Στο Θέατρο ΧΩΡΑ
- Κριτική: Ειρήνη Μάρκου
Πώς αναμετριέται κανείς με τα θηρία; Το να εφορμήσει κανείς να δραματοποιήσει ένα έπος φαντάζει εξ αρχής σαν ένα στοίχημα με όλες τις πιθανότητες εναντίον του και –εάν θέλουμε να μιλήσουμε και με όρους της αρχαιότητας– ακόμα και ως ύβρις.
Και όμως, υπάρχουν καλλιτέχνες (ευτυχώς) που τολμούν το θεατρικό ανέβασμα εμβληματικών έργων της λογοτεχνίας και το κοινό ακολουθεί, προσβλέποντας σε μία θεατρική εμπειρία διαφορετικής έντασης και γνησιότητας. Μία τετράωρη παράσταση δεν σημαίνει πάντα και μία επική εμπειρία. Υπάρχουν περιπτώσεις ενός εξαιρετικού εικαστικού θεάματος που όμως πόρρω απέχει από το πνεύμα του έργου, ενώ άλλες φορές το εγχείρημα δεν κομίζει τίποτε άλλο από μία περίληψη των γεγονότων. Στο ερώτημα λοιπόν πώς αναμετριέται κανείς με τα θηρία, ίσως θα έπρεπε η απάντηση να αναζητηθεί στην παράσταση της Ιλιάδας από τον Στάθη Λιβαθινό και την ομάδα του.
Το έργο και ο σκηνοθέτης
Είναι αξιοθαύμαστο το πόσα θέματα διατρέχουν το έργο του Ομήρου: ο θυμός του Αχιλλέα (που αναφέρεται ως το πρωταρχικό θέμα γύρω από το οποίο περιστρέφονται όλα τα υπόλοιπα), η έννοια του ήρωα, το πολεμικό ιδεώδες και ο εφιάλτης του πολέμου, τα παιχνίδια στην σκακιέρα των θεών που συμμαχούν, εξαγριώνονται και οδηγούν σαν μαριονέτες τους θνητούς, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η ανδρεία. Τοποθετημένο στο τελευταίο έτος του πολέμου, το έπος εξιστορεί τον θυμό του Αχιλλέα και τις συνέπειές του, καθώς –προσβεβλημένος από τον στρατάρχη Αγαμέμνονα– αρνείται να συμμετάσχει στις εχθροπραξίες με τον στρατό του και οι Τρώες ολοένα και κερδίζουν έδαφος. Όταν χάνεται στην μάχη ο αγαπημένος του φίλος Πάτροκλος, ο Αχιλλέας επιστρέφει για να λάβει την εκδίκησή του και να σκοτώσει με την σειρά του τον Έκτορα. Το έργο τελειώνει με την συμφιλίωση του γερο-Πρίαμου και του Αχιλλέα πάνω από το νεκρό κορμί του Έκτορα, το οποίο και δέχεται ο Αχιλλέας να παραδώσει στον πατέρα του για να ταφεί με τις τιμές που του αρμόζουν στην Τροία.
Παρακολουθώντας την εξαιρετική παράσταση του Στάθη Λιβαθινού, εντυπωσιάστηκα από το πόσο ανάγλυφα και ευφυέστατα ο σκηνοθέτης ξεμπροστιάζει τους θεούς, φωτίζοντας μία παρεξηγημένη πτυχή της αρχαιότητας: την ελεύθερη βούληση. Οι θνητοί ελεύθερα (δέσμιοι στο προσωπικό τους πείσμα και αλαζονεία) επιλέγουν κάθε φορά να βγουν ή όχι στην μάχη, να προσπαθήσουν να υπερβούν εαυτόν και οι θεοί –που έχουν τα ίδια ελαττώματα και αδυναμίες με τους ανθρώπους– διασκεδάζουν την ανία τους, επιβεβαιώνοντας την δύναμή τους, ρίχνοντας τα ζάρια πότε υπέρ του ενός και πότε υπέρ του άλλου στρατοπέδου. Μία ανατριχιαστική αναλογία για τις μεγάλες δυνάμεις που ασκούν εξουσία στην πολιτική αρένα του σήμερα, ευνοώντας και καταστρέφοντας λαούς, παρά τις γενναίες ή μικροπρεπείς πράξεις των ίδιων.
Ο σκηνοθέτης Στάθης Λιβαθινός και η ομάδα του πρωτοπαρουσίασαν την Ιλιάδα στο περσινό Φεστιβάλ Αθηνών και ευτυχώς, η αγάπη και προσέλευση του κοινού την έφερε στις χειμερινές θεατρικές αίθουσες: πρώτα στο νεό Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά και τώρα στο Θέατρο Χώρα. Είναι πολύ δύσκολο να κάνει κανείς ξεχωριστές αναφορές και σχόλια σε μία δουλειά που είναι αποτέλεσμα ensemble (θιάσου). Και είναι πράγματι ευτύχημα που μπορεί κανείς να απολαύσει –χάρη στις διαρκείς παρατάσεις– την (σε πολλούς τομείς) υποδειγματική αυτή παράσταση.
Η παράσταση και οι συντελεστές
Οι έξυπνες σκηνογραφικές λύσεις της Ελένης Μανωλοπούλου, που πέραν της λειτουργικότητάς τους, αισθητικά παραπέμπουν σε μία εποχή άχρονη και σύγχρονη ταυτόχρονα, φέρουν κάτι από την γύμνια, την ασχήμια και την αγριάδα ενός απρόσωπου πολεμικού τοπίου, όντας όμως υψηλής αισθητικής και χτίζοντας ατμόσφαιρα σχεδόν μεταφυσική με πολύτιμο αρρωγό τους φωτισμούς του Αλέκου Αναστασίου. Εξαιρετικές οι μουσικές του Λάμπρου Πηγούνη, σαν να κατέβαιναν από τον Όλυμπο, με την κρουστή υπενθύμιση (ζωντανά ερμηνευμένη από τον Μανούσο Κλαπάκη) που σε καλεί στο πεδίο της μάχης.
Οι σκηνές της μάχης συνιστούν δείγμα ανεξάντλητης φαντασίας και ευφυίας, καθώς κάθε μονομαχία διερευνά και έναν νέο τρόπο άσκησης βίας, χορογραφημένες σχεδόν χωρίς καμμία χρήση παραδοσιακών όπλων και εργαλείων. Η σκηνοθεσία του Στάθη Λιβαθινού, εκτός από ένα χορταστικό και απολαυστικό εικαστικά θέαμα, με ορισμένα αλησμόνητα στιγμιότυπα (προσωπικό αγαπημένο: η σκηνή που η Αμαλία Τσεκούρα – Ήρα εξαπατά τον Χρήστο Σουγάρη – Δία και εκείνος κοιμάται μετά την αποπλάνηση μέσα σε μία ρόδα, ενώ στην γη μαίνεται χαλασμός), υπογραμμίζει τις λεπτές αποχρώσεις του κειμένου, τις αδυναμίες των ηρώων, την τρέλλα του πολέμου μέσα από ένα σαρδόνιο χιούμορ-κατάφαση στην ανθρώπινη κατάσταση.
Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς για ερμηνείες σε μία δουλειά συνόλου. Ο δεκαπενταμελής θίασος έθεσε πολύ υψηλά τον πήχη και ο κάθε ηθοποιός είχε την προσωπική του στιγμή λάμψης. Άξιος καπετάνιος της ομάδας ο στρατάρχης Αγαμέμνων – Δημήτρης Ήμελλος, δαιμονικά ευφυής ηθοποιός ο Νίκος Καρδώνης σε όλους τους ρόλους του (Μενέλαος, Θερσίτης), απολαυστικά αλαζονικός ο Πάρης του Γιώργου Τσιαντούλα (ηθοποιός με εξαιρετικές κωμικές δυνατότητες) και πολυδιάστατος στον χαρακτήρα του ασυμβίβαστου Αχιλλέα ο Γιώργος Χριστοδούλου.
Μία παράσταση που αναδεικνύει με ενάργεια και ευφυΐα το πνεύμα του κειμένου, ενώ κυμαίνεται στα υψηλότερα επίπεδα αισθητικής, φαντασίας, σκηνοθετικής δεξιοτεχνίας και μεστότητας ερμηνειών.
Ειρήνη Μάρκου για το mytheatro.gr
Συντελεστές
Μετάφραση: Δ. Ν. Μαρωνίτης
Σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός
Σκηνική Διασκευή & Επεξεργασία: Στάθης Λιβαθινός, Έλσα Αδριανού, με τη συνεργασία των ηθοποιών της παράστασης
Σκηνικά – Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου Μουσική σύνθεση & Σχεδιασμός ήχου: Λάμπρος Πηγούνης Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου Κινησιολογική προετοιμασία & Πολεμικές τέχνες: Σι Μιαο Τζιε Μάχιμος Μοναχός Σαολίν Επιμέλεια κίνησης: Pauline Huguet Βοηθοί σκηνοθέτη: Σοφία Γαλανάκη, Νεφέλη Μυρωδιά Βοηθός Σκηνογράφου: Τίνα Τζόκα
Ερμηνεύουν:
Λευτέρης Αγγελάκης
Αργυρώ Ανανιάδου
Βασίλης Ανδρέου
Δημήτρης Ήμελλος
Νίκος Καρδώνης
Νεφέλη Κουρή
Γεράσιμος Μιχελής
Διονύσης Μπουλάς
Γιάννης Παναγόπουλος
Μαρία Σαββίδου
Χρήστος Σουγάρης
Άρης Τρουπάκης
Αμαλία Τσεκούρα
Γιώργος Τσιαντούλας
Γιώργος Χριστοδούλου
Kρουστά Μανούσος Κλαπάκης
Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Θέατρο ΧΩΡΑ Αμοργού 20, Κυψέλη, τηλ: 210 8673945
Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο στις 20:00, Κυριακή στις 16:00 Ώρα έναρξης: 20.00, Κυριακή: 16.00 Διάρκεια (με ένα διάλειμμα): 3 ώρες και 45 λεπτά.