Είδαμε το Ντα στο Θέατρο Ιλίσια- Κριτική της Παράστασης

Το πολυβραβευμένο έργο του Ιρλανδού συγγραφέα Hugh Leonard “DA” ανεβαίνει ξανά στο Θέατρο ΙΛΙΣΙΑ, τον Οκτώβριο του 2023, ύστερα από τη τεράστια επιτυχία της προηγούμενης θεατρικής σεζόν.

• Κριτική Κάτια Σωτηρίου
• Δημοσίευση 27/10/2023

Το βραβευμένο θεατρικό έργο «ΝΤΑ» (από το daddy) γράφηκε τη δεκαετία του ’70 από τον Hugh Leonard, ανέβηκε πρώτη φορά στο Μέριλαντ, στο θέατρο Olney Theatre. Στη συνέχεια κέρδισε πολλά βραβεία κερδίζοντας διεθνή αναγνώριση και θριαμβεύοντας στο Broadway για 2 χρόνια. Στην Ελλάδα παίχτηκε πρώτη φορά το 1979 από τον θίασο του Μάνου Κατράκη.

Αυτό το θεατρικό έργο χαίρει ευρείας δημοτικότητας, καθώς ενσωματώνει τη βαθιά ανθρωπιστική ψυχολογία και την πολιτιστική κληρονομιά του ανθεκτικού ιρλανδικού πληθυσμού. Το αυτοβιογραφικό έργο του συγγραφέα εκφράζει την ευγνωμοσύνη του προς τους θετούς γονείς του που ήταν ταπεινοί, φτωχοί και καλόκαρδοι. Ωστόσο, ο συγγραφέας αναλογίζεται και τις δικές του ελλείψεις και κάνει με τον τρόπο αυτό την προσωπική αυτοκριτική του καθώς τους άφησε πίσω για να συνεχίσει τις σπουδές και τη συγγραφική του καριέρα στην Αγγλία, κάτι που ο πατέρας του αποδοκίμαζε. Το κύριο επίκεντρο του έργου είναι ο θαυμασμός και η λατρεία του συγγραφέα για τον θετό πατέρα του (αναφέρεται ως Ντα), ο οποίος αποτελούσε παράδειγμα ειλικρίνειας, αγνότητας, επιμέλειας,  πατριωτισμού, και ανθρωπιστικής προσέγγισης, αντιπροσωπεύοντας τον απλό άνθρωπο του έθνους του.

Το έργο ξεκινάει αμέσως μετά την κηδεία του Ντα τον Μάιο του 1968. Καθώς ο Τσάρλι κάθεται στην κουζίνα του πατρικού του σπιτιού, ξεκαθαρίζοντας τα αντικείμενα του πατέρα του, τον επισκέπτεται το φάντασμα του Ντα. Μέσα από μία σειρά σκηνών-αναμνήσεων ο Τσάρλι αναπολεί σημαντικά γεγονότα της σχέσης του με τον θετό του πατέρα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Η παράσταση

Η ενσωμάτωση των flashback στην εξέλιξη του έργου, ειδικά μέσω της υλοποίησης ενός διπλού χρονικού πλαισίου, χρησιμεύει ως κρίσιμη πτυχή στη δραματουργία του Leonard. Αυτό το συγκεκριμένο στοιχείο μας δίνει τη δυνατότητα να παρατηρήσουμε την εξέλιξη των χαρακτήρων και τις σχέσεις τους με την πάροδο του χρόνου, κυρίως τη μεταμόρφωση του Τσάρλι από την παιδική ηλικία στην εφηβεία. Γίνεται προφανές ότι ο Τσάρλι, παρά το γεγονός ότι διαθέτει εξαιρετικές γνωστικές ικανότητες, παγιδεύεται σε ένα εγκόσμιο και ανεκπλήρωτο επάγγελμα λόγω οικογενειακών πιέσεων. Κατά συνέπεια, εξελίσσεται σε ένα εξεγερμένο άτομο που αντιμετωπίζει όχι μόνο τη δυναμική της οικογένειάς του αλλά και τον πατέρα του, επιλέγοντας τελικά να φύγει από την πατρίδα του και τα όρια της ανατροφής του. Τελικά, ο Τσάρλι ωριμάζει σε έναν άντρα που απορρίπτει ολοκληρωτικά τον πατέρα του και τα χρόνια της μόρφωσής του.

Καθώς η αφήγηση ξετυλίγεται στη σκηνή, η σχέση του Τσάρλι με τον πατέρα του εξελίσσεται μέσα από διάφορα στάδια που είναι εγγενή στη δυναμική πατέρα-γιου. Αυτά τα στάδια δεν διακρίνονται μόνο από μια διαφορά γενεών, αλλά και από αντίθετες διαθέσεις, δυνητικά διαφορετικές γνωστικές ικανότητες και μια αισθητή απουσία ή ανεπαρκή έκφραση στοργής. Έτσι, η σύνδεση του Τσάρλι με τον πατέρα του μεταβαίνει από έναν νεαρό θαυμασμό κατά την παιδική ηλικία σε μια περίοδο σύγκρουσης κατά την εφηβεία, με αποκορύφωμα την επακόλουθη απόρριψη.

Το έργο του Leonard μπορεί να μην θεωρείται αριστούργημα και να μην πραγματεύεται σπουδαίες ιδέες. Ωστόσο, διαθέτει μια γνήσια και καθολική ποιότητα, καθώς αποτυπώνει την ουσία των καθημερινών γεγονότων με μια δυνατή και απλή αφήγηση. Το έργο κινείται επιδέξια στη λεπτή ισορροπία μεταξύ μελοδράματος και κωμωδίας, προκαλώντας βαθιά συναισθήματα που προκαλούν τόσο εγκάρδιο γέλιο όσο και ακατάσχετα δάκρυα. Έχει βαθιά απήχηση σε άτομα κάθε φύλου και ηλικίας, καθώς περικλείει την αλήθεια των ανθρώπινων εμπειριών.

Αυτό ακριβώς τιμά η σκηνοθεσία  του Πέτρου Ζούλια, που με ρεαλιστική απλότητα, θέρμη και χιούμορ προσφέρει μια παράσταση που μπορεί να συγκινήσει τους θεατές, αλλά και να τους βυθίσει ίσως και σε μια δική τους αυτοκριτική. Προσεγγίζοντας το θέμα με ταπεινότητα και θαυμασμό, ο Πέτρος Ζούλιας χρησιμοποίησε μια αληθινή και ακριβή απεικόνιση, επιδεικνύοντας συντονισμό και ενσυναίσθηση προς τα πρόσωπα και την εξαθλίωση που ενσωματώνουν (όπως η έλλειψη κοινωνικής οξυδέρκειας του Ντα, η αφοσιωμένη θετή μητέρα, οι συγκρούσεις που προκύπτουν από τις προοδευτικές αξίες του ελευθέρων ηθών κοριτσιού και τον αυτοστοχασμό και τις τύψεις του Τσάρλι ως συγγραφέα που έχει εγκαταλείψει τους «γονείς» του),  ενσωματώνοντας σε όλα αυτά έναν σημαντικό βαθμό ευφροσύνης.

Το έργο, εξαιρετικά μεταφρασμένο από τον Αντώνη Γαλέο, με το όμορφο, ρεαλιστικό σκηνικό της Μαίρης Τσαγκάρη, , την πάντα νοσταλγική και αισθαντική μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα, και τους ατμοσφαιρικούς φωτισμούς της Μελίνας  Μάσχα, τα πολύ ταιριαστά στην εποχή και την ιδιοσυγκρασία του λαού κοστούμια του Νίκου Χαρλαύτη, ευτυχεί να έχει μια θαυμάσια ερμηνεία από το Γρηγόρη Βαλτινό στο ρόλο του Ντα, ο οποίος αποτυπώνει επιδέξια τόσο τις διασκεδαστικές όσο και τις συγκλονιστικές πτυχές του ήρωα του με έμφαση στην ανθρώπινη γλυκύτητα, στην απλοϊκότητα, στη λαϊκή χάρη αυτού του ρόλου. Καθώς ενδύεται το μανδύα τού αμόρφωτου, άξεστου, φωνακλά πατέρα-αφέντη καταφέρνει να τονίσει ότι είναι ένα πλάσμα τρυφερό, γεμάτο αγάπη και προσφορά. Είναι μια έξοχη ερμηνεία.

Άξιος συμπαραστάτης ο Μιχάλης Οικονόμου στο ρόλο του ενήλικου Τσάρλι, διατηρεί την ειρωνεία και το καυστικό χιούμορ που απαιτεί η κατάσταση στην οποία βρίσκεται, χωρίς ωστόσο να παρεκκλίνει του εσωτερικού διαλόγου και της σύγκρουσης του νεώτερου με τον ωριμότερο εαυτό του. Είναι μια στιβαρή ερμηνεία, που βασίζεται στα πάντα δουλεμένα εργαλεία του ηθοποιού, την κίνηση, την έκφραση, τη φωνή και τα ηχοχρώματά της. Γόνιμος ο διάλογος του με τον Λάμπρο Κωνσταντέα, που υποδύεται τον νεαρό Τσάρλι με δυναμισμό και την δέουσα μετεφηβική αναζήτηση της αλήθειας της ζωής.

Η Ταμίλα Κουλίεβα στο ρόλο της μάνας έχει κάποιες καλές στιγμές, ωστόσο παρασυρμένη από την ανάγκη να δείξει τη διαρκή σύγκρουση με το σύζυγο της, επιλέγει μια μάλλον επιτηδευμένη προσέγγιση στο ρόλο της μάνας.

Απλή, άμεση, ανθρώπινη, και όσο πρέπει βαρύθυμη η ερμηνεία του Γιώργου Σουξέ. Πάντα εξαιρετική, με έξοχη ισορροπία χιούμορ και έντασης η Νεκταρία Γιαννουδάκη στον ρόλο της εκρηκτικής αφεντικίνας του Ντα.

Οι ερμηνείες της Κωνσταντίνας Κλαψινού, που συνδυάζει εντυπωσιακά την αισθητική γοητεία και το ταλέντο, και η σκηνική παρουσία του Βασίλη Παπαδημητρίου αποπνέει γνώση και αυτοπεποίθηση, ενισχύοντας περαιτέρω τις συναρπαστικές ερμηνείες της παράστασης.

Το Da είναι μια σύνθετη θεατρική παραγωγή που συνδυάζει με επιτυχία κωμικές στιγμές με εγκάρδια συναισθήματα. Αυτό το έργο έχει τις ρίζες του στη διαρκή ανθρωπιστική παράδοση του ιρλανδικού λαού, ωστόσο ξεπερνά το ιστορικό του πλαίσιο για να πραγματευτεί οικουμενικές πτυχές των ανθρώπινων σχέσεων. Ως αποτέλεσμα, οι θεατές αναπόφευκτα ταυτίζονται με τους πρωταγωνιστές.

Πρωταγωνιστούν:

Γρηγόρης Βαλτινός, Μιχάλης Οικονόμου, Γιώργος Σουξές, Νεκταρία Γιαννουδάκη, Κωνσταντίνα Κλαψινού, Λάμπρος Κωνσταντέας και Βασίλης Παπαδημητρίου.

Στο ρόλο της μητέρας, η Ταμίλλα Κουλίεβα.

Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος
Σκηνοθεσία – Aπόδοση: Πέτρος Ζούλιας
Πρωτότυπη Mουσική: Ευανθία Ρεμπούτσικα
Σκηνικά: Μαίρη Τσαγκάρη
Κοστούμια: Νίκος Χαρλαύτης
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα

Φωτογραφίες παράστασης: Διονύσης Κούτσης
Οπτική επικοινωνία: Άρης Σομπότης

Διεύθυνση Παραγωγής: Νικηφόρος Βαλτινός

Παραγωγή: Θέασις Δράσεις Πολιτισμού
Επικοινωνία – Προβολή: Μαρκέλλα Καζαμία