Το συγκλονιστικό ποιητικό έργο του Γιάννη Ρίτσου «Οι γειτονιές του κόσμου» παρουσιάζεται επί σκηνής στο θέατρο Τζένη Καρέζη, σε σκηνοθεσία Νάντιας Δαλκυριάδου.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Φωτογραφίες για το Mytheatro Ελπίδα Μουμουλίδου
«Σκέψου η ζωή να τραβάει το δρόμο της,
και συ να λείπεις
να ‘ρχονται οι Άνοιξες με πολλά διάπλατα παράθυρα,
και συ να λείπεις
να ‘ρχονται τα κορίτσια στα παγκάκια του κήπου με χρωματιστά φορέματα,
και συ να λείπεις”
Η ποιητική συλλογή του Γιάννη Ρίτσου «Οι γειτονιές του κόσμου» γράφτηκε από το 1949 ως το 1951 κατά τη διάρκεια της εξορίας του ποιητή στη Μακρόνησο και στον Αη Στράτη. Εκδόθηκε το 1957, είναι αφιερωμένη στον Μάρκο Αυγέρη και περιλαμβάνεται στον Τόμο Ε «Τα Επικαιρικά».
Ο Γιάννης Ρίτσος ανασυνθέτει μια ολόκληρη δεκαετία κρίσιμη για την παγκόσμια ιστορία (1941–1951). Η κατοχή, η αντίσταση, η απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά, ο εμφύλιος είναι τα θέματα για αυτό το «τραγούδι», όπως το χαρακτηρίζει ο ποιητής. Ένα κείμενο γραμμένο με τη συγκινησιακή φόρτιση της εμπειρίας και τη βαθιά γνώση της Ιστορίας του Ανθρώπου. Παρά το γεγονός ότι στο κείμενο του περιγράφει στιγμές μιας βίαιης περιόδου της ιστορίας μας, με πολύ πόνο και πείνα, εντούτοις το όραμα του μέλλοντος, ολοζώντανο, λαμπρύνει όλες τις απλές καθημερινές πράξεις, στηρίζει τον εσωτερικό αγώνα, καταπολεμά νικηφόρα την κάθε ήττα. Η ανθρώπινη αντίσταση στη στυγνή βία, κι ακόμα κάποτε η ανημπόρια και η κάμψη, μέσα στην αίγλη του οράματος, διαμορφώνουν έναν ηθικό κώδικα και αποκτούν μια ιστορική καταξίωση, απ’ όπου η ποίηση αντλεί τη βαθύτερη ουσία της.
Ο Ρίτσος αποδείχθηκε βιρτουόζος στην τεχνική του. Το εύρος του ήταν τεράστιο: από τον πιο μικροσκοπικό στίχο έως τις τεράστιες αφηγηματικές συνθέσεις, από αδιαπέραστα σουρεαλιστικά παζλ μέχρι στίχους που διαδίδουν αμβλύ πολιτικά μηνύματα, από ποίηση σχεδόν ενοχλητικού αισθησιασμού έως σπάνιους φιλοσοφικούς διαλογισμούς. Έχαιρε μεγάλης εκτίμησης λόγω της προσωπικής του ακεραιότητας, που αποδείχθηκε επί χρόνια διώξεων, εξορίας και φυλάκισης. Όπως είπε το 1970 όταν ανακρίθηκε από την κυβερνώσα χούντα: «Ο ποιητής είναι ο πρώτος πολίτης της χώρας του και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι καθήκον του ποιητή να ενδιαφέρεται για την πολιτική της χώρας του”.
Ο λόγος του Ρίτσου στην παράσταση της Δαλκυριάδου δεν ήταν ένα αναλόγιο, ούτε μια απαγγελία. Οι τέσσερις ερμηνευτές, σαν μια παρέα της εποχής ζωντάνεψαν το κείμενο και τις εικόνες που μεταφέρει στο λόγο του ο ποιητής, έδωσαν χρώμα και νόημα σε κάθε σκηνή, σε κάθε ιστορικό γεγονός. Είναι σημαντικό να επιλέγονται σε τέτοιες παραστάσεις ερμηνευτές με καθαρές φωνές, ικανές να αποδώσουν κάθε λέξη, κάθε συλλαβή, κάθε αναστεναγμό που κρύβεται πίσω από τον κάθε στίχο: και αυτό είναι ένα μεγάλο κερδισμένο στοίχημα στην περίπτωση της παράστασης που έστησε η Νάντια Δαλκυριάδου, αφού οι Λάζαρος Βαρτάνης, Στέφανος Παπατρέχας, η Ξένια Αλεξίου, και ο Δημήτρης Χατζημιχαηλίδης καταφέρνουν να γοητεύσουν το κοινό, αλλά κυρίως να σταθούν με ερμηνευτικό σεβασμό απέναντι σε ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της ελληνικής λογοτεχνίας και ιστορίας.
Ο φανταστικός δυναμισμός, η λυρική ένταση και οι εκπληκτικές σχεδόν υπερρεαλιστικές εκφράσεις που χαρακτήρισαν το έργο του ποιητή βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε αυτή τη θεατρική απόδοση, που τιμά το έργο του. Είναι εξάλλου ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι τα ποιήματα του στηρίζονται στην ανάγνωση του παρελθόντος μέσω κειμενικών θραυσμάτων. Και καθώς το παρελθόν δεν κληροδοτείται ως «κλειστό και δεδομένο όλον», αλλά ως «ανοιχτό θραύσμα», οι Γειτονιές του Κόσμου δίνουν τη δυνατότητα της σύνθεσής τους- μέσω της μνήμης, αλλά και της ανακατασκευής του. Έτσι, στην σκηνή λαμβάνει χώρα ένας γνήσιος διάλογος μεταξύ παρελθόντος και παρόντος και μια διαρκής αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπου και ιστορίας, σε μια διαλεκτική σχέση που συγκινεί, που μας θέτει προ των ιστορικών ευθυνών μας.
Ατμοσφαρικοί οι φωτισμοί του Γιώργου Ψυχράμη, λιτά και λειτουργικά τα ελάχιστα σκηνικά αντικείμενα. Εξάλλου, με ένα κείμενο τέτοιου ειδικού βάρους και τόσο καλά καθοδηγούμενες ερμηνείες, δε χρειάζεται τίποτα άλλο.
Μια παράσταση που βασίζεται σε κείμενο του Ρίτσου, μετά από μακρόχρονη μελέτη του ποιητικού και πεζογραφικού έργου του, οφείλει, επιλέγοντας τους θησαυρούς του, να συμπυκνώσει επί σκηνής όλα τα χαρακτηριστικά, όλη την ουσία, όλη την ομορφιά του. Δύσκολο, ένα τέτοιο εγχείρημα. Η Νάντια Δαλκυριάδου προσπάθησε όμως και κατάφερε να δει ανθρώπινες πλευρές του Ρίτσου και να ιχνογραφήσει τις βιωματικές αποχρώσεις του έργου του, και να μεταφέρει στη σκηνή το συλλογικό συναίσθημα. Και κατάφερε να βρει και τέσσερις υπέροχους ερμηνευτές. Μεγάλο επίτευγμα. Να δείτε την παράσταση. Ελπίζουμε να συνεχίσει την πορεία της, έχουμε ανάγκη τέτοιες παραστάσεις, τέτοιες ιστορικές και ποιητικές ανάσες.
«Η ποίηση πρέπει να ‘ναι ένας οδηγός μάχης και ευτυχίας, ένα όπλο στα χέρια του λαϊκού αγωνιστή και μια σημαία στα χέρια της ελευθερίας».
Διάρκεια: 90′
Διασκευή-σκηνοθεσία:Ν. Δαλκυριάδου
Ερμηνεύουν:
Λάζαρος Βαρτάνης
Στέφανος Παπατρέχας
Ξένια Αλεξίου
Δημήτρης Χατζημιχαηλίδης
