« Ρινόκερος »

«ΡΙΝΟΚΕΡΟΣ» του Ευγένιου Ιονέσκο (1909-1994)

Με τον Ιονέσκο και το έργο του ήρθα σε πρώτη επαφή πριν από πολλά χρόνια όταν πρωτοείδα την «Φαλακρή τραγουδίστρια» η οποία με συγκλόνισε και με έκανε να αγαπήσω και να ασχοληθώ ιδιαίτερα με το Θέατρο του Παραλόγου.

Την Φαλακρή Τραγουδίστρια την ξαναείδα αρκετές φορές όπως και τις αγαπημένες μου «Καρέκλες». Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τα υπόλοιπα έργα του. Ο Ιονέσκο εκτός από θέατρο έγραψε: ποίηση, νουβέλες, λιμπρέτα, μελέτες και θεωρητικά έργα. Έχοντας ζήσει τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στη Γαλλία, αλλά και έχοντας σπουδάσει γαλλική λογοτεχνία (η μητέρα του ήταν γαλλορουμάνα) χρησιμοποίησε στα έργα του τη Γαλλική γλώσσα.

• Γράφει ο κ Στέλιος Αντωνιάδης

Ο «Ρινόκερος» γράφτηκε το 1959 αλλά οι σκέψεις για τη γραφή του άρχισαν πολύ νωρίτερα όταν ο συγγραφέας με πολύ ανησυχία έβλεπε όλα όσα συνέβαιναν με τελικό αποτέλεσμα την επικράτηση των διάφορων –ισμών που, ενάντια σε όσα ευαγγελιζόταν, μοναδικό σκοπό είχαν την επικράτηση μιας κάστας ανθρώπων και την επιβολή τους στους συνανθρώπους τους. Το έργο όπως θα φανεί και από τα παρακάτω είναι απίστευτα σύγχρονο και βαθειά πολιτικό.

Ο κεντρικός ήρωας Μπερανζέ, που εμφανίζεται και σε άλλα έργα του συγγραφέα, είναι ο απλός καθημερινός άνθρωπος. Μπορεί να τονίζονται κάποια κωμικά στοιχεία του, αλλά αυτό γίνεται επειδή ο Ιονέσκο πίστευε πως: «Το κωμικό επειδή έχει την αίσθηση του παράδοξου, μου φαίνεται πως δείχνει περισσότερη απελπισία από το τραγικό».

Ο Μπερανζέ μοιάζει να μην έχει φιλοδοξίες, να μην είναι ιδιαίτερα έξυπνος, έχει όμως καλοσύνη, κατανόηση και πολλή αγάπη για τους συνανθρώπους του. Το κυριότερο προσόν του είναι ότι προβληματίζεται για αυτά που συμβαίνουν γύρω του. Παρατηρεί και προβληματίζεται με τη διαστρέβλωση της λογικής και τη σταδιακή αποκτήνωση των ανθρώπων που χάνοντας προοδευτικά το προνόμιο του να είσαι άνθρωπος, βρίσκουν πολύ λογικό το να πιστέψουν σε παραλογισμούς, και ψεύτικες ρητορείες με αποτέλεσμα να μετατραπούν σε αγέλη ζώων που χειραγωγείτε εύκολα.

Είναι γνωστό πως σε εποχές δύσκολές, σε εποχές κοινωνικο-οικονομικό-πολιτικού-πολιτισμικού ξεπεσμού οι άνθρωποι στην απελπισία τους γίνονται ευάλωτοι σε επικίνδυνες ρητορείες. Διάφοροι επιτήδειοι, με τα μαγικά ραβδιά και τον κούφιο ρητορικό λόγο τους, τάζουν παραδείσους προβάλλοντας λύσεις που θα προσφέρουν πλούτο και εύκολη ζωή.

Λύνουν με μαγικό τρόπο όλα τα προβλήματα (σίγουρα όλα αυτά σας θυμίζουν πολλά από το παρών και το παρελθόν). Από την άλλη υπάρχει ο κομφορμισμός αλλά και η αίσθηση της δύναμης που αποκτούν όσοι ακολουθούν τα είδωλα και τους παρατρεχάμενους τους με επικίνδυνο αποτέλεσμα η δύναμη που νομίζουν ότι έχουν να τους κάνει να καταδυναστεύουν τους άλλους. Οι «μυημένοι» πολύ γρήγορα, και μάλιστα όσο πιο λίγα προσόντα και αξία έχουν τόσο πιο γρήγορα, χάνουν τα ευγενικά τους αισθήματα.

Στην αρρωστημένη καινούργια τους κατάσταση απελευθερώνουν τα κτηνώδη αισθήματά τους που στα πλαίσια του ολοκληρωτικού συστήματος που επικρατεί μπορεί από την απλή καταπίεση των συνανθρώπων τους να φτάσουν ακόμη και στα πιο αποτρόπαια εγκλήματα. Ο Ιονέσκο πιστεύει όμως στις αξίες των απλών ανθρώπων, αυτών που δεν πείθονται εύκολα και δεν πιστεύουν στις «αλλαγές». Διατηρούν την κριτική τους δυνατότητα, δεν παρεκκλίνουν από τους αξιακούς τους κώδικες και ενώ φαίνονται αδύναμοι αποδεικνύεται πως αυτοί είναι οι ισχυροί.

Αυτοί που όπως ο Μπερανζέ έχουν τη δύναμη και την τόλμη να διατηρούν ελεύθερη τη βούληση τους και να μην υποκύπτουν στην προπαγάνδα των σωτήρων που τους παρασύρουν στον φανατισμό και στον παραλογισμό, αυτοί που φωνάζουν όπως ο Μπερανζέ «ΔΕΝ ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΩ».

Συντελεστές της Θεατρικής Παράστασης

Η μετάφραση του Θωμά Μοσχόπουλου άψογη, το ίδιο και η σκηνοθεσία, απέριττη, λειτουργική, ευρηματική. Τα σκηνικά-Κοστούμια της Μαγδαληνή Αυγερινού και της Έλλη Παπαγεωργακοπούλου πολύ καλά. Το ίδιο ισχύει και για την κίνηση και τους φωτισμούς (Χρήστος Παπαδόπουλος, Σοφία Αλεξιάδου). .

Ο Μανώλης Μαυροματάκης είναι ένας θαυμάσιος Μπερανζέ. Ένας εξαιρετικός απλός άνθρωπος που μπορεί να φαίνεται κακομοίρης και αδύναμος αλλά κρύβει μέσα του πολύ περισσότερη δύναμη από ότι τα μεγαλόσχημα ανθρωπάρια που τον περιβάλλουν και ίσως τον περιφρονούν.

Οι: Θανάσης Δήμου, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Ηρώ Μπέζου, Γιώργος Παπαγεωργίου, Γιώργος Χρυσοστόμου όλοι πολύ καλοί στους ρόλους τους. Μια θαυμάσια παράσταση που πρέπει οπωσδήποτε να δείτε..Στέλιος Αντωνιαδης – mytheatro.gr