Η Αγγελική Καρυστινού είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης με χρόνια παρουσίας στο θέατρο. Απόφοιτος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και της δραματικής σχολής του Θεάτρου Τέχνης – Κάρολος Κουν, μετρά ήδη πολλές και ενδιαφέρουσες συνεργασίες και σκηνοθετικές δουλειές στο θέατρο. Ευγενική παρουσία, συγκροτημένη σκέψη και λόγος, και πολύ, πολύ ταλέντο. Συναντηθήκαμε στα πλαίσια της παράστασης Παζολίνι, που ανεβαίνει για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Φούρνος, σε διασκευή και σκηνοθεσία δική της, πάνω στο κείμενο του Γιάννη Σολδάτου, με τον Ένκε Φεζολλάρι. Πρόκειται για ένα ομοδιηγητικο έργο, που κορυφώνεται με τη χρήση του μονολόγου, που μοιάζει ιδανικός για να αποδώσει την εσωτερική ζωή ενός τόσο έντονου ανθρώπου και καλλιτέχνη, να το εξεικονίσει ως μάρτυρα της ίδιας του της ύπαρξης και της εποχής του. Μια από τις πιο συγκινητικές και έντονες παραστάσεις της χρονιάς, έξοχα σκηνοθετημένη, που σχεδόν μονοπώλησε τη συζήτηση μας.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Φωτογραφίες Ελπίδα Μουμουλίδου
Κ.Σ Πώς προέκυψε η απόφαση να ανεβάσετε ένα έργο για τον Παζολίνι;
Α.Κ Ήταν μια πρόταση του Ένκε Φεζολλάρι , εκείνος είχε την ιδέα. Δεν ήξερα πολλά για τον Παζολίνι πέρα από τις ταινίες και τη δολοφονία του, όταν όμως άρχισα να ψάχνω βρήκα ένα συγκλονιστικό του κείμενο που είχε γράψει στην Corriere della Sera» μερικές μέρες πριν πεθάνει κι αυτό με έκανε να θέλω να ασχοληθώ μαζί του.
Κ.Σ Είναι ένα έργο μεταξύ ζωής και θανάτου: Με τι χρειάστηκε να αναμετρηθείτε κατά τη διασκευή του έργου;
Α.Κ Ναι , η παράσταση είναι τοποθετημένη σε ένα καθαρτήριο, έναν τόπο μεταξύ ζωής και θανάτου. Ο Παζολίνι μιλούσε συχνά για τον θάνατο, έλεγε μάλιστα ότι το μεγαλείο του ανθρώπου είναι το γεγονός ότι σε λίγα χρόνια θα πεθάνει. Κάνοντας τη διασκευή και τη σκηνοθεσία, συχνά με κατέκλυζε ένα πολύ περίεργο συναίσθημα. Λίγους μήνες μετά έχασα τον πατέρα μου. Είναι περίεργο πράγμα η τέχνη… μερικές φορές όχι συχνά, μπορεί να σε φέρει σε επαφή με ένα μεταφυσικό κομμάτι. Μπορεί πάλι να είναι ιδέα μου, κι απλώς όλα αυτά να τα συνδυάζω έτσι εξαιτίας της απώλειας. Τι να σας πω…
Κ.Σ Αιρετικός, ποιητής, κινηματογραφιστής: τι είναι για εσάς ο Παζολίνι;
Α.Κ Όλα, κυρίως όμως ελεύθερος διανοούμενος. Δεν φοβήθηκε να πάρει θέση, να μιλήσει ανοιχτά και χωρίς υπονοούμενα για τα όσα συμβαίνουν στη χώρα του, δεν φοβήθηκε να ρισκάρει τα πάντα. Και τελικά να δολοφονηθεί με έναν τόσο βίαιο τρόπο στην παραλία της Όστια. Εμείς θεωρούμε ότι η δολοφονία του ήταν πολιτική, έγινε λόγω αυτού του κειμένου. Δεν είμαστε φυσικά αστυνομικοί επιθεωρητές, δεν έχουμε κάποια απόδειξη, θέλω να πω, απλώς συνδυάζουμε γεγονότα. Πάντως οι θέσεις του, οι ταινίες του και τα κείμενά του ήταν ριζοσπαστικά, ήταν επικίνδυνα για το σύστημα και την εξουσία. Κι όμως εκείνος παρά τις διακρίσεις, τα βραβεία και τη διεθνή του καριέρα , τολμούσε να μιλήσει. Και όπως αποδείχτηκε όχι εκ τους ασφαλούς.
Κ.Σ Η εμπειρία του να σκηνοθετείς ένα έργο για τον Παζολίνι που είναι ουσιαστικά το σενάριο της ζωής του;
Α.Κ Πολύ εποικοδομητική, γιατί μάθαμε πολλά για έναν σημαντικό άνθρωπο και μπήκαμε σε έναν τρόπο σκέψης πολύ ιδιαίτερο. Η αλήθεια είναι ότι στο θέατρο αυτό το κάνουμε συνέχεια, όμως εδώ έχουμε κι ένα πρόσωπο που υπήρξε όποτε έχει ένα ειδικό βάρος γιατί όλα αυτά έγιναν.
Κ.Σ Ο χαρακτήρας του Παζολίνι είναι πολυεπίπεδος, βλέπουμε στοιχεία του θυμού του, της αγωνίας του, της αγάπης του, αλλά και αποστασιοποίησης, ο κόσμος του μας μεταδίδει μια ανησυχία. Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς από το κοινό τα συναισθήματα που γεννά η παράσταση;
Α.Κ. Οι θεατές μας λένε ότι μαθαίνουν πολλά από την παράσταση για τον Παζολίνι, ότι τους κινητοποιεί να σκεφτούν και να ψάξουν κι άλλα γι’ αυτόν. Συχνά μιλάμε μετά την παράσταση μαζί τους για τις θέσεις του, αυτό μας αρέσει πολύ, γιατί θέλουμε μια παράσταση που ανοίγει ένα διάλογο, όχι πάντα με την κυριολεκτική σημασία, – δηλαδή ότι δυο άνθρωποι κάθονται και συζητούν, αλλά με την έννοια της διαπραγμάτευσης, εσωτερικής πολλές φορές. Ελπίζω να το καταφέρνουμε αυτό έστω και σε σημεία.
Κ.Σ. Μια από τις πιο έντονες φράσεις του έργου λέει «Το που θα τοποθετήσεις την κάμερα είναι θέμα ηθικής» Πόση δύναμη έχει για εσάς η φράση αυτή ;
Α.Κ. Αυτή είναι μια φράση του Γκοντάρ. Έχουμε βάλει τον Παζολίνι να τη λέει όταν αναρωτιέται για το ποιος τον δολοφόνησε. Συγκεκριμένα λέει: «Τώρα η κάμερα μακριά από τους ηθοποιούς – είναι θέμα ηθικής στάσης πού θα τοποθετήσεις την κάμερα» , εννοώντας στην ουσία ότι δεν έχει σημασία το πρόσωπο που έκανε τον φόνο, δεν έχουν σημασία τα πρόσωπα που κάνουν κάτι, αλλά το γιατί κάνουν όσα κάνουν, ποιος τους δίνει τον χώρο να πράττουν κατά αυτόν τον τρόπο. Είναι κάπως σαν ο Παζολίνι να μας προτρέπει να σταματήσουμε τα κυνήγια των μαγισσών , να σταματήσουμε να αναζητούμε υπεύθυνους ή αποδιοπομπαίους τράγους, και να στρέψουμε το βλέμμα μας στις αιτίες των « φόνων», κυριολεκτικών ή και μεταφορικών.
Κ.Σ Σε αυτή τη διαδικασία ιστορικής και καλλιτεχνικής αναδρομής που σας έβαλε το έργο τι προσωπικές σκέψεις γεννήθηκαν;
Α.Κ. Υπάρχει μια φράση του Παζολίνι που με επηρέασε πολύ. Έλεγε λοιπόν ότι ήθελε να καταγράφει την πραγματικότητα με πραγματικότητα ’. Πολύ αποκαλυπτική, για το θέατρο, Το πραγματικό όχι με την έννοια του ρεαλισμού, αλλά με την έννοια του υπαρκτού. Τι είναι υπαρκτό; Όσα αντιλαμβανόμαστε διά των αισθήσεων , κατά τη γνώμη μου. Ο τρόπος τώρα που τα αποκωδικοποιεί ο καθένας μας είναι μια προσωπική διαδικασία, που κάνει την πρόσληψη της πραγματικότητας τόσο υποκειμενική τελικά. Αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα στην τέχνη, κι όσο κι αν ακούγεται περίεργο μ, έχει εντελώς πρακτική εφαρμογή.
Κ.Σ Ελλάδα και θέατρο. Η κρίση δίνει προοπτικές και “τροφή” για δημιουργία; Πώς κρίνετε την θεατρική παραγωγή της χώρας τα τελευταία χρόνια;
Α.Κ Η κρίση , όπως και όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας ή μέσα μας, αποτελούν πάντα τροφή για τη δημιουργία. Το θέμα τώρα είναι ότι τελευταία έχουμε μεγάλη δημιουργικότητα αλλά όχι δημιουργία τις περισσότερες φορές. Αυτό συμβαίνει όχι επειδή οι άνθρωποι δεν είναι ικανοί να δημιουργήσουν ,αλλά γιατί κάτι δεν τους αφήνει. Κατά τη γνώμη μου η κρίση. Υπάρχει ένα πρακτικό ζήτημα από τη μία: ότι πρέπει να κάνουμε πολλά πράγματα για να επιβιώσουμε, αυτό από μόνο σημαίνει έκπτωση. Δεύτερον έχει γίνει αίτημα της εποχής να κάνεις πολλά πράγματα κι ως απόδειξη μιας κάποιας ικανότητας. Μέσα σε αυτό τον κυκεώνα όμως η ικανότητα μπορεί να χαθεί, όπως μέσα στον υπερκαταναλωτισμό χάθηκε η ποιότητα. Δείτε για παράδειγμα τη μόδα: πάρα πολλά ρούχα και ανάγκη συνεχώς αν φοράμε κάτι διαφορετικό. Αποτέλεσμα : χειρότερα υφάσματα και κακής ποιότητας ρούχα, που δεν κρατάνε πολύ Μπορούμε να φτιάξουμε και καλά ρούχα αλλά δεν το κάνουμε γιατί κανείς δεν θα τα αγοράσει. Κάπως έτσι λειτουργούμε σήμερα γενικώς σαν κοινωνία, και το θέατρο δεν αποτελεί εξαίρεση. Και προσωπικά θεωρώ ότι όλοι ευθυνόμαστε γι’ αυτό, γιατί το επιτρέπουμε να συμβαίνει και το πριμοδοτούμε. Επίσης αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο για να είμαστε ακριβείς, απλώς εδώ μιλάμε και για μια πάρα πολύ μικρή αγορά. Απ’ την άλλη βέβαια, ο περιορισμός της αγοράς δεν θα φέρει απαραίτητα την ποιότητα.. Το πιθανότερο είναι πως πάντα θα επικρατούν οι πιο δυνατοί. Δηλαδή μιλάμε για έναν φαύλο κύκλο, από τον οποίο η ανθρωπότητα μάλλον δεν βγήκε ποτέ.
– Η παράσταση Παζολίνι θα παίζεται για δυο ακομα Σαββατοκύριακα, μέχρι τις 27 Οκτωβρίου στο θέατρο Φούρνος.