Η παράσταση “Ασκητική Salvatores Dei”, που παρουσιάζεται στο θέατρο “Κάτω από τη Γέφυρα“, βασίζεται σε ένα κείμενο που αποτελεί από μόνο του μια πολύπλευρη και πολυσυζητημένη πηγή έμπνευσης. Το κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη, που συνδυάζει στοιχεία φιλοσοφίας, ποίησης και δραματουργίας, πραγματεύεται θέματα όπως η πνευματική αναζήτηση, η αυτοπειθαρχία, η θρησκευτική ασκητική και η ανθρώπινη φύση. Η γλώσσα του είναι συχνά προκλητική, ποιητική και γεμάτη συμβολισμούς, κάτι που απαιτεί από τον θεατή μια συγκεκριμένη προθυμία για εμβάθυνση και ανάγνωση μεταξύ των γραμμών.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Φωτογραφίες Ελπίδα Μουμουλίδου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 30/1/2025
Το καλοκαίρι του 1922 ο Νίκος Καζαντζάκης ξεκίνησε να γράφει στη Βιέννη την πρώτη γραφή της φιλοσοφικής πραγματείας του, με τίτλο Ασκητική. Το έργο ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1923 στο Βερολίνο. Αρχικός σκοπός του ήταν «να διατυπώσει την ψυχική αγωνία και τις ελπίδες ενός κομμουνιστικού κύκλου από Γερμανούς, Πολωνούς, Ρώσους, που δεν μπορούσαν ν’ αναπνεύσουν άνετα μέσα στη στενή, καθυστερημένη, υλιστική αντίληψη της Κομμουνιστικής Ιδέας. “Η Ασκητική τούτη ας θεωρηθεί η πρώτη λυρική απόπειρα, η πρώτη κραυγή του μετακομμουνιστικού Πιστεύω», όπως προτάσσεται στο κείμενο της Ασκητικής από το Νίκο Καζαντζάκη . Στην πρώτη της αυτή μορφή δημοσιεύτηκε από το Δημήτρη Γληνό στο περιοδικό Αναγέννηση. Σε μια δεύτερη επεξεργασία το 1928 ο Καζαντζάκης προσθέτει ένα τελευταίο κεφάλαιο τη «Σιγή». Στην τρίτη έκδοση του 1945, έπειτα κι από κάποιες ακόμα επεξεργασίες, το έργο εκδίδεται σε κανονικό βιβλίο με την αφιέρωση «Χαιρετισμός στον Παντελή Πρεβελάκη.
Η Ασκητική είναι ένα έργο που περιγράφει την άνοδο της ψυχής μέσα από έναν ανηφορικό δρόμο, που οδηγεί στη λύτρωση, ώσπου τέλος να επικρατήσει η Σιγή. Η Ασκητική αποτελεί τον αγώνα που καταβάλει ο άνθρωπος για να έρθει σε επαφή με την εσωτερική του Κραυγή και κατ’ επέκταση με τον Αόρατο, που δεν είναι άλλος από το Θεό. Η σωτηρία του Θεού θα έρθει μόνο με τη βοήθεια του ανθρώπου, μόνο μέσω του αγώνα του ανθρώπου θα σωθεί ο Θεός. Αλλά και ο άνθρωπος θα σωθεί, μόνο όταν σωθεί ο Θεός. Η σχέση Θεού και ανθρώπου είναι αλληλένδετη. Καταλήγουν να είναι Ένα, πράγμα που δείχνει ότι ο Θεός πρέπει να ενανθρωπιστεί και αντίστοιχα ο άνθρωπος να οδηγηθεί στη θέωση.
Το έργο, που πραγματεύεται την αναζήτηση του νοήματος της ύπαρξης, διασκευάστηκε για την παράσταση με ευαισθησία και σεβασμό στο πρωτότυπο κείμενο, αποδίδοντας την πνευματική του ένταση μέσα από μια δυναμική σκηνική γλώσσα. Το κείμενο της “Ασκητικής” δεν είναι εύκολο να μεταφραστεί σε σκηνική πράξη, καθώς βασίζεται περισσότερο σε φιλοσοφικές αναλογίες και εσωτερικούς μονόλογους παρά σε μια κλασική αφηγηματική δομή.
Ωστόσο, η σκηνοθετική προσέγγιση του Βασίλη Βασιλάκη επιλέγει να τονίσει τη συμβολική φύση του κειμένου, και κατάφερε να αποδώσει την πολυπλοκότητα και τη βαθύτητα της φιλοσοφίας του Καζαντζάκη. Η σκηνική σύνθεση με την απλότητα της, σε συνδυασμό με την νουάρ προσέγγιση, τη μινιμαλιστική σκηνική σύνθεση και το φωτισμό που υπογραμμίζουν την ασκητική ατμόσφαιρα, ενισχύει την κεντρική ιδέα της αυτοπειθαρχίας και της εσωτερικής πνευματικής αναζήτησης, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που άλλοτε ενίσχυε τη μοναχική ενδοσκόπηση και άλλοτε την κοσμική ένταση του κειμένου. Έτσι η σκηνική παρουσίαση ισορροπεί ανάμεσα στον μινιμαλισμό και την έντονη δραματικότητα, επιτρέποντας στον θεατή να εστιάσει στα λόγια και τις έννοιες του κειμένου.
Η καρδιά της παράστασης βρίσκεται στην ερμηνεία του Βασίλη Βασιλάκη, στον ρόλο του αφηγητή και πνευματικού αναζητητή, ο οποίος έχει αφοσιωθεί πλήρως στο ρόλο του. Ο Βασιλάκης, γνωστός για την ευελιξία και την ένταση που φέρνει στις ερμηνείες του, εδώ ξεχωρίζει για την ικανότητά του να μεταδίδει την εσωτερική σύγκρουση και την πνευματική αναζήτηση του χαρακτήρα του. Η φυσική του παρουσία, η χρήση της φωνής και η έκφραση του προσώπου του, η κίνηση και ένταση των χεριών του, δημιουργούν μια μαγνητική ατμόσφαιρα, που κρατάει τον θεατή συγκεντρωμένο σε κάθε του κίνηση. Η ερμηνεία του είναι τόσο ευαίσθητη όσο και δυναμική, προσφέροντας μια εικόνα ενός ανθρώπου που παλεύει με τις δικές του εσωτερικές δυνάμεις και αδυναμίες. Κατάφερε να μεταδώσει τη μεταφυσική αγωνία και τον ανθρώπινο πόθο για υπέρβαση με τρόπο που άγγιξε το κοινό.
Η Ασκητική στο Θέατρο «Κάτω από τη Γέφυρα» είναι μια παράσταση που προκαλεί και εμπνέει, που αξίζει να παρακολουθήσει κανείς, όχι μόνο για την εξαιρετική καλλιτεχνική της ποιότητα, αλλά και για την πρόκληση που θέτει στον θεατή να αναλογιστεί τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής. Η παράσταση καταφέρνει να τιμήσει την πνευματική κληρονομιά του Νίκου Καζαντζάκη, διατηρώντας τη δύναμη και την επικαιρότητά της. Πρόκειται για ένα έργο που προσεγγίζει την ψυχή και το νου με τρόπο που μόνο το μεγάλο θέατρο μπορεί να επιτύχει.
ΑΣΚΗΤΙΚΗ του Νίκου Καζαντζάκη
Σκηνοθεσία-Ερμηνεία Βασίλης Βασιλάκης
Θεατρική Διασκευή Ευτυχία Δρούκα
Φωτισμοί Νίκος Μαυρόπουλος
Ενδυματολόγος Δανάη Καββαδία
