Αντιγόνη σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη – Κριτική Θεατρικής Παράστασης

Παρουσίαση, Κριτική της Παράστασης Κάτια Σωτηρίου

Το Κείμενο

Ο Σοφοκλής είναι ο θεατρικός συγγραφέας του ηρωισμού και η Αντιγόνη ο πρώτος θηλυκός χαρακτήρας στο δράμα που ήταν ήρωας με την πλήρη έννοια της λέξης. Είναι η πρώτη αντιρρησίας συνείδησης στη λογοτεχνία.

Η Αντιγόνη, είναι έργο εμβληματικό, ωστόσο υπάρχουν πολλές αντικρουόμενες ερμηνείες του έργου αυτού. Για παράδειγμα, πάρα πολλοί σύγχρονοι βλέπουν το σωστό μόνο στην Αντιγόνη, και αντιμετωπίζουν τον Κρέοντα ως στερεότυπο δικτάτορα σε λάθος αποφάσεις. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ χρωμάτισε τον Κρέοντα με φασιστικά χρώματα και ο Tom Paulin τον παρουσιάσε με την ίδια έντονη ρητορική του φανατικού ηγέτη της Βόρειας Ιρλανδίας Ian Paisley. Παρ ‘όλα αυτά, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά στο έργο του Σοφοκλή. Όπως υποδηλώνει και ο Χέγκελ, δύο δίκαια συγκρούονται: το δίκαιο της οικογένειας σε βάρος του δικαίου του κράτους. Οι οικογενείς αξίες και το καθήκον προς τους θεούς του κάτω κόσμου συγκρούονται με τα κρατικά συμφέροντα, ενώ τα προσωπικά ζητήματα αντιμετωπίζουν τα δημόσια ζητήματα, και ριζικά αλληλοεπηρεάζονται.

Περισσότερο ωστόσο από τη σύγκρουση των δικαίων, ωστόσο, αυτό το έργο δείχνει έξοχα την αντίθεση των δύο παθιασμένων ανθρώπων που πηγαίνουν στην καταστροφή τους. Το πείσμα, αλλά και η πεποίθηση της Αντιγόνης είναι ιδιαίτερα σαφή σε δύο βάναυσες συγκρούσεις με την αδελφή της. Παρ ‘όλα αυτά αυτή είναι αναμφισβήτητα μια ηρωίδα που ξέρει το καθήκον της στην οικογένειά της. Εδώ έγκειται το καθήκον της: στον αγαπημένο αδελφό της και τους άγραφους νόμους των θεών.

Ο Κρέων αντιτίθεται στην Αντιγόνη με τη δύναμη του δικαίου, στο οποίο πιστεύει ότι βασίζεται η προσωπική ευτυχία, δηλαδή μέσω μιας καλά ελεγχόμενη πόλης. Αυτό που κάνει η Αντιγόνη είναι το αντίθετο από ό, τι έκανε ο Σωκράτης: δήλωσε ότι θα ακολουθήσει τους νόμους της πόλης, ακόμη και αν η απόφαση ήταν άδικη (Κρίτων). Με τη συνήθη δραματική οικονομία του Σοφοκλή, η Αντιγόνη τιμωρείται από τον ηγεμόνα της πόλεως και ο Κρέων τιμωρείται με την απώλεια της δικής του οικογένειας, τις αξίες της οποίας υπέταξε σε αυτές της πόλεως.
Η ατέλεια του ανθρώπου και τα προβλήματα που απορρέουν από αυτή, είναι η ίδια η βάση των αρχαίων τραγωδιών. Ο πρωταγωνιστής μιας τραγωδίας είναι ο τραγικός ήρωας που διαθέτει ένα τραγικό ελάττωμα και τον οδηγεί τελικά στη διάλυση του στο τέλος. Στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, ο τραγικός ήρωας είναι ο Κρέων και το τραγικό ελάττωμα του είναι η αλαζονεία του, που τον οδηγεί στο να αγνοήσει τους θεικούς νόμους και να φτάσει στην ύβρη. To τραγικό ελάττωμα του Κρέοντα, η ύβρις, προκαλεί την πτώση του. Ο Κρέων είναι πείσμων και η υπερηφάνεια του είναι τόσο μεγάλη, που δεν μπορεί να αναγνωρίσει ότι θα μπορούσε ποτέ να κάνει λάθος.

Το Έργο – Κριτική Θεατρικής Παράστασης

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Θέμης Μουμουλίδης ανεβάζει φέτος το καλοκαίρι την Αντιγόνη, με μια παράσταση που έχει ως στόχο να προσεγγίσει την πιο γνωστή ίσως αρχαία τραγωδία με μια πιο νεωτεριστική ματιά, με αισθητική που γέρνει προς το μοντέρνο, καθώς το κείμενο, και κυρίως τα χορικά, έχουν δεχθεί παρεμβάσεις χωρίς να χάνουν την ουσία του Σοφόκλειου κειμένου.

Το σκηνικό της παράστασης, από την Παναγιώτα Κοκκορού, γραμμικό και απλό, επιβλητικό ωστόσο και λειτουργικό κατά τη διάρκεια της παράστασης. Το μεγάλο πλεονέκτημα του Θέμη Μουμουλίδη, όταν καταπιάνεται με την αρχαία τραγωδία, είναι ότι καταφέρνει, μέσα από την απλότητα που επιλέγει, να δημιουργήσει παραστάσεις μεστές και πλήρεις, κατανοητές ακόμα και σε αμαθείς θεατές, κάτι που είναι εμφανές και φέτος με την Αντιγόνη, όπως και πέρυσι με τις Τρωάδες του.

Ο Νικήτας Τσακίρογλου ως Κρέων είναι συγκλονιστικός. Η ερμηνεία του απλή και φυσική, αναδεικνύει τον Κρέοντα ως τον πραγματικό τραγικό ήρωα του έργου, καταφέρνοντας να εκφράσει με τη μέγιστη γλαφυρότητα το πέρασμα του από την αλαζονεία και την ύβρη στη συντριβή. Ιδανική επιλογή, συνταρακτικό το αποτέλεσμα.

Δυστυχώς δε συνέβη το ίδιο και με την Ιωάννα Παππά στο ρόλο της Αντιγόνης, η οποία ενώ μας έχει συνηθίσει σε ερμηνείες παθιασμένες και ζωντανές, εδώ πάσχει από αδυναμία κορύφωσης στις στιγμές έντασης, και λειτουργεί κάπως πιο διεκπαιρεωτικά σε σχέση με τις συνήθεις της παρουσίες.

Αξιόλογη και η παρουσία του Σταύρου Ζαλμά στο ρόλο του φύλακα, που καταφέρνει να αποδώσει έναν δύσκολο ρόλο με όλη την ζωηράδα και τη λαϊκότητα του ήρωα του, να γίνει συμπαθής, να μεταδώσει το φόβο και την ασυνέπεια λόγων και έργων που χαρακτηρίζει τον φύλακα.

Η Λουκία Μιχαλοπούλου στο ρόλο της Ισμήνης ήταν μετρημένη και συνεπής, ενώ και ο Νίκος Αρβανίτης ως Τειρεσίας είχε τη συνήθη σοβαρότητα και στιβαρότητα που έπρεπε στη σύγκρουση με τον Κρέοντα. Συγκινητικός και ανθρώπινος ο Γιώργος Παπαπαύλου ως Αίμων, ενώ και ο Χρήστος Πλαΐνης ως Εξάγγελος είναι όπως πάντα σοβαρός και σωστός. Αξιοσημείωτη η παρουσία της Μαρούσκας Παναγιωτοπούλου, που αποτελεί μέρος του χορού, και τραγουδά εξαίσια ένα κομμάτι του χορικού. Ξεχωρίζει όμως ως Ευρυδίκη, στη σκηνή της περιγραφής του θανάτου του γιου της Αίμονα, για τη σωματοποίηση του συναισθηματικού πόνου που εκφράζει με το περπάτημα και το τρέμουλο της. Ιδανική έκφραση, χωρίς λόγια.

Ο Χορός στην Αντιγόνη του Μουμουλίδη διαφοροποιείται από το συνηθισμένο. Οι πολίτες της Θήβας, στους οποίους ο Σοφοκλής έχει χαρίσει μερικά από τα ωραιότερα χορικά της αρχαίας ποίησης, εμφανίζονται στιβαροί, σοβαροί, με άρτιες παρουσίες και εξαίσια αισθητική. Συντελεί σε αυτό και η υπέροχη ενδυματολογική προσέγγιση της Παναγιώτας Κοκκορού, που με τα μαύρα κουστούμια δένει απόλυτα το σκηνικό, αλλά και το θέμα με το ένδυμα. Ο Χορός εδώ εκφράζεται με τη σοβαρότητα ενός συμβουλίου, εκφέρει διαχρονικές αλήθειες με μεστότητα, και σαφή συμβουλευτικό τόνο. Σίγουρα αν περιμένει κανείς έναν τυπικό χορό πιθανότατα θα απογοητευτεί, αλλά αν παρακολουθήσει την κίνηση και την άρτια εκφορά λόγου των Κώστα Βελέντζα, Μάνου Καρατζογιάννη, Γιώργου Νούση Μαρούσκας Παναγιωτοπούλου, Γιώργου Παπαπαύλου, Λουκίας Μιχαλοπούλου, με πνεύμα ανοιχτό, σίγουρα θα εντυπωσιαστεί.

Στο σύνολο της η παράσταση της Αντιγόνης είναι μια εξαιρετική πρόταση, μια παράσταση υπέροχης αισθητικής και σοβαρότητητας, που, παρά τις διαφοροποιήσεις της από τα συνήθη, τυπικά αρχαιοπρεπή ανεβάσματα, καταφέρνει να υποβάλει το θεατή, και να δοκιμάσει την σκέψη και το συναίσθημα του απέναντι στους θείους και ανθρώπινους νόμους. Σαφώς είναι μια από τις παραστάσεις του καλοκαιριού που πρέπει να δει κανείς.

Οι συντελεστές της παράστασης

Μετάφραση: Παναγιώτα Πανταζή
Σκηνοθεσία: Θέμης Μουμουλίδης
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Σκηνικό – κοστούμια: Παναγιώτα Κοκκορού
Σχεδιασμός ήχου: Γιάννης Λαμπρόπουλος
Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί
Κρέων, Nικήτας Τσακίρογλου.
Αντιγόνη, Ιωάννα Παππά.
Άγγελος και Φύλακας, Σταύρος Ζαλμάς.
Τειρεσίας, Νίκος Αρβανίτης.
Ισμήνη, Λουκία Μιχαλοπούλου.
Ευριδίκη, Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου.
Εξάγγελος, Χρήστος Πλαΐνης
Αίμων, Γιώργος Παπαπαύλου.
Πολίτες της Θήβας: Κώστας Βελέντζας, Γιώργος Παπαπαύλου, Μάνος Καρατζογιάννης, Γιώργος Νούσης, Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου, Λουκία Μιχαλοπούλου.

Αναλυτικά το πρόγραμμα της περιοδείας

1 Αυγούστου, Ζάκυνθος.
2 Αυγούστου, Αργοστόλι.
3 Αυγούστου, Αίγιο.
4 Αυγούστου, Ξυλόκαστρο.
5 Αυγούστου, Νεμέα.
6 Αυγούστου, Τρίπολη.
8 Αυγούστου, Αρχαία Ολυμπία.
9 Αυγούστου, Δελφοί.
11 Αυγούστου, Αλεξανδρούπολη.
12 Αυγούστου, Καβάλα.
13 Αυγούστου, Κομοτηνή.
14 Αυγούστου, Μουδανιά.
15 Αυγούστου, Κατερίνη.
19 Αυγούστου, Βόλος.
20 Αυγούστου, Λάρισα.
21 Αυγούστου, Τρίκαλα.
22 Αυγούστου, Καστοριά.
23 Αυγούστου, Κοζάνη.
24 και 25 Αυγούστου, Θεσσαλονίκη.
26 Αυγούστου, Βέροια.
27 Αυγούστου, Παραμυθιά.
28 Αυγούστου, Γιάννενα.
29 Αυγούστου, Λευκάδα.
30 Αυγούστου, Αγρίνιο.
31 Αυγούστου, Πάτρα.
5 Σεπτεμβρίου, Θήβα.
11 Σεπτεμβρίου, Νέα Μάκρη.

Η «Αντιγόνη» είναι παραγωγή της 5ης Εποχής/Τέχνης σε συνεργασία με το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Βέροιας.