Η θεατρική παράσταση Φρανκενστάιν και Ελάιζα που παρουσιάζεται στο Θέατρο Πορεία είναι μια σύγχρονη διασκευή του κλασικού έργου της Mary Shelley, με φόντο την τεχνητή νοημοσύνη (AI). Σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Τάρλοου και σε δραματουργική επεξεργασία της Ερις Κύργια, η παραγωγή εξετάζει τις διαχρονικές ανησυχίες για την ηθική της δημιουργίας και τον αντίκτυπο της τεχνολογίας στην ανθρωπότητα. Η ιστορία ανανεώνεται μεταφέροντας το κεντρικό μοτίβο του επιστημονικού πειράματος από τα εργαστήρια του 19ου αιώνα στον κόσμο της σύγχρονης τεχνολογίας. Ο δόκτωρ Φρανκενστάιν παρουσιάζεται ως προγραμματιστής AI που δημιουργεί την “Ελάιζα”, έναν αλγόριθμο ικανό να μαθαίνει, να αισθάνεται και να παίρνει αυτόνομες αποφάσεις.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 8/12/2024
Η αφήγηση πλέκει με ευρηματικό τρόπο ερωτήματα για την ευθύνη του δημιουργού, τα όρια της επιστήμης, και την ηθική πλευρά της τεχνητής νοημοσύνης. Μέσα από την αλληλεπίδραση μεταξύ του Φρανκενστάιν και της Ελάιζα, η παράσταση έχει ως στόχο να φέρει τον θεατή σε μια υπαρξιακή συζήτηση που συνδυάζει φιλοσοφία και σύγχρονη επιστημονική πραγματικότητα, ωστόσο το νέο κείμενο της Έρις Κύργια χάνει το μαγνητισμό και το σκοτεινό βάθος του πρωτότυπου κειμένου της Mery Shelley
Η σκηνοθεσία του Δημήτρη Τάρλοου δίνει έμφαση στον ψηφιακό κόσμο, χρησιμοποιώντας προτζεκτορογραφία, φωτισμούς LED και ήχους για να αναπαραστήσει τον “ψηφιακό εγκέφαλο” της Ελάιζα. Οι εναλλαγές μεταξύ του πραγματικού και του ψηφιακού κόσμου είναι ομαλές, με το σκηνικό να ενσωματώνει την οθόνη που “ζωντανεύει” την παρουσία του AI. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει η χρήση της τεχνολογίας στην αφήγηση, καθώς η Ελάιζα αποκτά “φωνή” μέσω μιας μηχανικής χροιάς. Οι οπτικοακουστικές επιλογές δημιουργούν ένα καθηλωτικό περιβάλλον που αναδεικνύει την ψυχρότητα αλλά και την ομορφιά της τεχνολογίας. Η σκηνοθεσία του Τάρλοου παραμένει όμως άτολμη και ιδιαίτερα ήπια, και παραμελεί την ανάγκη του κοινού για συναισθηματική συμμετοχή μέχρι αργά , και όταν αρχίζει ο θεατής να νιώθει την ιστορία, είναι πολύ λίγο, πολύ αργά. Αρνητική εντύπωση μας έκανε η χρήση ψείρας σε ένα τόσο λειτουργικό και μικρό θέατρο.
Οι ερμηνείες ειδικά των ανδρών, κερδίζουν τις εντυπώσεις κάνοντας το κοινό να αναλογιστεί: τι σημαίνει να είσαι “δημιουργός” ή “δημιούργημα”; Η ερμηνεία του Γιάννη Στάνκογλου στον ρόλο του Φρανκενστάιν είναι έντονη . Ο χαρακτήρας αποδίδεται ως ένας ταλαντούχος, αλλά αμφιλεγόμενος δημιουργός, που ισορροπεί ανάμεσα στην αλαζονεία και τη μετάνοια. Ο Γιάννης Στάνκογλου υποδύεται έναν πολύ εκκεντρικό Βίκτορ Φρανκενστάιν, ίσως λίγο υπερβολικά ασυγκράτητο μερικές φορές, αλλά παρόλα αυτά θαυμάσιο με την ένταση που προσδίδει.
Ο Γιώργος Συμεωνίδης ενσαρκώνει τον ρόλο του φιλόδοξου επιστήμονα, ενός ανθρώπου που φέρει το βάρος της ευθύνης για ένα παραπαίον πρόγραμμα. Για χρόνια, έχει κοπιάσει στον επιστημονικό κάδο, ωστόσο οι κάποτε υποσχόμενες προσπάθειές του έχουν σταματήσει. Οι δρόμοι ήρωα του συγκλίνουν με εκείνους του Φράνκενστάιν στο πανεπιστήμιο, όπου θα προσπαθήσουν να αναζωπυρώσουν τις φλόγες της καινοτομίας και να προωθήσουν την έρευνα που έχει μαραζώσει σε στασιμότητα, με κάθε κόστος.
Ο Ιερώνυμος Καλετσάνος, έξοχη παρουσία όπως πάντα, αναλαμβάνει τον ρόλο ενός καθηγητή συγκριτικής λογοτεχνίας, ενός έμπιστου παιδικού φίλου του Φρανκενστάιν, που μοιράζεται μαζί του τη ζωή στην πανεπιστημιούπολη. Ο χαρακτήρας του είναι κομβικός στην αποκάλυψη των ηθικών και φιλοσοφικών παραμέτρων που περιπλέκονται μέσα στην εκτυλισσόμενη αφήγηση.
Η Χριστίνα Στεφανίδη προσωποποιεί εύστοχα την Ελισάβετ, την αιθέρια μούσα που αιχμαλώτισε την καρδιά του Φρανκενστάιν. Ο τραγικός χαμός της τον αφήνει συντετριμμένο, και σε μια πράξη φόρου τιμής, βαφτίζει την τεχνητή νοημοσύνη που δίνει ζωή στην όψη της ως Ελίζα. Έτσι ξετυλίγεται η αφήγηση του «Frankenstein & Eliza», όπου το πνεύμα της Ελισάβετ συνεχίζει να εμπνέει κάθε δημιουργία του.
Στο ημίφως του μπαρ της πανεπιστημιούπολης, ο Γιώργος Μπινιάρης, στην πιο ενδιαφέρουσα παρουσία στην παράσταση, παίρνει το ρόλο μπάρμαν, μια αινιγματική παρουσία φαινομενικά συνυφασμένη στον ίδιο τον ιστό της ύπαρξης του πανεπιστημίου. Διαθέτει μια ασυνήθιστη ικανότητα να διακρίνει το ποτό της επιλογής κάποιου πριν εκφωνηθεί μια λέξη, ενσωματώνοντας τη σιωπηλή παρουσία ενός σοφού. Για να περιηγηθεί στη μοναξιά που συνοδεύει το σταθμό του, βρίσκει παρηγοριά στις σελίδες της φιλοσοφίας, κάθε γραμμή ένα βάλσαμο για το βάρος που κουβαλά.
Η Μαρία Πανουργιά στο ρόλο της επιστήμονα συζύγου του Φράνκενστάιν είναι στιβαρή ως παρουσία, ωστόσο παρασυρμένη ίσως από τη σκηνοθεσία παρουσιάζεται κάπως αποστασιοποιημένη και κινείται και εκείνη άτολμα στο χώρο.
Οι φωτισμοί του Αλέκου Αναστασίου είναι ατμοσφαιρικοί και υπαινικτικοί, και τα κουστούμια και τα σκηνικά του Πάρι Μέξης λειτουργικά για τη δραματουργική προσέγγιση. Οι ήχοι και η μουσική του Gary Salomon είναι εμποτισμένα με μια αίσθηση αγωνίας και ερωτισμού.
Το έργο επιδιώκει να αναδείξει την ανησυχία γύρω από το AI και καλεί το κοινό να αναλογιστεί τη σχέση του με την τεχνολογία, το ρόλο της στην κοινωνία και το τι σημαίνει τελικά να είσαι άνθρωπος. Στην καρδιά του έργου βρίσκεται η αναζήτηση για σύνδεση και η πάλη για αποδοχή, είτε πρόκειται για μια μηχανή είτε για έναν άνθρωπο. Στο σύνολο της είναι μια ενδιαφέρουσα παράσταση που ωστόσο κινείται σε χαμηλούς ρυθμούς και παραμένει σε μεγάλο βαθμό άτολμη και άρρυθμη, παρά τις καλές ερμηνείες της.
Συντελεστές
Κείμενο: Έρι Κύργια
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Τάρλοου
Σκηνικά – Κοστούμια: Πάρις Μέξης
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Gary Salomon
Επιμέλεια κίνησης: Μαρκέλλα Μανωλιάδη
Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Αναστασίου
Σχεδιασμός βίντεο: Χρήστος Συμεωνίδης
Βοηθοί σκηνοθέτη: Δήμητρα Κουτσοκώστα, Αρίστη Τσέλου
Βοηθός σκηνογράφου: Έμιλυ Κουκουτσάκη
Βοηθός κινησιολόγου: Δημήτρης Μυτιληναίος
Φωτογραφίες: Μαρίζα Καψαμπέλη
Σχεδιασμός κομμώσεων: Χρόνης Τζήμος
Σχεδιασμός μακιγιάζ: Olga Faleichyk
Διανομή (αλφαβητικά)
Ανρί Κλερβάλ: Ιερώνυμος Καλετσάνος
Ρόμπερτ – Σερβιτόρος: Γιώργος Μπινιάρης
Μέρι: Μαρία Πανουργιά
Βίκτορ Φράνκενσταϊν: Γιάννης Στάνκογλου
Ελίζαμπεθ: Χριστίνα Στεφανίδη
Καθηγητής Κρέμπε: Γιώργος Συμεωνίδης