Η παράσταση Η Πύλη της Κόλασης, που ανεβαίνει φέτος στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, σε κείμενο και σκηνοθεσία Γιάννη Καλαβριανού, είναι μια εικαστική εμπειρία που συνδυάζει την ένταση της ανθρώπινης ύπαρξης με τις σκοτεινές αποχρώσεις της ερωτευμένης ψυχής.
- Κριτική Κάτια Σωτηρίου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 29/1/2025
Τα κείμενα και οι δουλειές του Γιάννη Καλαβριανού φέρουν μια μοναδική σφραγίδα που φωτίζει και εμπλουτίζει το ελληνικό θέατρο εδώ και χρόνια. Μια σφραγίδα που μοιάζει με ένα πολύτιμο μωσαϊκό από στοιχεία τέχνης, ποιητικότητας και ψυχής.
Αυτά τα τρία στοιχεία – η δύναμη του λόγου, η τέχνη της εικόνας και η αλήθεια της ερμηνείας – ενώνονται στην περίπτωση της Πύλης της Κόλασης για να δημιουργήσουν ένα συμπαγές, εικαστικό αμάλγαμα που μιλά κατευθείαν στην καρδιά και το μυαλό. Είναι σαν ένα βάλσαμο που απαλύνει τις γωνίες της ύπαρξης, ανοίγοντας παράλληλα μονοπάτια διαλόγου και επικοινωνίας ανάμεσα στην ψυχή και τη σκέψη. Ένα είδος θεάτρου που δεν μένει απλώς στη σκηνή, αλλά ανασαίνει, αγκαλιάζει και αφυπνίζει.
Η παράσταση δεν απευθύνεται μόνο στους λάτρεις του κλασικού θεάτρου, αλλά και σε όσους αναζητούν μια σύγχρονη καλλιτεχνική εμπειρία. Η ευρηματική σκηνοθεσία, οι συναισθηματικές αλλά και άρτιες ερμηνείες και η υποβλητική ατμόσφαιρα καθιστούν αυτή την παραγωγή μια από τις πιο αξιόλογες της φετινής θεατρικής σεζόν. Πρόκειται για ένα έργο που προκαλεί σκέψη, συγκίνηση και, τελικά, εσωτερική κάθαρση.
Ο Γιάννης Καλαβριανός αντλεί έμπνευση από δύο μοναδικές ιστορίες, τον έρωτα του Ροντέν με την Κλοντέλ, και τον παράνομο έρωτα της Φραντσέσκας με τον Πάολο Μαλατέστα, τις ενώνει με αριστοτεχνία και μας ψιθυρίζει μια ιστορία γεμάτη γοητεία, γιατί, όπως λέει στο κείμενό του, «Τώρα που ο κόσμος έχει γίνει πια απόκοσμος, και οι ακορντεονίστες δεν περνάνε πια από το δρόμο, θ’ αρχίσω να βγαίνω εγώ. Γιατί οι άνθρωποι από κάπου πρέπει να ακούμε ιστορίες». Και τι άλλο είναι το θέατρο, αν όχι η πιο όμορφη τέχνη του να διηγείσαι ιστορίες;
Η ιστορία των δύο ζευγαριών διαπλέκεται αδιάκοπα στη σκηνή, και μαζί της ζωντανεύουν οι εποχές που τα γέννησαν – ο 13ος και ο 19ος αιώνας. Δύο εποχές μακρινές, σχεδόν ονειρικές, αλλά που κρύβουν αλήθειες που αντηχούν ακόμα και σήμερα. Γιατί αυτές οι ιστορίες είναι αληθινές, όπως τόσες άλλες που υπάρχουν σε κάθε εποχή, αλλά είχαν την τύχη η τέχνη να τις χαρίσει στην αιωνιότητα.
Η πρώτη βρήκε την αθανασία μέσα από το χέρι του Ροντέν, που τη σμίλεψε σε ένα από τα πιο εμβληματικά γλυπτά του, το Φιλί. Η δεύτερη έμεινε ζωντανή στη μνήμη μας, γιατί οι πρωταγωνιστές της έγραψαν το όνομά τους με ανεξίτηλο μελάνι στην ιστορία της τέχνης – όχι μόνο για το ταλέντο τους, αλλά και για την προσωπική τους, γεμάτη πάθος ιστορία. Ο έρωτας γίνεται ο θεμέλιος λίθος της αφήγησης, η δύναμη που κινεί τους χαρακτήρες και ορίζει τις πράξεις τους, μετατρέποντάς τον σε έναν ζωντανό, ακαταμάχητο πρωταγωνιστή.
Και έτσι, από τη σκηνή, αντηχεί μια φράση γεμάτη αλήθεια: «Οι οικογένειες φοβούνται το ταλέντο και τον έρωτα». Γιατί αυτές οι δύο ιστορίες μιλούν ακριβώς για αυτά τα δύο: τον έρωτα που παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του και το ταλέντο που διεκδικεί το δικαίωμα να λάμψει, ακόμα και αν πληγώνει ή φοβίζει.
Η ιστορία του ζεύγους Ροντέν – Κλοντέλ αποκτά νέα διάσταση για τον σύγχρονο θεατή. Τα γλυπτά έργα απομονώνονται, σαν να αιωρούνται στο χρόνο, και η φωνή της Κλοντέλ, μέσα από τους εξαιρετικούς μονολόγους της, που ενσαρκώνει με απαράμιλλη ευαισθησία η Λυγερή Μητροπούλου, αποκαλύπτει τη βαθιά τραγικότητα της σχέσης τους. Η τοξική και πατερναλιστική συμπεριφορά του Ροντέν, με την έξοχα σοφή αλλά και ουσιωδώς συναισθηματική ερμηνεία του Γιώργου Γλάστρα, η σκληρή κοινωνική διάκριση, η ιστορική τραγωδία του εγκλεισμού και το φρικτό τέλος της Κλοντέλ αναδύονται με ένταση, προσκαλώντας τον θεατή να δει πέρα από τη λάμψη της τέχνης, στο σκοτάδι που τη γέννησε. Η ιστορία έχει εκ των υστέρων αποφασίσει για την αδικία με την οποία αντιμετωπίστηκε η ευαίσθητη ιδιοσυγκρασία της Καμιλ Κλοντέλ, που οδηγήθηκε βίαια στην απομόνωση από ένα “υγιές” περιβάλλον, στην εξορία ενός ψυχιατρείου από τη μητέρα μαζί με τον αδελφό της, στερώντας της κάθε δικαίωμα στην ελευθερία.
Ο ποιητικός λόγος του έργου διατηρεί τη γοητεία του, αν και διαφοροποιείται έντονα ανάμεσα στις σκηνές των Πάολο – Φραντσέσκα και Ογκίστ – Καμίλ. Οι πρώτοι αναδύονται μέσα από έναν λόγο λογοτεχνικό, σχεδόν ονειρικό, ενώ οι δεύτεροι μιλούν με έναν στιβαρό, ψυχαναλυτικό λόγο που εισχωρεί στη βαθύτερη ουσία της σχέσης καλλιτέχνη και δημιουργίας. Ο Κωνσταντίνος Ζωγράφος δίνει ζωή στον Πάολο με μια ειλικρίνεια που μαγνητίζει και αμεσότητα που αγγίζει βαθιά την ψυχή. Η Χριστίνα Μαξούρη, είναι μια Φραντσέσκα που ακτινοβολεί αυθεντικότητα. Εκφραστική και αληθινή, με κάθε λέξη και κάθε σιωπή της, μας οδηγεί σε έναν κόσμο γεμάτο συναισθήματα και ένταση. Η εμφάνιση της Λυδίας Φωτοπούλου σε βίντεο, τόσο στην εισαγωγή όσο και στον εγκλεισμό της Κλοντέλ δίνει για μια ακόμα φορά μια μεταφυσική διάσταση στην παράσταση.
Μέσα από αυτό το πολυδιάστατο ταξίδι, το έργο αναδεικνύει την αλήθεια του έρωτα και της τέχνης, δύο δυνάμεις που άλλοτε εμπνέουν και άλλοτε καταστρέφουν, αλλά πάντα αφήνουν ανεξίτηλα σημάδια στην ψυχή και στην ιστορία.
Τα σκηνικά της Μαρίας Καραθάνου, συνάδουν στο εικαστικό χαρακτήρα της σκηνοθεσίας, που μοιάζει να καλεί τον θεατή να δει τις σκηνές σαν ζωντανούς πίνακες, αφού τα κομμάτια μαρμάρου γίνονται τα βάθρα των αγαλμάτων – ηθοποιών (έξοχα τα λευκά κουστούμια από την Βάνα Γιαννούλα) , ενώ η χρήση του φωτισμού ( Εβίνα Βασιλακοπούλου) δημιουργεί μια απόκοσμη αίσθηση, ενισχύοντας τη μεταφυσική διάσταση της παράστασης. Η μουσική επένδυση του Θοδωρή Οικονόμου είναι υποβλητική, με έντονα ρυθμικά μοτίβα που συνοδεύουν τα δραματικά σημεία, προσδίδοντας μια επιπλέον διάσταση στην ένταση του έργου. Η κινησιολογία από τη Μαριάννα Καβαλλιεράτου «ανασταίνει» τα γνωστά αγάλματα του Ροντέν. Με χάρη και ακρίβεια στη σωματική έκφραση τους οι ερμηνευτές δημιουργούν εικόνες που πάλλονται από ζωή: ο «Σκεπτόμενος» μοιάζει να βαραίνει από τις σκέψεις του, ενώ το «Φιλί» ξεχειλίζει από πάθος και αιωνιότητα.
Η Πύλη της Κόλασης είναι μια παράσταση που έρχεται και ακουμπά στην ψυχή του θεατή: σε μια εποχή που μοιάζει να έχει αποκοπεί από το αγνό συναίσθημα και την επαφή με το σώμα, ο Γιάννης Καλαβριανός παρουσιάζει τον έρωτα σαν μια υπέρβαση της καθημερινότητας. Σαν να μεταμορφώνει τους ερωτευμένους, αφαιρώντας τους το βάρος της σάρκας, και να τους ανυψώνει σε κάτι εικαστικά απόκοσμο.
Μέσα από αυτήν την υπέρβαση, η «Πύλη της Κόλασης» δεν αναζωογονεί μόνο την πίστη μας στην αξία της ιστορικής αφήγησης, αλλά και την πίστη μας στην ακεραιότητα του έρωτα. Έναν έρωτα που μας καλεί να ξαναβρούμε το χαμένο μας όραμα για τη δύναμη των συναισθημάτων, για την αλήθεια της ύπαρξης που γεννιέται μόνο μέσα από την ένωση ψυχής και σώματος.
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο−Σκηνοθεσία Γιάννης Καλαβριανός
Σκηνικά Μαρία Καραθάνου
Κοστούμια Βάνα Γιαννούλα
Μουσική Θοδωρής Οικονόμου
Κίνηση Μαριάννα Καβαλλιεράτου
Σχεδιασμός φωτισμών Εβίνα Βασιλακοπούλου
Ηχητικός σχεδιασμός Κώστας Μπώκος
Βίντεο Βασίλης Κουντούρης
Φωτογραφίες Ελίνα Γιουνανλή
Βοηθός σκηνοθέτη Αλεξία Μπεζίκη
Βοηθός ενδυματολόγου Τζίνα Ηλιοπούλου
Ιστορικός σύμβουλος Ελένη Δρίβα
Παίζουν Γιώργος Γλάστρας, Κωνσταντίνος Ζωγράφος, Χριστίνα Μαξούρη, Λυγερή Μητροπούλου
Σε βίντεο Λυδία Φωτοπούλου
Συμπαραγωγή: Θέατρο του Νέου Κόσμου – Εταιρεία Θεάτρου Sforaris – ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής.
Με την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος
Η παράσταση πραγματοποιείται με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού
Θέατρο του Νέου Κόσμου – Κεντρική Σκηνή (Αντισθένους 7 & Θαρύπου)