Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος επιλέγει να σκηνοθετήσει στο Θέατρο Ιλίσια το Ακρωτήρι (The Other Place) του Αμερικανού δραματουργού Sharr White, ένα ψυχολογικό δράμα που διερευνά τη λεπτή γραμμή μεταξύ μνήμης, πραγματικότητας και ανθρώπινης συνείδησης. Αυτή η συνεργασία σηματοδοτεί την τρίτη του συνάντηση με τη Μαρία Ναυπλιώτου, έπειτα από τις επιτυχημένες παραστάσεις Masterclass και Φιλουμένα Μαρτουράνο.
- Κριτική Κάτια Σωτηρίου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 9/2/2025
Το έργο, ένα από τα πιο διακεκριμένα της Off-Broadway σκηνής, έχει αποσπάσει σημαντικά βραβεία, όπως το Theatre Visions Fund Award του Blanche and Irving Laurie Foundation, ενώ ήταν υποψήφιο για τα Outer Critics Circle Awards, το Drama League Award και τρία Lucille Lortel Awards. Τώρα, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, φέρνοντας στο ελληνικό κοινό μια συναρπαστική αφήγηση που ισορροπεί ανάμεσα στο μυστήριο και την ψυχολογική ένταση.
Το Ακρωτήρι ακολουθεί τη διαδρομή της Τζουλιάνας, μιας χαρισματικής και αφοσιωμένης νευρολόγου, από την κορύφωση της επαγγελματικής και προσωπικής της ζωής μέχρι την πτώση της και, τελικά, την αναζήτηση ελπίδας. Ο συγγραφέας εξερευνά με ευαισθησία την αβέβαιη ζώνη μεταξύ μνήμης και συνείδησης, όπου η πραγματικότητα διαπλέκεται με την ψευδαίσθηση, φωτίζοντας έτσι την εσωτερική πάλη της ανθρώπινης ψυχής με τη ρευστή φύση της μνήμης και της ταυτότητας.
Καθώς το στοιχείο του μυστηρίου εντείνεται, τα επεισόδια αποσταθεροποίησης της Τζουλιάνας γίνονται ολοένα και συχνότερα, βυθίζοντάς την – μαζί με το κοινό – σε έναν λαβυρινθώδη κόσμο ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό. Η αφήγηση εξελίσσεται μέσα από εναλλασσόμενους διαλόγους που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν, αποκαλύπτοντας σταδιακά τις αλήθειες γύρω από την τραγική μοίρα της κόρης της και του συζύγου της. Παράλληλα, η Τζουλιάνα βρίσκεται αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη πρόκληση της ζωής της: να παλέψει ενάντια στην απώλεια και να ανακαλύψει το νόημα μέσα από τα διάσπαρτα θραύσματα των αναμνήσεών της.
Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος επιλέγει μια μάλλον διακριτική σκηνοθετική προσέγγιση, με ξεκάθαρο επίκεντρο της παράστασης την ερμηνεία της Ναυπλιώτου. Με το λευκό, σχεδόν κλινικά γραμμικό σκηνικό της Ηλένια Δουλαδίρη , και τη σωστή χρήση του φωτισμού (Ζωή Μολυβδά – Φαμέλη), τονίζει και επισημαίνει τις διαφορετικές σκηνές, τους χώρους και χρόνους της παράστασης, που έτσι κι αλλιώς δεν ακολουθούν μια τυπική σειρά.
Η αφηγηματική πολυπλοκότητα του έργου το καθιστά γοητευτικό, ενώ τα θέματα που αγγίζει—η εύθραυστη φύση της μνήμης, ο αντίκτυπος των προσωπικών τραυμάτων και η ακαθόριστη, διαρκώς διαφεύγουσα αλήθεια—του προσδίδουν βάθος και συγκινησιακή δύναμη. Κι ενώ δεν λείπουν οι οδυνηρές στιγμές, η δραματουργία του White προσφέρει επίσης μια αίσθηση κάθαρσης και επανανακάλυψης, που στις τελευταίες σκηνές οδηγεί σε ένα κλείσιμο γεμάτο συναισθηματική ένταση και βαθιά απήχηση. Υπάρχουν στιγμές που το έργο παρουσιάζει κάποια κενά ή επιτηδευμένες προσεγγίσεις – η σκηνή στο “Ακρωτήρι» με την οριακά κωμική της προσέγγιση ξενίζει προς στιγμήν – ωστόσο έχοντας δημιουργήσει χαρακτήρες και διαλόγους που είναι ταυτόχρονα συμβολικοί και συναρπαστικοί, το έργο του White είναι ένα φανταστικό ταξίδι μέσα στη σταδιακή αποσύνθεση της πραγματικότητας μιας γυναίκας. Η μη γραμμική αφήγηση θολώνει τα όρια μεταξύ αντίληψης και αλήθειας, κρατώντας το κοινό σε μια συνεχή αναζήτηση των πραγματικών γεγονότων της ζωής της Τζουλιάνα.
Η μετάφραση του Νικηφόρου Βαλτινού ως επί το πλείστον ρέουσα, αν και σε κάποια σημεία λεκτικών εκρήξεων και επιθέσεων υπάρχει η συνήθης μεταφραστική αμηχανία, που δεν επιτρέπει στην αγγλική καθομιλουμένη να αποτυπωθεί ρεαλιστικά στην ελληνική γλώσσα.
Ωστόσο, κάποιες μικρές αστοχίες ή αδυναμίες περνούν πολύ γρήγορα σε δεύτερη μοίρα, καθώς η Μαρία Ναυπλιώτου επισκιάζει τα πάντα, σε μια από τις κορυφαίες ερμηνείες – αν όχι την κορυφαία – της καριέρας της.
Η Μαρία Ναυπλιώτου κινείται σε μια κατάσταση διαρκούς σωματικής και διανοητικής ρευστότητας, κρατώντας μας συνεχώς σε αβεβαιότητα, καθώς το έργο πάλλεται από ένταση—συγκινητικό, χωρίς ποτέ να γίνεται επιτηδευμένο, κινούμενο πάντα έξω από τη ζώνη του μελοδράματος.
Υποδύεται τη Τζουλιάνα, την νευρολόγο-ερευνήτρια που έχει πλέον στραφεί στη φαρμακευτική βιομηχανία, και τη συναντάμε στη μέση μιας διάλεξης. Ήδη από την πρώτη στιγμή, αισθανόμαστε πως αυτή η θέση της είναι η φυσική της κατάσταση. Αλλά η Τζουλιάνα δεν κάνει απλώς μια διάλεξη. Μιλάει για μια άλλη διάλεξη—μια «παρουσίαση πωλήσεων» ενός νέου φαρμάκου για την άνοια, την οποία έδωσε σ’ ένα πολυτελές θέρετρο στο St Thomas. Και για το τι συνέβη μετά. Όμως, όπως γρήγορα ανακαλύπτουμε, το «μετά» είναι μια εύθραυστη έννοια στο Ακρωτήρι.
Υπερ-συνειδητοποιημένη για τη συστημική σεξιστική δυναμική του τομέα της («… τέτοιες εκδηλώσεις είναι κατά κανόνα γεμάτες από άντρες, ενώ οι γυναίκες εμφανίζονται κυρίως για να παρέχουν κάποιας μορφής αθέμιτη εξυπηρέτηση…»), η Τζουλιάνα εντοπίζει έναν παράταιρο εισβολέα: ένα «χαρωπό» κορίτσι με ένα κίτρινο μπικίνι, που σουρεαλιστικά παίρνει θέση στην αίθουσα του συνεδρίου, ανάμεσα σε ένα πλήθος ανδρών γιατρών. Ενοχλημένη σε πολλαπλά επίπεδα, στρέφει την οργή της προς την προκλητική ξένη, αλλά σχεδόν αμέσως καταλαμβάνεται από μια συντριπτική αίσθηση μεταμέλειας.
Και μέσα σε αυτή τη μνήμη, άλλες σκηνές εισχωρούν σαν σπασμένα θραύσματα: Η Τζουλιάνα λογομαχεί δηκτικά με τον αποξενωμένο σύζυγό της, Ίαν (Δημήτρης Αλεξανδρής), για το πρόσφατο «επεισόδιό» της στο St Thomas και τη φημολογούμενη απιστία του. Μιλάει στο τηλέφωνο με τον γαμπρό της, έναν πρώην συνεργάτη της (Αυγουστίνος Κούμουλος), και το μεταξύ τους κλίμα είναι ψυχρό—η κόρη της, η Λόρεν, αρνείται ακόμη και να πιάσει το ακουστικό. Παράλληλα, επισκέπτεται μια νευρολόγο την οποία πιέζει και εκφοβίζει.
Και κάπως έτσι, η Ναυπλιώτου βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση—σαν ένα σωματίδιο που δονείται σε πολλαπλά επίπεδα ύπαρξης, παρασύροντάς μας σε έναν κόσμο όπου το παρόν και το παρελθόν συνυπάρχουν, η μνήμη μεταμορφώνεται και η αλήθεια είναι πάντα ένα βήμα μπροστά από την κατανόησή μας. Η Ναυπλιώτου είναι η βαρυτική δύναμη που συγκρατεί τα πάντα, ακόμη κι όταν η ίδια της η αστείρευτη φυγόκεντρη ενέργεια απειλεί να τα διαλύσει. Η φυσική και ψυχική της μεταμόρφωση, μέσα στο πλαίσιο αυτής της σύντομης αλλά εκρηκτικής ιστορίας, είναι απόλυτη. Με μια μικρή αλλαγή στη στάση του σώματος, ένα ανεπαίσθητο σήμα, μια συναισθηματική έκρηξη που ξεπερνά τα όρια της σκηνής, καταφέρνει να πολλαπλασιάσει την παρουσία της, να γεμίσει τον χώρο. Διαποτισμένη με λεπτότητα και συναίσθημα, αποτυπώνει τις σύνθετες διαστάσεις του χαρακτήρα—από την αποφασιστική, επιβλητική νευρολόγο έως τη γυναίκα που χάνει την πυξίδα της πραγματικότητας, παλεύοντας να βρει τις σωστές λέξεις και να ανακτήσει τις αλήθειες της ζωής της, την ώρα που ο κόσμος γύρω της καταρρέει.
Τη μία στιγμή είναι γιγαντιαία, συντριπτική· την επόμενη, ένας σιωπηλός ψίθυρος, μια σκιά που περνά σχεδόν απαρατήρητη· και στο τέλος, οδυνηρά, αναπόφευκτα, μια γυναίκα στο πραγματικό της μέγεθος. Μεταμορφώνεται ακατάπαυστα—περήφανη, αμυντική, κοφτερά σκληρή και ύστερα απόλυτα ανίσχυρη—σπρώχνει το κοινό μακριά, μόνο και μόνο για να το τραβήξει ξανά κοντά της, αποκαλύπτοντας τον εαυτό της με συγκλονιστική ωμότητα.
Μέσα από κάθε ρωγμή της Τζουλιάνα, η Μαρία Ναυπλιώτου αποδίδει με σπαρακτική ακρίβεια τις επώδυνες αντιφάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης—μια γυναίκα που γαντζώνεται από την αστραφτερή της διάνοια σαν από σωσίβιο, παλεύοντας απεγνωσμένα να βρει ένα ασφαλές πέρασμα μέσα στην αδιαπέραστη ομίχλη που την τυλίγει.
Ο Δημήτρης Αλεξανδρής ερμηνεύει το ρόλο του συζύγου με υπομονή , χωρίς να κρύβει όμως τις ανοιχτές πληγές του ήρωα του. Η Στεφανία Ζώρα φέρνει, στους 3 ρόλους της (κόρη, νευρολόγος, νεαρή ιδιοκτήτρια του ακινήτου) μια νεανικότητα που λειτουργεί συχνά ως κωμικό αντίβαρο στο σκοτεινό βάθος της παράστασης. Ο Αυγουστίνος Κούμουλος έχει μια υποστηρικτική παρουσία στην παράσταση.
Στο σύνολο της είναι μια παράσταση που πραγματεύεται ένα πολύ δύσκολο θέμα, έχει κάποιες – κειμενικές ως επί το πλείστον – αδυναμίες, ωστόσο η Μαρία Ναυπλιώτου φέρει στο ρόλο συναισθηματικό βάθος καθηλωτικό, σπαρακτικό και τόσο ρεαλιστικό, που σε παρασύρει αβίαστα στον κόσμο της Τζουλιάνα, γεννώντας μια ακαταμάχητη αίσθηση ενσυναίσθησης και αυθεντικότητας. Να τη δείτε.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση:
Νικηφόρος Βαλτινός
Απόδοση – Σκηνοθεσία:
Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος
Κίνηση:
Αυγουστίνος Κούμουλος
Σκηνικά/Κοστούμια:
Ηλένια Δουλαρίδη
Σχεδιασμός Φωτισμών:
Σάκης Μπιρμπίλης
Βίντεο:
Βασίλης Ματζώρος
Μουσική:
Πάνος Γκίνης
Βοηθός σκηνοθέτη:
Κατερίνα Λούβαρη Φασόη
Διανομή:
Τζουλιάνα: Μαρία Ναυπλιώτου
Ίαν: Δημήτρης Αλεξανδρής
Γυναίκα: Στεφανία Ζώρα
Άνδρας: Αυγουστίνος Κούμουλος