Το έργο Αγώνας Νέγρου και Σκύλων» ένα από τα πιο ιδιαίτερα και ενδιαφέροντα έργα του Μπερνάρ Μαρί Κολτές γραμμένο το 1979 επέλεξε να παρουσιάσει το Θέατρο Τζένη Καρέζη σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Σωτηρίου.
- Κριτική Κάτια Σωτηρίου
- Αποκλειστικές φωτογραφίες για το Mytheatro Ελπίδα Μουμουλίδου
Το έργο
Σε μια χώρα της Δυτικής Αφρικής, στο εργοτάξιο μιας ξένης εταιρείας, ο Alboury, ένας «μαύρος μυστηριωδώς εμφανισθείς στην πόλη» ήρθε να διεκδικήσει το σώμα του «αδελφού» του, ο οποίος φέρεται να πέθανε σε εργατικό ατύχημα, ενώ στην πραγματικότητα πυροβολήθηκε από τον μηχανικό Cal. Η εισβολή του συμπίπτει με την άφιξη της Leone, που μόλις έφτασε στην περιοχή για να παντρευτεί τον Horn , τον μάνατζερ του εργοταξίου. Ο Cal, θέλει πάση θυσία να εμποδίσει να γίνει γνωστή η αλήθεια. Αλλά ο Alboury, αρνείται να εγκαταλείψει τον χώρο πριν λάβει αυτό που ζητά.
Για μερικούς μελετητές, ο Αγώνας νέγρου και σκύλων έχει ερμηνευτεί ως ένας μύθος για τις αδικίες της νεοαποικιοκρατίας . Παρ ‘όλα αυτά, ο Koltès υποστηρίζει μια πιο λεπτή ερμηνεία του έργου του. Είχε δηλώσει ότι υπάρχει αυτή η πολιτική διάσταση, αλλά όχι με τη δογματική έννοια. Αν και η νεοαποικιοκρατία και οι φυλετικές σχέσεις μεταξύ των μαύρων και των λευκών κατέχουν αναμφισβήτητα εξέχουσα θέση στο έργο, ο Koltès ανακατευθύνει επανειλημμένα τον κεντρικό τους ρόλο και επιχειρηματολογεί για μια πιο καθολική ανάγνωση του έργου του: Τι είναι ο Αγώνας νέγρου και σκύλων; Δεν μιλά, σε καμία περίπτωση, για την Αφρική και τους μαύρους μόνο, αλλά σχετίζεται με τη νεοαποικιοκρατία, με το φυλετικό ζήτημα αλλά σίγουρα δεν γνωμοδοτεί. Έτσι, αντί να περιοριστεί το έργο σε ένα απλό σχόλιο για τη νεοαποικιοκρατία και τη φυλή, ο Koltès διερευνά επίσης αυτά τα θέματα για να αποκαλύψει το βαθύ αίσθημα αποξένωσης που βίωσε προσωπικά κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στη Νιγηρία, όπως βιώνεται και από όλους τους χαρακτήρες της ιστορίας, που πολλές φορές καταφεύγουν στην μουσική για να βρουν συμπαράσταση, παρέα, αλλά και τρόπο διαφυγής από την πραγματικότητα.
Καθώς οι συμμαχίες σχηματίζονται και καταρρέουν και καθώς ο καθένας από τους λευκούς χαρακτήρες αντιδρά με διαφορετικό τρόπο στον Alboury, είναι δυνατό να δούμε σε αυτές αναπαραστάσεις διαφόρων ευρωπαϊκών στάσεων απέναντι στην Αφρική, κάθε μια εξίσου μυωπική και τοξική με τον τρόπο της. Ο Cal ενσαρκώνει το πνεύμα του ωμού, αρπακτικού, χωρίς συνείδηση λεηλάτη. Ο Horn, την πατερναλιστική αποικιοκρατία της παλιάς σχολής, που του άρεσε να κολακεύει τον εαυτό της ότι «κατάλαβε» τους αυτόχθονες λαούς («Δεν καταλαβαίνω πια την Αφρική, πιθανώς χρειάζεται άλλες μεθόδους», λέει ο Horn σε ένα σημείο), και η Léone, την τάση να βλέπουμε την Αφρική με όρους ρομαντικοποιημένων αφαιρέσεων.
Η δύναμη του έργου είναι προφανώς η υποβόσκουσα ένταση που αφορά στο βάθος του κάθε χαρακτήρα ή στο εύρος της δράσης. Βρίσκεται στο ύφος και την ατμόσφαιρά του, στην σκληρότητα που παραπέμπει στον Artaud και επίσης στον τρόπο που απεικονίζει την ανελέητη δολοφονία χωρίς δικαιολόγηση και ηθικοποίηση. Ο Κολτές αντικατοπτρίζει τη σύγχρονη εμμονή μας με τους ψυχρόαιμους δολοφόνους, εκείνους τους αντιήρωες που κυριαρχούν στις ταινίες μας, στη λογοτεχνία μας, στα μέσα μας. Έτσι όλο το έργο διαδραματίζεται σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι είναι παγιδευμένοι και μόνοι και όπου ο ρατσισμός, ο φόβος και ο φθόνος καταλαμβάνουν με τη σειρά τους κάθε χαρακτήρα. Αυτό το αίσθημα αλλοτρίωσης και η εμπειρία της μοναξιάς διαδίδονται με μια εξελιγμένη και καλειδοσκοπική προσέγγιση: χωρικά μέσω του κλειστού εργοταξίου, οπτικά μέσω της φυλής και ακουστικά μέσω της πολυγλωσσίας.
Η παράσταση
Ο Αλέξανδρος Σωτηρίου στη σκηνοθεσία του προσπάθησε να δώσει μια σαφή και καθαρή εικόνα του έργου στο θεατή, βοηθούμενος και από μια καθαρή μετάφραση της Σύλβιας Κιούση, διατηρώντας όμως τα δυο βασικά της χαρακτηριστικά: την ποιητική – σπλαχνική ποιότητα και τη δραματική ενέργεια που φόρτισαν την παραγωγή με μια ασφυκτική αίσθηση δύναμης. Δημιούργησε μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, έναν περιορισμένο χώρο στον οποίο, παρά το ευρύχωρο τοπίο, οι χαρακτήρες δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν από την περιοριστική παρακολούθηση του άλλου. Το ίδιο το σκηνικό δίνει μια αίσθηση ενός κόσμου στον οποίο η αναλογία καλύπτεται από τους ίδιους τους παράγοντες που το διαμορφώνουν. Η σκηνοθεσία καταφέρνει έτσι μια αρμονία μεταξύ μέσων και προθέσεων. Έξοχα ατμοσφαιρικοί οι φωτισμοί του Νίκου Σωτηρόπουλου, όπως και η μουσική και το ηχητικό περιβάλλον από τον Νικόλα Χάλαρη και απόλυτα λειτουργικό το σκηνικό της Τζίνας Ηλιοπούλου.
Οι χαρακτήρες, αν και γεμάτοι πάθη, ελαττώματα και μυστικά, δεν ξεφεύγουν ποτέ από τη σφαίρα της αφαίρεσης οι ίδιοι, γεγονός που κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και την ερμηνευτική τους απόδοση.
Ο Δημήτρης Ραφαήλος, επιβλητικός και στιβαρός, διαγράφει με ακρίβεια και συνέπεια τον ορθολογιστή, διπλωμάτη, αλλά και συμφεροντολόγο Horn, που κρύβει τα δικά του μυστικά, που τον αναγκάζουν να παραμένει αποστασιοποιημένος και στεγνός από κάθε συναίσθημα και ενσυναίσθηση. Με υποκριτική μαεστρία μας δίνει μικρά σημεία ρωγμών που επιτρέπουν στο κοινό να καταλάβει ότι ο ήρωας παλεύει με τις δικές του σκιές, που στο τέλος τον κάνουν να μένει αδύναμος και πάντα μόνος.
Ο Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης ενσαρκώνει τον Cal , ένα γήινο πλάσμα που υποκινείται από την οργή και την αρχέγονη επιθυμία για αυτοσυντήρηση και τιμωρία. Σε μια ερμηνεία υψηλών σωματικών και υποκριτικών απαιτήσεων προσωποποιεί το πάθος της ανθρώπινης ύπαρξης πέρα από τα όρια της λογικής, δοκιμάζοντας τα όρια του καθώς προσδιορίζεται μέσω από λεκτική και σωματική βία και απειλή. Ο ηθοποιός ενσάρκωσε ένα άλογο ον που εκδικείται με «έλλογο» σχεδιασμό.
Ο Σαμουήλ Ακίνολα με έντονη εκφραστικότητα στα μάτια και αργούς σχηματοποιημένους βηματισμούς, διατηρώντας στην έκφραση και στο λόγο του ένα χρώμα μελαγχολίας. Είναι συγκινητικός, απλός και ακριβής.
Η Ντόρα Μακρυγιάννη στο ρόλο της Λεονη, κινείται με θεσπέσια θηλυκότητα και τρυφερότητα στο χώρο, έχει εσωτερικό παλμό και αναδεικνύει εύστοχα το μυστήριο, αλλά και την ανάγκη της ηρωίδας της για ανθρώπινη επαφή και σεβασμό.
Στο σύνολο της η παράσταση είναι ένα ταξίδι σε έναν κόσμο μοναξιάς και αγωνίας, από αυτά που ο Μπερνάρ Μαρί Κολτές δημιούργησε με μεγάλη ικανότητα και ψυχογραφική αίσθηση. Όπως ο συγγραφέας βυθίζει τους ήρωες του σε μια μορφή ενδοσκόπησης και ανακάλυψης του εαυτού, η παράσταση παρακινεί το θεατή να ανακαλύψει τη δική του αλήθεια απέναντι στο “ξένο”, απέναντι σε αυτό που ειπώνεται και σε αυτό που εννοείται.
Συντελεστές
Μετάφραση: Σύλβια Κιούση
Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Σωτηρίου
Σκηνικά: Τζίνα Ηλιοπούλου
Κοστούμια: Λίνα Σταυροπούλου
Φωτισμοί: Νίκος Σωτηρόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Νατάσα Πετροπούλου
Μουσικό – Ηχητικό περιβάλλον: Νικόλας Χάλαρης
Διανομή
Όρν: Δημήτρης Ραφαήλος
Άλμπουρυ: Σαμουήλ Ακίνολα
Λεονή: Ντόρα Μακρυγιάννη
Κάλ: Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης