι οι ηθοποιοί κατορθώνουν να οργανώσουν την απαιτούμενη συνθήκη θεάτρου μέσα στο θέατρο, φέροντας την δυσοίωνη αίσθηση μιας εύθραυστης ισορροπίας που απειλεί τα ανάκτορα με κατάρρευση, αλλά και το θέατρο με μόλυνση από μια ναρκισσιστική κατάρα.
Ο Σπύρος Κυριαζόπουλος, στιβαρός στην αφήγηση του ως ο ώριμος ηθοποιός – θύμα που διηγείται την ιστορία του, η Ντένια Ψυλλιά με ωραία παρουσία και , η Μαρία Καρακίτσου με τον πάντα καθαρό και σίγουρο λόγο της, με άνεση και περισσή πειστικότητα ο Δημήτρης Καραβιώτης και ο Γιώργος Δεμελίδης στους ρόλους τους, η Δανάη Τάγαρη στο ρόλο της δημοσιογράφου που θέλει να κάνει τη δουλειά της αλλά φοβάται το σύστημα.
Απλά και λειτουργικά τα σκηνικά της Χαράς Κονταξάκη η οποία επιμελήθηκε και των έξοχων κουστουμιών, και πολύ ατμοσφαιρική η μουσική του Κώστα Νικολόπουλου.
Στο σύνολο της είναι μια παράσταση, βαθιά δουλεμένη, με εξαιρετική αισθητική, σκληρή ομαδική δουλειά, μια παράσταση σαγήνης, πανουργίας και δόλου, που κάνει το θεατή μέτοχο της θεατρικής συνθήκης. Κυρίως όμως είναι μια παράσταση που μέσα από ένα εμβληματικά διαχρονικό κείμενο, μας κατακλύζει ασταμάτητα με ερωτήματα και παράλληλα και με τις απαντήσεις τους τις οποίες αναδύει απρόσκοπτα από μέσα μας, μας καλεί να συναισθανθούμε, να ακούσουμε, να βάλουμε τέρμα στην κανονικοποίηση, τη νομιμοποίηση και τη συγκάλυψη της κακοποίησης σωμάτων και ψυχών.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Ελεύθερη διασκευή: Ανδρέας Φλουράκης
Σκηνοθεσία-Δραματουργική Επεξεργασία: Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη
Δραματολόγος: Ξένια Γεωργοπούλου
Πρωτότυπη μουσική: Κώστας Νικολόπουλος
Κίνηση-Χορογραφίες: Σοφία Μαρτίου
Σκηνικά- Κοστούμια: Χαρά Κονταξάκη
Φωτογραφίες: Υπατία Κορνάρου
Τρέιλερ: Στέφανος Κοσμίδης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ανδρομάχη Κωστογιαννοπούλου
Υπεύθυνη επικοινωνίας: Χρύσα Ματσαγκάνη
Ερμηνεία: Ορέστης Τζιόβας, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Γιώργης Παρταλίδης, Ντένια Ψυλλιά, Μαρία Καρακίτσου, Δημήτρης Καραβιώτης, Γιώργος Δεμελίδης, Δανάη Τάγαρη
Πρεμιέρα: Από Πέμπτη 9 Μαΐου
Ημέρες & ώρες παραστάσεων:
Τετάρτη, Πέμπτη στις 21:15, Σάββατο στις 19:00, Κυριακή στις 21:15