Τα “Ανεξάρτητα Κράτη» των Αντώνη Τσιοτσιόπουλου & Γιώργου Παλούμπη, παρουσιάζονται στο θέατρο Χώρα, σε σκηνοθεσία Γιώργου Παλούμπη.
Η παράσταση «Ανεξάρτητα Κράτη» στο Θέατρο Χώρα αποτελεί μια σημαντική προσθήκη στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία, συνδυάζοντας τον ωμό ρεαλισμό με αιχμηρό χιούμορ. Το έργο αντλεί έμπνευση από την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της Ελλάδας στα τέλη της δεκαετίας του ’70, εστιάζοντας στην υπόθεση του γιατρού Βασίλη Τσιρώνη, ο οποίος, μετά από τετράμηνη πολιορκία στο διαμέρισμά του, κήρυξε το χώρο του «Ανεξάρτητο Κράτος». Εξοχα ειρωνική προσέγγιση του τίτλου για την απόλυτη εξάρτηση πάνω στην οποία είναι χτισμένη η παράσταση.
- Κριτική Κάτια Σωτηρίου
- Δημοσίευση 20/12/2024
Το Ιστορικό Υπόβαθρο
Στις 7 Ιουλίου του 1978 γράφτηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα» στις 7 Ιουλίου ένα άρθρο κόλαφος κατά του Τσιρώνη και της αδυναμίας του κράτους να τον κοντρολάρει. «Η υπόθεση δεν είναι φαιδρή, αλλά επικίνδυνη, η υπόθεση Τσιρώνη υπογραμμίζει την ανυπαρξία του κράτους», έγραφε το άρθρο. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι το συγκεκριμένο άρθρο έριξε την πρώτη σπίθα για όσα ακολούθησαν.
Τα ξημερώματα της 11ης Ιουλίου, η νεοσύστατη ομάδα της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας πραγματοποιεί έφοδο στο σπίτι του Τσιρώνη, όπου βρισκόταν ο ίδιος τα τρία του παιδιά – η γυναίκα του και μια νεαρή γυναίκα – η οποία ψευδώς παρουσιάστηκε ως «όμηρος». Οι Αστυνομικοί έριξαν δακρυγόνα μέσα στο σπίτι με τα παιδιά και τη νεαρή γυναίκα να απομακρύνονται. Βασίλειος και Βαρβάρα Τσιρώνη μένουν στις θέσεις τους. Ακολουθεί εισβολή των αστυνομικών και ο Τσιρώνης, κάτω από αδιευκρίνιστες μέχρι σήμερα συνθήκες, πέφτει νεκρός με μια σφαίρα στο κεφάλι.
Η γυναίκα του φωνάζει: «Οι φασίστες σκότωσαν τον Τσιρώνη μέσα στο σπίτι του», ενώ η επίσημη τοποθέτηση αναφέρει ότι αυτοκτόνησε στρέφοντας την κάνη του όπλου στο κεφάλι του και τραβώντας τη σκανδάλη – κάτι που δεν έχει επιβεβαιωθεί από τη νεκροψία, αφού η σφαίρα βρέθηκε στη μέση του μετώπου.
Η παράσταση
Το έργο ξεδιπλώνει την αφήγησή του μέσα από το πρίσμα της ρεαλιστικής μυθοπλασίας, με φόντο την έγκριτη πρωινή εφημερίδα , το
Βη…» του κου «Χρήστου». Εξιστορεί την πορεία μιας νεαρής δημοσιογράφου, ακλόνητης στην αναζήτηση της αλήθειας. Στο επίκεντρο της παράστασης βρίσκεται το αυταρχικό ήθος της διευθυντικής ελίτ, επιβαρυμένη από τις δικές της περίπλοκες ανασφάλειες και μια ακόρεστη λαχτάρα για επικύρωση. Η αφήγηση στο κείμενο των Τσιοτσιόπουλου και Παλούμπη ρίχνει ένα έντονο φως στη διάχυτη πατριαρχία που υποβιβάζει την εργαζόμενη γυναίκα σε ευτελή καθήκοντα – να φέρει καφέ, να γράφει ωροσκόπια ή να επιμελείται τις τελευταίες τάσεις στη δημοσιογραφία του lifestyle. Η νέα δημοδιογράφος δεν πτοείται από τη ζοφερή πραγματικότητα της σεξουαλικής παρενόχλησης και τις απειλές που διαπερνούν αυτόν τον κλάδο, παράλληλα με την ατιμωρησία που προστατεύει τους δράστες από την ευθύνη. Συνδυάζοντας αυτά τα νήματα μαζί, το έργο μας προκαλεί να αναλογιστούμε τις θεμελιώδεις δομές που στηρίζουν την κοινωνία μας και τον επίμονο αγώνα για αυθεντικότητα μέσα σε μια κακοφωνία κακοποιημένων μισών αληθειών.
Το κείμενο των Τσιοτσιόπουλου και Παλούμπη ερμηνεύει και σχολιάζει τη νεοελληνική κοινωνική πραγματικότητα, με τα οράματα και τραύματά της, με μια συμπυκνωτική, πικρόγευστη αποτύπωση των ιδεολογικοπολιτικών περιπετειών, των ανθρώπινων ψυχολογικών δραμάτων και των ηττημένων οραμάτων που οδήγησαν και οδηγούν αυτή τη χώρα. Αυτούσιο το καστ του Κωλόκαιρου, επιστρέφει φέτος με τρεις προσθήκες, κάτω από τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Γιώργου Παλούμπη που οδηγεί σε μια απρόσκοπτη ζωντανή ροή που συγκινεί και κατακλύζει, παράλληλα με ερμηνείες που υπηρετούν απόλυτα το σκοπό.
Η σκηνοθεσία του Γιώργου Παλούμπη αποδίδει με ακρίβεια την ατμόσφαιρα της εποχής, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που αναδεικνύει τις εντάσεις και τα διλήμματα των χαρακτήρων. Η Νατάσσα Παπαστεργίου, υπεύθυνη για τα σκηνικά και τα κοστούμια, επιτυγχάνει μια αυθεντική αναπαράσταση της περιόδου, στήνοντας ένα σκηνικό – αίθουσα εργασίας δημοσιογράφων σε εφημερίδα , ενισχύοντας την αίσθηση του ρεαλισμού. Η πρωτότυπη μουσική του Κώστα Νικολόπουλου προσθέτει βάθος στην παράσταση, υπογραμμίζοντας τις συναισθηματικές κορυφώσεις.
Το ενδιαφέρον διατηρείται αμείωτο όσο το έργο επιμένει στη διερεύνηση της αλληλεξάρτησης μεταξύ επίσημης εξουσίας και όσων αποτελούν το παρακράτος. Η σκηνοθεσία του Παλούμπη, με το ρεαλισμό που τη χαρακτηρίζει, υπογραμμίζει πως η κρατική διαφθορά δεν περιορίζεται σε άπληστες πολιτικές μονάδες, αλλά συνιστά απότοκο μιας ευρύτερα ανήθικης νοοτροπίας που επεκτείνεται και στην τέταρτη εξουσία – με κάποιους φορείς της να θεωρούν εαυτούς κράτος εν κρατει. Αν και τοποθετείται χρονικά στα γεγονότα του 1978, τίποτα δεν είναι διαφορετικό σήμερα, αν σκεφτεί κανείς την ταπεινωτική θέση της χώρας μας στην ελευθερία του τύπου παγκοσμίως.
Οι ερμηνείες των ηθοποιών είναι εξαιρετικές, με τον καθένα να προσδίδει μοναδική διάσταση στους χαρακτήρες του. Ο Στάθης Σταμουλακάτος με την εξαιρετική αμεσότητα της ερμηνείας του, ενσαρκώνει με πειστικότητα τον κορυφαίο δημοσιογράφο, που κρύβει ένα μυστικό της προσωπικής του ζωής, και που έχει ενστερνιστεί απόλυτα τον εξουσιαστικό ρόλο του δημοσιογράφου αποτυπώνοντας τις προκλήσεις και τα ηθικά διλήμματα του δημοσιογραφικού κόσμου, με την αρπακτικότητά και το εργασιακό βόλεμά του. Ο Μάκης Παπαδημητράτος, αεικίνητος, άνετος, αλλά ερμηνευτικά απόλυτα ελεγχόμενος και στιβαρός, ως συνάδελφος δημοσιογράφος που διεκδικεί τα εύσημα αρχικά αλλά αποποιείται κάθε ευθύνη μετά την έκβαση της εισβολής των αστυνομικών, προσφέρει μια ερμηνεία που κινείται σταθερά μεταξύ κυνισμού και συμφέροντος.
Ο Θάνος Αλεξίου στο ρόλο του αρχισυντάκτη, έπλασε έναν γραφικά ναρκισσιστικό ήρωα, του ανθρώπου που νομίζει ότι κινεί νήματα, ότι γράφει ιστορία, ότι μπορεί να αποφασίζει για ζωές. Ο ήρωας του ενδημεί στις θέσεις εξουσίας, στο κοινωνικό, εργασιακό, οικογενειακό περιβάλλον και στον ατομικό βίο της αστικής τάξης και ως μολυσματική ασθένεια εξαπλώνεται παντού. Σε απόλυτα κόντρα ρόλο σε σχέση με τον Κωλόκαιρο, είναι «σιχαμερά» έξοχος.
Η Άλκηστις Ζιρώ στο ρόλο της νεαρής δημοσιογράφου Μαρίας Θεοφίλου, αποδίδει με ευαισθησία και δυναμισμό την αναζήτηση της αλήθειας σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον. Είναι η «Μαρία» που έχουν υπάρξει πολλές γυναίκες, που μπήκαν σε χώρους με πολλά περισσότερα προσόντα, αλλά η πραγματικότητα τις ανάγκασε να υποστούν ταπεινώσεις έμφυλες και κοινωνικές. Σημαντικές οι εύγλωττες σιωπές της μπροστά στη βία, αλλά και η απόλυτη αντίσταση στην υποταγή στην εξουσία και τη διαφθορά του ψεύδους.
Ο Αντώνης Τσιοτσιόπουλος κρατά για τον εαυτό του τον πιο αινιγματικό , αλλά και καθοριστικό για την ιστορία ρόλο, ενός δημοσιογράφου που ασχολείται με το αστυνομικό ρεπορτάζ και «φαίνεται» να νοιάζεται για τη νεαρή δημοσιογράφο, μέχρι τη στιγμή που η απόλυτη ανατροπή φανερώνει και το μέγεθος της εξαπάτησης. Η ερμηνεία του χαρακτηρίζεται από έντονη υπονοηματικότητα, αμφίσημη ειρωνικότητα αλλά και υποδόρια δραματικότητα.
Ο Στέλιος Δημόπουλος, σε έναν επίσης κόντρα ρόλο σε σχέση με τον Κωλόκαιρο, στο ρόλο του κάπως αφηρημένου, σχεδόν κοινωνικά απόντα δημοσιογράφου του καλλιτεχνικού χώρου, ερμηνεύει με τη δέουσα αφέλεια, αλλά και σαφή υφέρπουσα ένταση τον ήρωα του, που οδηγείται σε ένα απρόσμενο , αλλά με απόλυτη έμφυλη υπογραφή, ξέσπασμα.
Η Βασιλική Διαλυνά στο ρόλο της φαινομενικά απλοϊκής αστρολόγου της εφημερίδας ενσαρκώνει με χωμάτινη, λαϊκή ανθρωπιά, και μια αδιόρατη μελαγχολία τη γυναίκα που επέλεξε να επιβιώσει της κακοποίησης της, και να οικειοποιηθεί συνειδητά μια ανεπιτήδευτη περσόνα για να βγει αλώβητη. Οι παύσεις της και τα βλέμματα της παραπέμπουν σε όλες εκείνες τις γυναίκες που πάσχουν και συμπάσχουν.
Η Ελεάνα Καυκαλά υποδύεται εύστοχα την ανεξάρτητη φωτογράφο που παλεύει να διατηρήσει την ηθική και τις προσωπικές αξίες της, με σοβαρότητα, αμεσότητα, απόλυτα συνυφασμένη με το είδος της παράστασης.
Τα «Ανεξάρτητα Κράτη» αποτελούν μια παράσταση που στήνει στο θεατή – πολίτη έναν καθρέφτη για να δει την ασχήμια, την αγυρτεία, τη διαφθορά που γεννά η εξουσία και η απόλυτη εξάρτηση από ένα κράτος – παρακράτος και «εικονογραφεί» τα μικρά και μεγάλα εγκλήματα του επαγγελματικού και ατομικού βίου που αφήνουν πίσω τους οι «υπηρέτες» του πολιτικού και κεφαλαίου, κυνηγώντας το απατηλό όνειρο για μια θέση κοντά στην άρχουσα τάξη.
Στο σύνολο της είναι μια κορυφαία θεατρική στιγμή για την φετινή σεζόν. Είναι μια παράσταση που παίρνει σαφή θέση. Και ποια είναι τελική η αξία του θεάτρου αν δεν παίρνει θέση, αν δεν ασκεί ευθεία κριτική, αν δεν σκοπεύει να αφυπνίσει; Για όλους αυτούς τους λόγους, τα Ανεξάρτητα κράτη, με το ισχυρό και ανυποχώρητο μήνυμα τους, είναι μια παράσταση που εν ολίγοις δεν πρέπει να χάσετε.
Κείμενο: Αντώνης Τσιοτσιόπουλος, Γιώργος Παλούμπης
Σκηνοθεσία: Γιώργος Παλούμπης
Σκηνογράφος−Ενδυματολόγος: Νατάσσα Παπαστεργίου
Πρωτότυπη μουσική: Κώστας Νικολόπουλος
Σχεδιασμός φωτισμών: Βασίλης Κλωτσοτήρας
Σχεδιασμός ήχου: Ανδρέας Μιχόπουλος
Video design: Αποστολής Κουτσιανικούλης
Βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτα Παπαδημητρίου
Βοηθός σκηνογράφου−ενδυματολόγου: Μαριάνθη Ράδου
Ακούγονται οι μουσικοί:
Θάνος Καζαντζής τύμπανα
Νίκος Παπαϊωάννου μπάσο, analog synth
Κώστας Νικολόπουλος κιθάρες
Παίζουν: Θάνος Αλεξίου, Στέλιος Δημόπουλος, Βασιλική Διαλυνά, Άλκηστις Ζιρώ, Ελεάνα Καυκαλά, Μάκης Παπαδημητράτος, Στάθης Σταμουλακάτος, Αντώνης Τσιοτσιόπουλος
Στο ραδιόφωνο ακούγεται η φωνή της Παναγιώτας Παπαδημητρίου