- Κριτική της Παράστασης από την Κάτια Σωτηρίου
Το Θέατρο Επι Κολωνώ παρουσιάζει για 2η συνεχόμενη χρονιά τον «Άγριο Σπόρο» του Γιάννη Τσίρου, σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη, ένα έργο βαθιά πολιτικό, αλλά και πολύ συγκινητικό. Ίσως γιατί είναι ένα έργο που θίγει απροκάλυπτα την παθογένεια της ελληνικής νοοτροπίας, αλλά παρουσιάζει και τις συνήθειες και τα πιστεύω μας, δεν μπορεί παρά να αγγίζει το θεατή βαθιά.
Το έργο
Ο Γιάννης Τσίρος, περισσότερο γνωστός στο ευρύ κοινό από την «Αόρατη Όλγα», καταπιάνεται με ένα θέμα που εν πρώτοις φαίνεται απλό και κατανοητό: ένας λαϊκός τύπος, ο Σταύρος, λειτουργεί μαζί με την κόρη του, μια παράνομη καντίνα στην παραλία Αμμούδι. Όταν εξαφανίζεται ένας Γερμανός τουρίστας που παραθέριζε στην παραλία, και οι γονείς του φτάνουν με ένα επιτελείο στην παραλία, και οι υποψίες στρέφονται κατά του Σταύρου. Στην πραγματικότητα όμως η απλή αυτή ιστορία αποκαλύπτει μια σειρά από επώδυνες αλήθειες, σκοτεινά μυστικά, αλλά και χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης και της ελληνικής πραγματικότητας. Όπως και στην Αόρατη Όλγα, αλλά και στην ταινία Ο Εχθρός μου, o «Ξένος» είναι παρών, και λειτουργεί ως καταλύτης για την εξέλιξη των πραγμάτων.
Το έργο ουσιαστικά εξελίσσεται μέσα σε μία μέρα. Αυτές οι σχεδόν 24 ώρες είναι αρκετές για να ξεδιπλωθεί η νοοτροπία, τα ηθικά διλήμματα και οι επιλογές του νέο-Έλληνα. Ο χρεωμένος Σταύρος, στήνει την παράνομη καντίνα, χωρίς άδεια, κάνοντας και τα απαραίτητα μικρά υγειονομικά «εγκλήματα» που απαιτεί η δουλειά του, διατηρεί και ένα χοιροστάσιο μέσα στο χωριό, χρωστά στο δημόσιο και τους προμηθευτές του, βγάζει ένα μικρό μεροκάματο για να ζει αυτός και η κόρη του, και αντιμετωπίζει τη σκληρή πραγματικότητα της Ελλάδας ( χρέη, φυλακή για τους οφειλέτες του δημοσίου, μετανάστευση). Την ημέρα της έρευνας όμως όλα ανατρέπονται, όταν έρχεται ο Χέρμαν, ο ειδικός Γερμανός ερευνητής, και συγκεντρώνει γύρω του τόσο τους αλλοδαπούς παραθεριστές, όσο και τους ντόπιους, που βρίσκουν την ευκαιρία να στραφούν εναντίον του. Στο σημείο αυτό ξεκινά η προσπάθεια να βρεθεί η αλήθεια, που για τον καθένα θα αποδειχθεί διαφορετική. Ο Σταύρος θα βρεθεί στο επίκεντρο, ως ύποπτος, των ερευνών και ο δήμαρχος θα αποφασίσει την κατεδάφιση της παράγκας, αλλά και το κλείσιμο του χοιροστασίου του. Κι ενώ, όσο και αν ψάχνουν δεν μπορούν να βρουν τίποτα για να κατηγορήσουν το Σταύρο – ούτε καν ένα πτώμα, που είναι αναγκαία νομική συνθήκη – ο Σταύρος θα πρέπει να τιμωρηθεί, για να ικανοποιήσει τελικά την ανάγκη των υπολοίπων να τακτοποιήσουν τη ζωή τους, και να «κλείσουν» μια υπόθεση με τον πιο ευχάριστο και καθησυχαστικό για αυτούς τρόπο.
Ενώ ο συγγραφέας κριτικάρει τα μικροαδικήματα και τις επιλογές του Σταύρου ολοφάνερα, εντούτοις, αγκαλιάζει τον ήρωα του με κατανόηση και συμπάθεια. Εξάλλου, το «σύστημα» αυτό, στην Ελλάδα δεν συντηρήθηκε μόνο από τους απανταχού Σταύρους, αλλά και από εκείνους που κρατούσαν τα νήματα, και τους εξυπηρετούσε ιδιαίτερα να κάνουν χάρες. Έτσι ο δήμαρχος κάνει τα στραβά μάτια για την έλλειψη άδειας του Σταύρου, τρωγοπίνοντας στην καντίνα, ενώ ο αστυνομικός που καταδιώκει τώρα το Σταύρο, τον άφηνε να συνεχίζει τις μικροπαρανομίες του προς χάριν της οικογενειακής φιλίας τους. Όταν όμως έρχονται οι «Ξένοι», όλοι στρέφονται με άνεση ενάντια στον Σταύρο, ξεχνώντας τόσο τη δική τους συμμετοχή και ανοχή, όσο και τα δικά τους ωφελήματα. Τον καταδεικνύουν ως ένοχο, για να αποσπάσουν την εύνοια των Ξένων, των ειδικών, των ανώτερων αυτών.
Ο νεαρός αστυνομικός που είναι ο τυπικός επαρχιώτης αστυνομικός εξελίσσεται κατά τη διάρκεια του έργου σε έναν άτεγκτο θεσμό, που αποφασίζει να επανακαθορίσει την ταυτότητα του και να γίνει ένα αυστηρό όργανο της τάξεως όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με την εξουσία των ξένων. Μπορεί κανείς να κατηγορήσει τον νεαρό αστυνομικό γιατί ξαφνικά αποφασίζει να επιβάλλει το νόμο και να κυνηγήσει την παρανομία; Προφανώς όχι, αλλά τα διλήμματα που θέτει το έργο του Τσίρου είναι πιο σύνθετα από όλα αυτά, καθώς η προδοσία, η παρανομία, η ευκολία της αποποίησης ευθυνών, η υποταγή στον ανώτερο ξένο, η ανάγκη σταθερότητας αλλά και το ζήτημα της φιλίας και της κατανόησης του άλλου αναδεικνύουν την πολυπλοκότητα της ελληνικής κοινωνίας και των δεσμών των ανθρώπων που ζουν και προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα σε δύσκολες συνθήκες.
Η παράσταση
Στην περίπτωση του ανεβάσματος στο Επι Κολωνώ έχουμε μια ευτυχή συγκυρία: το εξαίσιο κείμενο του Γιάννη Τσίρου συναντά την εύστοχη σκηνοθετική προσέγγιση της Ελένης Σκότη, αλλά και την ερμηνεία του Τάκη Σπυριδάκη, που ενσαρκώνει το Σταύρο, τον «Άγριο Σπόρο» που φυτρώνει παντού, και που προσπαθεί να επιβιώσει, πότε σε εύφορες περιοχές, πότε σε δύσβατο και άγριο τοπίο.
Η Ελένη Σκότη στήνει ένα ακόμα πλαίσιο μυστηρίου, που κρύβει μυστικά και ψέματα, όπως στο Κίεβο και τις Αλεπούδες. Με ήχους που ακούγονται συνεχώς, ακόμα και πριν ξεκινήσει το έργο, και μια διάθεση συντήρησης της αγωνίας, με λιτά μέσα, επιτρέποντας στο ρεαλισμό της υπόθεσης και τη λεπτομέρεια στην ερμηνεία των ηθοποιών της να κρατήσουν το θεατή μέχρι το τελευταίο λεπτό. Είναι μια εξαίσια σκηνοθετική στιγμή, γιατί δημιουργεί μεν μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα αμφιβολίας για την αθωότητα ή μη του ήρωα, αλλά από την άλλη επιτρέπει την ταύτιση μαζί του.
Σε αυτό συντελεί και η έξοχη ερμηνεία του Τάκη Σπυριδάκη, που ενσαρκώνει με ακρίβεια τον μικροπαράνομο Έλληνα, που όμως νιώθει βαθιά μέσα του το αίσθημα της αδικίας, που χορεύει πρωί πρωί τον Απόκληρο του Τσιτσάνη, που κερνά ούζα έναν περιπλανώμενο τουρίστα, που μπορεί να καθαρίζει την μουχλιασμένη φέτα για να την πουλήσει, αλλά που ταράζεται όταν τον κατηγορούν για ανθρωποκτονία. Σε μια από τις πληρέστερες ερμηνείες που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια, ο Σπυριδάκης είναι η απόλυτη ενσάρκωση του ήρωα, και θα τολμούσαμε να πούμε ότι ο Γιάννης Τσίρος δεν θα μπορούσε να βρει ιδανικότερο Σταύρο, με το φιλότιμο, την ανωριμότητα του, την σχεδόν αφελή του πονηριά, τον ωχαδερφισμό του, αλλά και την αξιοπρέπεια του και την ανάγκη του για επιβίωση.
Ο Ηλίας Βαλάσης στο ρόλο του αστυνομικού είναι στιβαρός και πειστικός, μεταμορφώνεται από τον χαλαρό επαρχιώτη αστυνομικό στον αυστηρό και ανηλεή φορέα που δεν κοιτά πια γνωριμίες και ανθρώπινες σχέσεις.
Η Ντάννη Γιαννακοπούλου στο ρόλο της Χαρούλας, της κόρης του Σταύρου είναι επαρκής και αποτελεί ισχυρό συνεκτικό κρίκο μεταξύ των άλλων ηρώων. Ίσως έχει περισσότερο θυμό από όσο θα θέλαμε, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι σταθερή στην ερμηνεία της.
Πολύ καλή η επιλογή των λιτών και λειτουργικών σκηνικών του Γιώργου Χατζηνικολάου, και των φωτισμών από τον Αντώνη Παναγιωτόπουλο.
Συνολικά η παράσταση είναι μια από τις πιο σημαντικές θεατρικές στιγμές των τελευταίων ετών. Ο τελικός μονόλογος του Σταύρου – Τάκη Σπυριδάκη θα μας στοιχειώνει και θα μας προβληματίζει για καιρό.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Άγριος σπόρος
του Γιάννη Τσίρου
Θέατρο Επί Κολωνώ
Ναυπλίου 12, Αθήνα
Συγγραφέας: Γιάννης Τσίρος
Σκηνοθεσία: Ελένη Σκότη
Σκηνικά: Γιώργος Χατζηνικολάου
Κοστούμια: Γιώργος Χατζηνικολάου
Παίζουν: Τάκης Σπυριδάκης, Ντάνη Γιαννακοπούλου, Ηλίας Βαλάσης
Διάρκεια: 105 λεπτά