Στο Θέατρο Σταθμός ανεβαίνει μια πορεία αναζήτησης της Δημοκρατίας, με το “Democracy”, του Ένκε Φεζολλάρι. Τέσσερις περφόρμερ-ηθοποιοί επιχειρούν μια πορεία αναζήτησης της Δημοκρατίας από το παρόν προς τα πίσω έως και τις απαρχές της στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου τον 5ο αιώνα π.Χ.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 7/11/2023
Το κείμενο αυτό ξεκίνησε να γίνει μια κριτική. Ωστόσο τελικά, όπως και η ελεύθερη στενής δραματουργίας παράσταση που έστησε ο Ένκε Φεζολλάρι στη σκηνή του θεάτρου Σταθμός, η στενή έννοια της κριτικής να μην είναι ταιριαστή. Ίσως είναι μια συζήτηση περί δημοκρατίας.
Το Democracy είναι μια παράσταση που χαράζει ένα μονοπάτι αδέσμευτο στο χρόνο, ένα ταμπλό τεσσάρων ψυχών που ξεκινούν να διηγούνται στιγμές από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, τον Επιτάφιο του Περικλή και τους Σικελούς, αναζητώντας συντονισμένους δεσμούς με την Αιγυπτιακή Επανάσταση της 23ης Ιουλίου, τον Ψυχρό Πόλεμο και την αινιγματική επιστροφή του Λένιν στο κρυφό σφραγισμένο τρένο, και στο πέρασμα μερικών φευγαλέων χρόνων, τις πληγές της ανθρωπότητας που θα προκαλούνταν από τα χέρια του Χίτλερ.
Το “Democracy” είναι ένα talk show που στηρίζεται σε ιστορικά γεγονότα, γραπτά και ηχητικά ντοκουμέντα. Στιγμές μεγαλειώδους δημοκρατίας – ο λόγος της Μελίνας για τους Συνταγματάρχες της χούντας- μπερδεύονται με τυχαία σειρά με την άνοδο του Χίτλερ, την πτώση του Τσαουσέσκου, τις οικονομικές πυραμίδες. Όπως ακριβώς και η ανθρώπινη ιστορία που χωνεύει ταυτόχρονα γενοκτονίες αλλά και γεγονότα δημοκρατικής επαλήθευσης, έτσι και η παράσταση του Φεζολλάρι συνθέτει την ιστορία με στιγμές προσωπικές που μετουσιώνονται σε αναμνήσεις προσωπικών βιωμάτων. Η Βάνα Πεφάνη θυμάται εκείνη τη βραδιά της 6ης Δεκεμβρίου 2008 όταν δολοφονήθηκε ο Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος και κάηκε εντυπωσιακά το χριστουγεννιάτικο δέντρο της Αθήνας, ο Ένκε Φεζολλάρι διηγείται μια ιστορία από τα παιδικά του χρόνια που γνώρισε το ρατσισμό για την καταγωγή του στο Παίδων, η Vefi Redhi περιγράφει τις καταστάσεις που γνώρισαν οι καλλιτέχνες στην Αλβανία του Χότζα, και πώς η όποια αναφορά στη μη ευημερία θα οδηγούσαν αναπόδραστα στην εξαφάνιση του αντιφρονούντα.
Η παράσταση θέτει στο επίκεντρο της διερεύνησης της δημοκρατίας την αθηναϊκή δημοκρατία. Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος τι θα ήταν η αθηναϊκή δημοκρατία χωρίς τον Περικλή, και τι θα ήταν η ανθρώπινη ιστορία χωρίς την αθηναϊκή δημοκρατία. Η τελευταία είναι το κατ’ εξοχήν πολιτικό γεγονός. Η Αθηναϊκή δημοκρατία διακρίνεται από άλλες μορφές διακυβέρνησης λόγω της σημαντικής επίδρασής της στην ανθρώπινη ιστορία, όπως αποδεικνύεται από τις αρχές, τα ιδανικά, τα επιτεύγματα και τα θεσμικά της πλαίσια. Η προέλευση και η ανάπτυξη της δημοκρατίας μπορεί να αποδοθεί στην αθηναϊκή δημοκρατία.
Ο Φεζολλάρι εύστοχα δεν θέτει την αρχαία Ελλάδα ως πρότυπο, ούτε μοντέλο προς μίμηση, όπως άλλωστε δεν μπορεί να είναι κανένα ιστορικό έργο σε οποιονδήποτε τομέα. Τη χρησιμοποιεί όμως για το βασικό χαρακτηριστικό της: ότι μπόρεσε να λειτουργήσει σαν γονιμοποιό σπέρμα, δεδομένου ότι μας επέτρεψε να δούμε εν τη γενέσει τους πληθώρα στοιχείων πάντοτε επικαίρων – άρα ακόμα και σήμερα μπορεί και πρέπει να είναι για μας κέντρισμα, έμπνευση και πηγή ιδεών.
Για το λόγο αυτό χρησιμοποιεί στην παράσταση του τους δυο βασικούς λόγους του Περικλή, τον περίφημο Επιτάφιο του, αλλά και το λόγο του στους Αθηναίους στο λοιμό, όπου ήδη ήταν αποδέκτης της κριτικής των Αθηναίων για τις επιλογές του στον πόλεμο. Και όπως πάντα τελικά, η δημοκρατία είναι το αποτέλεσμα της λαϊκής ετυμηγορίας, η αναζήτηση της δημοκρατίας μέσα από τις αφηγήσεις και τις περιγραφές μας θυμίζει ότι πέρα και πάνω από όλα ο λαός φέρει το αξίωμα “δίκιου” και αυτό συνιστά τη συγκυριακή Δημοκρατία. Σωρευμένες τέτοιες στιγμές κυριαρχίας και επιλογής, συνιστούν τη ροή της Ιστορίας και ανάλογα με τα αποτελέσματα επέρχονται και οι τελικές κρίσεις. Στην εποχή που διανύουμε, όλα αυτά θα τεθούν και πάλι επί τάπητος με ένταση. Ο Φεζολλάρι αναζητά τη δημοκρατία σε μια στιγμή που η ανθρωπότητα φαίνεται να διανύει ακόμα μία κρίσιμη περίοδο ανανοηματοδότησης. Στο παρελθόν οι κεντρικές παραδοχές που κατέστησαν τελικά αυτονόητες, σε ώρες καμπής οδήγησαν σε συγκρούσεις και αιματοχυσίες. Οι οποίες μάλιστα, υπό το πρίσμα της εύλογης ανάλυσης της συγκυρίας, φάνταζαν έως και “λογικές”.
Όλα αυτά, κάπως άναρχα, αλλά ταυτόχρονα με σαφή προσανατολισμό σχολιάζονται, υπονοούνται ή εκμαιεύονται από την παράσταση Democracy, που παίρνει τη μορφή σχεδόν αριστοφανικής παράβασης, κατά την οποία όμως ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί δεν ασκούν κριτική στον τρόπο λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών και στην ικανότητα του λαού να επιτελεί τον ρόλο του ως ρυθμιστής και εγγυητής της Δημοκρατίας, αλλά προχωρούν σε μια ουσιαστική προσέγγιση της έννοιας της δημοκρατίας, αφήνοντας τελικά το θεατή να κρίνει και να πάρει θέση . Ο Φεζολλάρι βάζει ένα τραπέζι με 4 καρέκλες, εν μέσω καφέ και τσιγάρου γίνεται η συζήτηση, η αφήγηση, η νοσταλγική αλλά και οργισμένη διήγηση, η χιουμοριστική αποφόρτιση.
Η Βάνα Πεφάνη με την πάντα εντυπωσιακή της αμεσότητα και στοχαστική παρουσία, γίνεται ο Περικλής, αλλά παραμένει πάντα η καλλιτέχνης που στέκεται απέναντι από τη Δημοκρατία και την κοιτάζει στα μάτια περιμένοντας να την κατανοήσει. Ο ίδιος ο Φεζολλάρι συντονίζει, σχολιάζει και διηγείται στιγμές, επικοινωνεί με το κοινό, προτρέπει τους θεατές να μιλήσουν για τη δική τους εμπειρία δημοκρατίας. Η Vefi Redhi συγκινητική όπως πάντα καταθέτει τα δικά της βιώματα από την Αλβανία του Χότζα, τους φόβους τις στιγμές της πτώσης, της εγκατάλειψης της πατρίδας. Ο Χρήστος Καρασαββίδης κρατά τον ίσως πιο χιουμοριστικό ρόλο της τετράδας, με αναμφισβήτητα κορυφαία στιγμή την περιγραφή της συνταγής των κανόλι εν μέσω της εκστρατείας των Αθηναίων στη Σικελία.
Σημείο αναφοράς ότι η παράσταση είναι μεταμεσονύχτια.. τις στιγμές δηλαδή που οι αντιστάσεις μειώνονται και η σκέψη ίσως γίνεται πιο καθαρή και επιτρέπει την ειλικρινή κρίση. Και αν αυτό είναι το μειονέκτημα της από άποψη κλασικής θεατρικής συνθήκης, ίσως θα έπρεπε να γίνει και το μεγάλο πλεονέκτημα της. Αφεθείτε και πηγαίνετε να συμμετάσχετε στην παράσταση. Γιατί το Democracy δεν είναι μια παράσταση που παρακολουθείς, αλλά μια παράσταση στην οποία συμμετέχεις.
Ταυτότητα παράστασης “Democracy”
- Μετάφραση αποσπασμάτων του Πελοποννησιακού πολέμου του Θουκυδίδη: Άγγελος Σ. Βλάχος – Εκδόσεις Εστία
- Κείμενα – διαμόρφωση δραματουργίας: Βάνα Πεφάνη, Vefi Redhi, Χρήστος Καρασαββίδης και Ένκε Φεζολλάρι
- Σύμβουλος δραματουργίας: Ναταλί Μηνιώτη
- Ακαδημαϊκή Σύμβουλος: Έφη Καρακάντζα
- Μουσική: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
- Κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης
- Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου
- Βοηθός σκηνοθέτη: Δανάη Δημοπούλου
- Παίζουν: Βάνα Πεφάνη, Vefi Redhi, Χρήστος Καρασαββίδης και Ένκε Φεζολλάρι