“ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΧΑΜΕΝΟ ΧΡΟΝΟ”

Κριτική Στέλιος Αντωνιάδης

ΤΟΥ ΜΑΡΣΕΛ ΠΡΟΥΣΤ ΣΕ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ HAROLD PINTER
Από Σάββατο 25 Φεβρουαρίου 2017 Θέατρο Σημείο

ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΣ ΠΡΟΥΣΤ
Τον Μαρσέλ Προυστ (Valentin Louis Georges Eugène Marcel Proust, 1871-1922), μολονότι ήταν συγγραφέας, κριτικός και δοκιμιογράφος, τον γνωρίζουμε κυρίως από το μνημειώδες έργο του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», «À la recherché du temps perdue», «In Search of Lost Time» η «Remembrance of Things Past» στα αγγλικά, το οποίο εκδόθηκε σε επτά τόμους από το 1913 μέχρι το 1927.

Ο συγγραφέας ήταν γόνος προβεβλημένης και εύπορης οικογένειας με πατέρα διακεκριμένο γιατρό που έγινε ιδιαίτερα γνωστός από τις επιστημονικές του έρευνες για τη χολέρα. Η μητέρα του ανήκε σε μια εξίσου πλούσια εβραϊκή οικογένεια. Ο δεσμός μεταξύ μητέρας-παιδιού στην περίπτωση τους ήταν πολύ ισχυρός κυρίως γιατί ο συγγραφέας έπασχε από βρογχικό άσθμα, με σοβαρές ασθματικές κρίσεις, κάτι που τον κατέτασσε στην κατηγορία του χρονίως πάσχοντος παιδιού. Λόγω της προβληματικής του υγείας ουσιαστικά δεν εργάστηκε ποτέ (του είχαν δώσει μια θέση αργομισθίας) κάτι που οικονομικά δεν ήταν αναγκαίο μια και όπως αναφέρθηκε υπήρχε μεγάλη οικογενειακή περιουσία την οποία ο συγγραφέας κληρονόμησε.
Στην κοινωνική του ζωή είχε τη φήμη του ασθενικού αλλά και σνομπ νέου (υπάρχει στο διαδίκτυο μικρό απόσπασμα ταινίας από την παρουσία του σε κάποιο γάμο). Με το πέρασμα των χρόνων η κατάσταση της υγείας του άρχισε να χειροτερεύει έτσι που στα τελευταία τρία χρόνια της ζωής του παρέμενε συνήθως στο κρεβάτι όπου κοιμόταν την ημέρα και έγραφε τη νύχτα. Ο θάνατος του προκλήθηκε από πνευμονία (τότε δεν υπήρχαν τα αντιβιοτικά) και πνευμονικό απόστημα.

Ο Προύστ άρχισε να γράφει το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» το 1909, σε ηλικία 38 χρόνων. Σκοπός του ήταν να παρουσιάσει τις μεγάλες κοινωνικές αλλαγές στην Γαλλία κατά τη διάρκεια της Τρίτης Δημοκρατίας, fin de siècle, πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα την παρακμή της αριστοκρατίας και την άνοδο της τάξης των μεσοαστών. Το βιβλίο αποτελείται από 3.200 σελίδες και έχει πάμπολλους, περίπου 2.000, χαρακτήρες. Ο συγγραφέας πέθανε πριν προλάβει να κάνει τις διορθώσεις των τελευταίων τριών τόμων κάτι που έκανε ο αδελφός του Robert. Το μυθιστόρημα από πολλούς θεωρήθηκε αριστούργημα (Somerset Maugham) και ο συγγραφέας ως ο μεγαλύτερος του εικοστού αιώνα (Graham Greene). Παρόλο τον σεβασμό μου στις απόψεις των επαϊόντων πρέπει ανερυθρίαστα να ομολογήσω ότι, μολονότι το διάβασα πριν από πολλά χρόνια, ούτε με ενθουσίασε αλλά ούτε και ήταν ένα από τα βιβλία που διάβασα με ευχαρίστηση (το ίδιο έγινε και με την «Οδύσσεια» του James Joyce, must διαβάσματα μιας εποχής). Τουναντίον μπορώ να πω ότι το βρήκα κουραστικό, με μακροσκελείς περιγραφές πολλών σελίδων και με έναν τρόπο γραφής πολύ διαφορετικό από τον σημερινό.

Το έργο

Το θεατρικό έργο αρχικά ξεκίνησε να γράφετε ως σενάριο, από τον Harold Pinter και τον σκηνοθέτη Di Trevis για μια ταινία σε σκηνοθεσία Joseph Losey, «The Proust Screenplay». Το επιχείρημα όμως απέτυχε λόγω αδυναμίας εύρεσης παραγωγών αλλά και άλλων προβλημάτων. Τελικά η συγγραφή του σεναρίου από τον Πίντερ ολοκληρώθηκε το 1972. Η έκδοση του βιβλίου έγινε το 1977. Η θεατρική μεταφορά εκδόθηκε το 2000. Η πρεμιέρα έγινε στο Cottesloe Theater του Λονδίνου στις 23 Νοεμβρίου του 2000 σε σκηνοθεσία Di Trevis. Η θεατρική μεταφορά παρουσιάστηκε επίσης στο ραδιόφωνο (BBC).
Το έργο περιγράφει τις αναμνήσεις από τις διάφορες φάσεις της ζωής που έζησε ο Προύστ κατά τη διάρκεια της Μπέλ Επόκ. Ο διάλογος είναι γρήγορος και το κείμενο πυκνό. Παρουσιάζονται θέματα που έχουν σχέση με τις κοινωνικές αλλαγές, θέματα που αφορούν στη θρησκεία με την οποία δεν τα είχε καθόλου καλά. Υπάρχουν ακόμα πολλά για την ασθενική του φύση και τα προβλήματα της υγείας του. Κάτι που αναφέρθηκε παραπάνω, οι ιδιαίτερες σχέσεις του συγγραφέα με τη μητέρα του (μαμάκιας), όπως και οι στενές του σχέσεις με την γιαγιά του (γιαγιάκιας) φαίνονται στον διάλογο. Η κυριότερη όμως ιδιαιτερότητα της παράστασης αποτελεί η έμφαση στη σεξουαλικότητα. Πράγματι υπάρχει πολύς αισθησιασμός και σεξουαλικότητα στην κίνηση και στην πράξη. Η Albertine περιφέρεται σε όλη τη διάρκεια του έργου με πολύ λίγα ρούχα (ενώ οι άλλοι ηθοποιοί είναι ντυμένοι με χοντρά, μακριά παλτό κτλ) με τα πόδια ορθάνοιχτα, έτοιμη για οτιδήποτε. Υπάρχει αντρική και γυναικεία ομοφυλοφιλική, ετεροφυλοφιλική σχέση και διάφοροι άλλοι ερωτικοί συνδυασμοί. Είναι γνωστό ότι ο Προυστ ήταν ομοφυλόφιλος αλλά και αμφοτεροφυλόφιλος (είναι κάτι που έχει συζητηθεί πολύ). Υπάρχει χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, πορνεία, αφροδίσια νοσήματα και πολλά άλλα. Όλα παρουσιάζονται με πολύ γρήγορη και όμορφη κίνηση σε πολύ καλή σκηνοθεσία, σε ένα αφαιρετικό σκηνικό που έχει μόνο καρέκλες.
Συντελεστές:
Διασκευή: Χάρολντ Πίντερ. Σκηνοθεσία, σκηνική επιμέλεια: Νίκος Διαμαντής.
Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος

Όλοι οι ηθοποιοί ήταν εξαιρετικοί στους ρόλους τους μολονότι παρακολούθησα την πρεμιέρα του έργου.
Παίζουν: Κωνσταντίνα Αργυροπούλου, Σταύρος Γιαννακόπουλος, Σπέρη Κανατά, Αγγελίνα Κλαυδιανού, Κωνσταντίνος Μαρούγκας, Μάκης Μπογέας, Ιωάννα Τσακίρη

Η παράσταση είναι αυστηρώς ακατάλληλη για ανηλίκους, οι ενήλικες όμως πιστεύω ότι αξίζει να τη δουν.

Στέλιος Αντωνιάδης – mytheatro.gr