Είδαμε τα Κανόνια και Τρομπέτες – Κριτική της Παράστασης

Η παράσταση “Κανόνια και Τρομπέτες” του Γιάννη Τσίρου, που ανεβαίνει στη σκηνή του Θεάτρου Εμπορικόν, σε σκηνοθεσία Γιώργου Παπαγεωργίου, είναι μια αιχμηρή μαύρη κωμωδία που φωτίζει, με χιούμορ και οξυδέρκεια, τις σκοτεινές πτυχές της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Μέσα από έναν καταιγιστικό ρυθμό, το έργο εξερευνά τον κόσμο του βρώμικου χρήματος, του τραπεζικού συστήματος και της κοινωνικής εξαπάτησης, αποκαλύπτοντας με σαρκασμό και ειρωνεία τις αντιφάσεις και τις παθογένειες μιας κοινωνίας που κινείται ανάμεσα στη διαφθορά και την απελπισία.

• Κριτική Κάτια Σωτηρίου
• Ημερομηνία Δημοσίευσης 4/3/2025

Στην καρδιά της ιστορίας βρίσκονται τρεις φαινομενικά ασύνδετες ομάδες ανθρώπων, των οποίων οι δρόμοι διασταυρώνονται με τρόπο ανατρεπτικό και απρόβλεπτο: ένα ζευγάρι Ρομά, που αναζητά τρόπους να επιβιώσει στις σκιές του συστήματος, ένα ζευγάρι τραπεζιτών, που κινείται σε έναν κόσμο πολυτελείας και αμοραλισμού, και δύο αστυνομικοί, που προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στο καθήκον και τη διαφθορά. Όλοι τους βρίσκονται παγιδευμένοι σε ένα loft στο κέντρο της Αθήνας, ένα σκηνικό που γίνεται το πεδίο μιας δυναμικής σύγκρουσης συμφερόντων, απληστίας και προσωπικών εμμονών.

Η οικονομία δεν είναι απλώς ένα θεματικό στοιχείο του έργου, αλλά φαίνεται να υπαγορεύει ακόμα και τον τίτλο του, «Κανόνια και Τρομπέτες». Η φράση λειτουργεί σχεδόν σαν άτυπο σλόγκαν της παράστασης, καθώς παραπέμπει στη διάσημη ρήση που αποδίδεται στον Νέιθαν Ρότσιλντ (1840-1915), Βρετανό τραπεζίτη και βαρώνο: «Όταν ακούς κανόνια, αγόραζε. Όταν ακούς τρομπέτες, πούλα.» Η φράση αυτή, που συνδέεται με τις τακτικές των μεγάλων επενδυτών, αποτυπώνει τη σκληρή πραγματικότητα της οικονομικής στρατηγικής: οι κρίσεις κρύβουν ευκαιρίες για όσους ξέρουν να τις εκμεταλλεύονται, ενώ οι περίοδοι ευημερίας είναι συχνά η κατάλληλη στιγμή για να αποσυρθεί κανείς από το παιχνίδι.

Στο πλαίσιο του έργου, αυτή η νοοτροπία βρίσκει αντανάκλαση στους χαρακτήρες και τις καταστάσεις που ξεδιπλώνονται στη σκηνή. Η έννοια του κέρδους μέσα σε συνθήκες κρίσης, η απληστία, η εκμετάλλευση και η αδίστακτη λογική των αγορών γίνονται το σκηνικό μέσα στο οποίο κινούνται οι ήρωες, οι οποίοι, άλλοτε ως θύτες και άλλοτε ως θύματα, προσπαθούν να βρουν τη θέση τους σε ένα σύστημα όπου η επιβίωση μοιάζει να είναι πιο σημαντική από την ηθική.

Με σπινθηροβόλους διαλόγους, δηλητηριώδες χιούμορ και μια ατμόσφαιρα που ισορροπεί ανάμεσα στο γκροτέσκο και το ρεαλιστικό, ο Τσίρος δημιουργεί ένα σύμπαν όπου τα πάντα είναι ρευστά: η εξουσία, το χρήμα, η ηθική. Οι χαρακτήρες του, αν και ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, συνδέονται από μια κοινή ανάγκη: να επιβιώσουν και να εκμεταλλευτούν τις περιστάσεις, ανεξάρτητα από το κόστος. Η βαθιά ριζωμένη κουλτούρα του πελατειακού κράτους προσφέρει ένα εύφορο έδαφος για τη διαπλοκή συμφερόντων μεταξύ επιχειρηματιών, τραπεζικών και εξουσίας, την απαξίωση των διανθρώπινων σχέσεων και την κατ’ επιλογήν εφαρμογή των νόμων. Σε αυτό το τοξικό περιβάλλον, η επιβίωση και η επιτυχία δεν βασίζονται στην αξιοκρατία, αλλά στην ικανότητα κάποιου να αξιοποιήσει προς όφελός του ένα σύστημα που λειτουργεί με αδιαφάνεια, προσωπικές εξυπηρετήσεις και πολιτικά ανταλλάγματα.

Η σάτιρα και η υπερβολή , όσο και η δομή του κειμένου ορισμένες φιγούρες κάνουν κάποιες στιγμέ τα πρόσωπα να λειτουργούν περισσότερο ως στυλιζαρισμένα αρχέτυπα παρά ως πολυδιάστατες προσωπικότητες, ωστόσο η μηνυματική αλήθεια του έργου περνά αβίαστα στο κοινό, ιδιαίτερα αναφορικά με την τρομερά ευαίσθητη σχέση ανάμεσα στον πολίτη και στον Νόμο, και φυσικά στο πώς ο νόμος αντιμετωπίζει τους έχοντες και τους μη έχοντες.

Η παράσταση, μέσα από τις κωμικοτραγικές καταστάσεις και τις διαρκείς ανατροπές, δεν διστάζει να αποδομήσει στερεότυπα, να σατιρίσει τις ταξικές αντιθέσεις και να θέσει κρίσιμα ερωτήματα για τη σύγχρονη Ελλάδα, όπου το χρήμα και η εξουσία γίνονται συχνά οι μοναδικοί ρυθμιστές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Σε μια εποχή όπου τα όρια μεταξύ ηθικού και ανήθικου είναι ιδιαίτερα θολά, το “Κανόνια και Τρομπέτες” προσφέρει ένα καθρέφτισμα της κοινωνίας μας, όπου το γέλιο μπλέκεται με την πικρία και η κωμωδία με το δράμα.

Ο Γιώργος Παπαγεωργίου αντιμετώπισε τους χαρακτήρες σαν μια γελοιογραφία που ζωντανεύει στη σκηνή. Με έναν μεγεθυντικό φακό στα χέρια, εστίασε στις κωμικές τους πτυχές, ενισχύοντας τις υπερβολές τους, όπως ακριβώς ένας σκιτσογράφος που παραμορφώνει τα χαρακτηριστικά των φιγούρων του για να αποκαλύψει, μέσα από τη σάτιρα, τις αδυναμίες και τις ιδιαιτερότητές τους. Αυτή η προσέγγιση δεν επιδιώκει ρεαλισμό, αλλά ένα παιχνίδι μεταξύ λογικού και παράλογου, όπου η ανατροπή της αληθοφάνειας λειτουργεί ως εργαλείο σχολιασμού. Το ξάφνιασμα που προκαλεί η υπερβολή μετατρέπεται σε έναν καθρέφτη που αντανακλά, με χιούμορ αλλά και αιχμηρότητα, τις αδυναμίες και τις παθογένειες των χαρακτήρων και κατ’ επέκταση της κοινωνίας που τους γεννά. Η σκηνοθεσία του Γιώργου Παπαγεωργίου αναδεικνύει με ένταση τον κωμικό παροξυσμό του έργου, δημιουργώντας ένα καταιγιστικό ρυθμό που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών. Υιοθετώντας μια γρήγορη, σχεδόν κινηματογραφική ροή, η παράσταση παίζει με τις εναλλαγές μεταξύ ρεαλισμού και σουρεαλισμού, αξιοποιώντας όχι μόνο τον σαρκαστικό λόγο του κειμένου, αλλά και τη μουσική του Γιώργου Δούσου, που λειτουργεί ως αναπόσπαστο κομμάτι της αφήγησης. Ηχητικά εφέ, εμβόλιμα τραγούδια και ρυθμικές παύσεις ενισχύουν τη σάτιρα, δίνοντας μια επιπλέον διάσταση στο έργο και επιτρέποντας στο κοινό να συνδεθεί με το κείμενο μέσα από τη μουσικότητα και τον ρυθμό του. Απόλυτα ταιριαστή και ταξικά ενδεικτική η ενδυματολογική προσέγγιση από την Αλέγια Παπαγεωργίου, όπως και τα σκηνικά της Μαρίας Φιλίππου.

Η ουσία του έργου αποτυπώνεται συμβολικά στο μικρό ενυδρείο του σκηνικού, το οποίο λειτουργεί ως μια μικρογραφία της κοινωνίας. Εκεί, το μαύρο ψάρι παραμένει καθηλωμένο στον πάτο, καθαρίζοντας τις ακαθαρσίες, ενώ τα λευκά ψάρια κολυμπούν αμέριμνα στην επιφάνεια, απολαμβάνοντας την ευημερία τους. Αυτός ο απλός, αλλά δυνατός συμβολισμός αντανακλά μια κοινωνία άνισων ταχυτήτων, όπου κάποιοι είναι καταδικασμένοι να δουλεύουν ασταμάτητα στο παρασκήνιο, φροντίζοντας για τη «διατήρηση της τάξης», ενώ άλλοι κινούνται ανέμελα, απολαμβάνοντας τα προνόμια που τους παρέχει η κοινωνική και οικονομική τους θέση.

Το ενυδρείο γίνεται έτσι μια μεταφορά της ταξικής πραγματικότητας, όπου η αόρατη εργασία των χαμηλών στρωμάτων διασφαλίζει τη λειτουργία του συστήματος, ενώ εκείνοι που βρίσκονται στην κορυφή συχνά αγνοούν ή αδιαφορούν για τις συνθήκες που επιτρέπουν τη δική τους άνετη διαβίωση. Το έργο, μέσα από τη σατιρική του ματιά, δεν καταδεικνύει απλώς αυτή την κοινωνική ανισότητα, αλλά την αφήνει να αναδυθεί οργανικά μέσα από τους χαρακτήρες και τις καταστάσεις, προκαλώντας το κοινό να αναρωτηθεί: ποιοι είναι τελικά τα λευκά ψάρια και ποιοι το μαύρο;

Οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι ένας από τους πιο δυνατούς άξονες της παράστασης, δίνοντας ζωντάνια και αμεσότητα στους χαρακτήρες. Ο Στάθης Σταμουλακάτος, ο ιδανικός ερμηνευτής νεοελληνικών έργων,  στον ρόλο του τραπεζίτη Κωνσταντίνου, καταφέρνει να αποδώσει με μαεστρία τη διττή φύση του χαρακτήρα του, εναλλάσσοντας τον κυνισμό με τη γοητεία, αποκαλύπτοντας τον αμοραλισμό της οικονομικής ελίτ με χιούμορ και οξύτητα. Η Έλλη Τρίγγου, ως Ρουμπίνη, φέρνει στη σκηνή ενέργεια και αυθεντικότητα, δημιουργώντας έναν χαρακτήρα με εσωτερική ζωντάνια και συναισθηματικές διακυμάνσεις. Ο Μάνος Καζαμίας, ως Χρόνης, ξεχωρίζει για τη δυναμική σκηνική του παρουσία και καταφέρνει να ισορροπήσει στο ρόλο του χωρίς να του ξεφύγει στην καρικατούρα, ενώ η Νεφέλη Μαϊστράλη, στον ρόλο της Κλαίρης, αποδεικνύει την ευελιξία της, ισορροπώντας ανάμεσα στον ρεαλισμό και την υπερβολή που απαιτεί η κωμωδία. Ο έξοχος Γιώργος Τριανταφυλλίδης, στον ρόλο του αστυνομικού, προσφέρει στιγμές απολαυστικού γέλιου με την εκφραστικότητά του, ενώ η Μαριτίνα Κουτσοχιώνη συμπληρώνει με αρμονία το πολυδιάστατο καστ.

Στο σύνολο της, η παράσταση”Κανόνια και Τρομπέτες” αποτελεί μια απολαυστική θεατρική εμπειρία, η οποία, μέσα από το χιούμορ και την κοινωνική σάτιρα, θίγει σύγχρονα ζητήματα όπως η διαφθορά, η κοινωνική ανισότητα και η ταξική εκμετάλλευση. Η παράσταση διατηρεί μια λεπτή ισορροπία μεταξύ κωμωδίας και κοινωνικού σχολίου, προσφέροντας στο κοινό ένα διασκεδαστικό, αλλά ταυτόχρονα αιχμηρό θέαμα, καθώς η ελληνική κοινωνία, ειδικά από την εποχή του χρηματιστηρίου και μετά, ήταν αισθητά παρούσα κάθε στιγμή.