Είδαμε τις “Σπυριδούλες” – Κριτική της Παράστασης

​Η θεατρική παράσταση «Σπυριδούλες» της Νεφέλης Μαϊστράλη, που παρουσιάζεται στο Θέατρο Τζένη Καρέζη από την ομάδα 4Frontal, αποτελεί μια συγκλονιστική αναπαράσταση της ζωής των «ψυχοκόρων» στην Ελλάδα των δεκαετιών του 1950 και 1960. Επικεντρώνεται στην αληθινή ιστορία της 12χρονης Σπυριδούλας Ράπτη, η οποία υπέστη ακραία κακοποίηση από τους εργοδότες της, γεγονός που συγκλόνισε την κοινή γνώμη της εποχής.​

• Κριτική Κάτια Σωτηρίου
• Ημερομηνία Δημοσίευσης 19/3/2025

Μέσα από ένα πολυδιάστατο θεατρικό αφήγημα, η παράσταση αναδεικνύει τόσο το ιστορικό πλαίσιο της κακοποίησης ανήλικων κοριτσιών που εργάζονταν σε σπίτια, όσο και τη διαχρονικότητα των φαινομένων εκμετάλλευσης και κοινωνικής αδικίας. Αξιοποιεί ιστορικά ντοκουμέντα, αφηγήσεις γυναικών της εποχής και συνεντεύξεις σύγχρονων οικιακών βοηθών, δημιουργώντας μια πολυεπίπεδη αφήγηση που συνδέει το παρελθόν με το παρόν.

Η Θεματική της Παράστασης: Μια Σκοτεινή Σελίδα της Ελληνικής Ιστορίας

Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από την αληθινή υπόθεση της Σπυριδούλας Ράπτη, ενός 12χρονου κοριτσιού που υπέστη βασανιστήρια από το ζευγάρι Βεϊζαδέ τη δεκαετία του 1950. Η υπόθεση είχε συγκλονίσει το πανελλήνιο, καθώς η μικρή Σπυριδούλα κακοποιήθηκε  με καυτό σίδερο από τους εργοδότες της, γεγονός που αποκάλυψε τη σκοτεινή πραγματικότητα των “ψυχοκόρων” – ανήλικων κοριτσιών που δίνονταν ως οικιακές βοηθοί σε εύπορες οικογένειες.

Ωστόσο, η παράσταση δεν εστιάζει μόνο στο ιστορικό γεγονός. Με δεξιοτεχνικό τρόπο, επεκτείνει τη θεματολογία της στο σήμερα, ενσωματώνοντας αφηγήσεις σύγχρονων οικιακών εργατριών, αποδεικνύοντας ότι η εκμετάλλευση, η κακοποίηση και η κοινωνική ανισότητα δεν αποτελούν απλώς κατάλοιπα του παρελθόντος, αλλά παραμένουν ανοιχτές πληγές της σύγχρονης κοινωνίας.

Η Νεφέλη Μαϊστράλη, αντλώντας έμπνευση από αληθινές μαρτυρίες γυναικών που εργάστηκαν ως υπηρέτριες, υφαίνει ένα πρωτότυπο έργο, όπου η δομή του θυμίζει μια σύγχρονη, αριστοτεχνικά γραμμένη τραγωδία. Το έργο της Μαϊστράλη, μέσα από το μίγμα τραγωδίας, μοντερνισμού και πολιτικής καταγγελίας, δεν είναι απλώς μια αφήγηση του παρελθόντος. Είναι μια κραυγή μνήμης και αντίστασης, μια γιορτή των αφανών φωνών που επιτέλους ακούγονται. Η παράσταση δεν ακολουθεί γραμμική αφήγηση, αλλά κινείται μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, χρησιμοποιώντας τεχνικές ντοκουμέντου και θεατρικού συμβολισμού. Η ιστορία της Σπυριδούλας μπλέκεται με μαρτυρίες σύγχρονων γυναικών, που μιλούν για τις δικές τους εμπειρίες εκμετάλλευσης, προσφέροντας στο κοινό μια ολιστική οπτική του ζητήματος Το κείμενο αναπτύσσεται σε πολυεπίπεδη μορφή, με πρόλογο που χαράζει τις πρώτες ψηφίδες της αφήγησης, διαλογικά μέρη που ζωντανεύουν την ιστορία, αγγελιοφόρους που κουβαλούν το βάρος της μοίρας, και έναν χορό από ψυχοκόρες—μια ζωντανή αλληγορία της καταπιεσμένης γυναικείας εμπειρίας. Καθώς η πλοκή ξετυλίγεται, νέες φωνές ενώνονται με τον χορό, δημιουργώντας ένα πολύβουο σύμπαν αντίστασης κάτω από τους ηλεκτρισμένους ελληνικούς και πανκ ήχους των Θραξ Πανκc. Εξωτερικός χώρος και εσωτερικός κόσμος αλληλοεπιδρούν σε μια συνεχή συνομιλία που κορυφώνεται σε ένα εκρηκτικό, λυτρωτικό crescendo. Το έργο υψώνει το ανάστημά του ενάντια στα ταξικά στερεότυπα, γκρεμίζοντας τις συμβάσεις με λόγο ωμό, δυναμικό και βαθιά τραγικό.

Η σκηνοθεσία των Ζερίτη και Κρεμμύδα καταφέρνει να ισορροπήσει ανάμεσα στη σκληρή ρεαλιστική αφήγηση και την ποιητική θεατρική έκφραση, και τιμά τις αρχές του αρχαίου δράματος, μεταφέροντάς τις με μοντέρνα ματιά στη σύγχρονη σκηνή. Ο χορός εισέρχεται μέσα από τις παρόδους, όχι ως ένα στατικό σύνολο, αλλά ως ένας ζωντανός οργανισμός που παρεμβαίνει, καταθέτει, ανατρέπει. Τα επεισόδια αποκτούν μεγαλύτερη έκταση, αποκτώντας ένταση και ρυθμό που φέρνουν το έργο πιο κοντά στη σημερινή πραγματικότητα.

Ο σκηνικός χώρος, δια χειρός Γεωργίας Μπούρδα λειτουργεί ως σύμβολο και σκηνικό τοπίο ταυτόχρονα. Ένα τυπικό πλυσταριό-ταράτσα της δεκαετίας του ’50, λιτό και αυστηρό, σαν ένας αρχαίος τόπος κάθαρσης και εγκλωβισμού. Η σκάλα, μακριά από την κλασική κυκλικότητα, μοιάζει με διάδρομο αναπόδραστης μοίρας. Οι αυστηρές ορθογώνιες φόρμες των παραθύρων και του μπαλκονιού, το χαμηλωμένο ύψος της πόρτας—κάθε στοιχείο αποκτά συμβολική διάσταση, αναπαριστώντας τα όρια, τις φυλακές, αλλά και τις πύλες διαφυγής.  Τα κοστούμια είναι επίσης χαρακτηριστικά, αναδεικνύοντας την αντίθεση ανάμεσα στις φτωχές κοπέλες και τους “κυρίους” τους.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι και η μουσική των Θραξ Πανκc, που εναλλάσσει παραδοσιακά μοτίβα με σύγχρονες δυναμικές συνθέσεις, δίνοντας στην παράσταση έναν διαχρονικό και ταυτόχρονα σύγχρονο χαρακτήρα.

Οι ηθοποιοί της παράστασης αποδίδουν με ένταση και ακρίβεια τις διαφορετικές πτυχές της ιστορίας.

Η Αργυρώ Θεοδωράκη είναι συγκινητική στο ρόλο της Σπυριδούλας, ειδικά στον τελικό μονόλογο. Καταφέρνει να αποδώσει την παιδική αθωότητα του κοριτσιού, που σταδιακά μετατρέπεται σε υπαρξιακή αγωνία και σωματικό τρόμο. Οι παύσεις της, τα βλέμματά της και οι μικρές κινήσεις των χεριών της αποτυπώνουν τη βαθιά πληγή της Σπυριδούλας .

Η Κατερίνα Λάττα (Η “Κυρία” του Σπιτιού) ενσαρκώνει με τρομακτική ψυχρότητα τη γυναίκα που κακοποιεί τη Σπυριδούλα. Οι αυστηρές κινήσεις της, η σκληρή φωνή και το βλέμμα της δημιουργούν έναν χαρακτήρα που προκαλεί δίκαιη αποστροφή, υπογραμμίζοντας τη βία της εξουσίας και της αδιαφορίας.

Η Ελένη Βλάχου, η Αριστέα Σταφυλαράκη και η Ελένη Τσιμπρικίδου (Χορός & Δευτερεύοντες Ρόλοι) λειτουργούν ως μια ενιαία φωνή της κοινωνίας, αναδεικνύοντας το κλίμα σιωπηρής συνενοχής που περιέβαλε τέτοιες υποθέσεις. Είναι έξοχες και οι τρείς, και προσφέρουν τις καλύτερες ερμηνείες της παράστασης, μεταφέροντας με δύναμη τις προσωπικές μαρτυρίες των «ψυχοκόρων», αποκαλύπτοντας τη βιαιότητα της ανθρώπινης φύσης. ​

Εξαιρετικός ο Τάσος Δημητρόπουλος στο ρόλο του πατέρα (και νοσηλευτή στη συνέχεια) , φέρει στη σκηνή τη λαικότητα και την κεκαλυμμένη ανάγκη του ήρωα του να βρεί μια λύση στο πρόβλημα που λεγόταν “κόρες”. Ανατριχιαστικός ο Σταύρος Γιαννουλάδης στο ρόλο του σαδιστή της καλής κοινωνίας Βεϊζαδέ.

Η παράσταση «Σπυριδούλες» δεν αποτελεί μόνο μια αναδρομή σε ένα σκοτεινό κεφάλαιο της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και μια υπενθύμιση της ανάγκης για συνεχή επαγρύπνηση απέναντι σε φαινόμενα εκμετάλλευσης και κακοποίησης. Η ομάδα 4Frontal καταφέρνει να συγκινήσει και να προβληματίσει το κοινό, προσφέροντας μια θεατρική εμπειρία που μένει χαραγμένη στη μνήμη.