Η εταιρεία θεάτρου OneTwoFree παρουσιάζει για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό το έργο «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» του Ματέι Βισνιέκ στο θέατρο Χώρος, από 13 Μαρτίου, σε σκηνοθεσία Στέλιου Πατσιά.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 27/4/2024
“Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης” είναι εμπνευσμένο από τον πόλεμο και το δράμα του εμφυλίου της Γιουγκοσλαβίας, με επίκεντρο τις σφαγές και τους βιασμούς στη Βοσνία. Δύο γυναίκες, η Κέιτ, μια Αμερικανίδα, ψυχολόγος με τις ομάδες των ανασκαφών ομαδικών τάφων και η Ντόρα, μια νεαρή γυναίκα που βιάστηκε, θα προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν τη βία και το θάνατο. Για τον Βίσνιεκ «σε διεθνικούς πολέμους, το φύλο της γυναίκας γίνεται πεδίο μάχης». Ο Βίσνιεκ μας γαντζώνει με το δυνατό του σύμπαν, της σεμνότητας και της βίας ανακατεμένα- κ αταφεύγει στον κόσμο του θεάτρου, τοποθετώντας την τερατώδη πραγματικότητα στο αισθητικό του πλαίσιο, σε μια προσπάθεια να καταδικάσει την παράλογη αγριότητα που τρέφει η σημερινή κουλτούρα της βίας μέσα από μια συγκινητική και δραματική γλώσσα. Η εμπειρία του πολέμου που σκιαγραφείται έντονα στα έργα του εμποτίζει την καλλιτεχνική του πρακτική με νέα, βιωματικά και ευαίσθητα στο φύλο ζητήματα. Η ταυτότητα, η συλλογική εμπειρία, το τραύμα και η μνήμη γίνονται αντικείμενα καλλιτεχνικής έκφρασης μέσα από το θέατρο του Βίσνιεκ, στα πλαίσια του οποίου ασκεί κριτική στην πολιτική που διέπει αυτόν τον κόσμο. Ένα κομμάτι σαν κραυγή, ένα τεντωμένο σύρμα τεντωμένο μεταξύ ζωής και θανάτου, όπως σε αυτή τη σκηνή όπου η Ντόρα, έγκυος, «μιλάει» στην κοιλιά της, στο παιδί της και ταυτόχρονα στον βιαστή της.
Επειδή ο Ματέι Βισνιέκ αρνείται να καταφύγει σε συνοπτικές εξηγήσεις του πολέμου, προτιμά να εστιάζει περισσότερο στο ανθρώπινο δράμα που δημιουργείται στη γυναίκα που έχει γίνει πεδίο μάχης. Γιατί όταν τα συνηθισμένα όπλα δεν είναι πια αρκετά, ο φανατικός στρατιώτης αρπάζει ένα άλλο όπλο ζωντανής αποτροπής, τη μητέρα, την αδελφή, τη γυναίκα, την κόρη του εχθρού του. Έτσι, διεισδύοντας στην οικογένεια, καταστρέφοντάς την ή χωρίζοντάς την για πάντα, εισχωρεί λίγο περισσότερο στην εχθρική επικράτεια. Και η γυναίκα γίνεται έτσι το απόλυτο όπλο απανθρωπιάς ενός πολιτισμένου κόσμου.
Βασισμένος στην κακοποίηση του γυναικείου σώματος στο πλαίσιο του πολέμου, ο Βίσνιεκ στρέφει την προσοχή του στην κακοποίηση ενός έθνους και μέσω ενός αμερικανικού χαρακτήρα κατηγορεί την πολιτιστική εκμετάλλευση, την εισβολή στον ανατολικοευρωπαϊκό κόσμο για χάρη της παγκοσμιοποίησης ή ακόμα καλύτερα για χάρη του εκδυτικισμού ή της αμερικανοποίησης που συνθλίβει τα πάντα στο πέρασμά της, μετατρέποντας ολόκληρο τον κόσμο σε ένα παγκόσμιο χωνευτήρι. Αλλά το ερώτημα που θέτει τελικά ο Βίσνιεκ σε αυτό το δράμα είναι αυτό της ανθεκτικότητας της βιασμένης γυναίκας όσο και της ενσυναίσθησης για τα θύματα της βαρβαρότητας. Το δράμα αφορά τη Ντόρα, τη Βόσνια που βιάστηκε, όσο και την Κέιτ, την Αμερικανίδα, αυτόπτη μάρτυρα των ομαδικών τάφων. Και αυτό που αποκαλύπτεται σταδιακά είναι ότι η Κέιτ είναι η καθορισμένη ψυχολόγος της Ντόρας, αλλά βρίσκεται στο στρατιωτικό νοσοκομείο για να θεραπεύσει και το δικό της τραύμα. Αυτό ακριβώς το τραύμα, η Αμερικανίδα το αρνείται μέχρι που ο διάλογος με τη Ντόρα την αναγκάζει να παραδεχτεί ότι κατέρρευσε μπροστά στη φρίκη στη Σρεμπρένιτσα.
Έτσι η Κέιτ, η Αμερικανίδα ψυχολόγος προβάλλει τους θεατές στον σκοτεινό μεταπολεμικό κόσμο, συζητώντας, αρχικά με όρους Φροϋδικούς, το φύλο της γυναίκας ως απόλυτο ζωντανό όπλο χειραγωγημένο με βία και μίσος. Οι αρχικές ψυχαναλυτικές αναλύσεις της Κέιτ σχετικά με τη φοβική νεύρωση ή τον καταθλιπτικό εθνικισμό των ανθρώπων, όλες προκαταγεγραμμένες, υποδηλώνουν ότι η ομιλία της ψυχολόγου δεν καλύπτει καλά το τραύμα που υφίσταται η ίδια. Η Αμερικανίδα, κυριολεκτικά κατεστραμμένη από αυτό που είδε, καλεί το ευρωπαϊκό παρελθόν της οικογένειάς της για να μην χάσει τη βάση της, ενώ η Βόσνια, διαυγής και δυνατή, εκφράζει λεκτικά τη φρίκη, αυτή των τρελών εθνικιστών, αυτή των πατεράδων και των συζύγων των Βαλκανίων. Το έργο επικεντρώνεται στα βαλκανικά έθνη που παρουσιάζονται ως θύματα της Ιστορίας, ένα μείγμα αταβισμού της αποτυχίας και του οξυμένου εθνικισμού – ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον εύρημα η σκηνή του κρασιού.
Η βαρβαρότητα αναγκάζει τις ταυτότητες να κλονίζονται και τις βεβαιότητες να γκρεμίζονται. Το αγέννητο παιδί είναι το εμπόδιο σε αυτές τις κλεμμένες ταυτότητες. Η Κέιτ το θέλει μόνη της, για να διώξει τη φρίκη της μήτρας της Ντόρας που παρομοιάζει με ζωντανό ομαδικό τάφο, η Ντόρα, χειραγωγούμενη από το προσωπικό του νοσοκομείου, γεννά αυτό το παιδί της βαρβαρότητας. Ίσως ο συγγραφέας, με την απόφαση της Ντόρας να κρατήσει ένα παιδί που γεννήθηκε από βιασμό δημιουργεί μια μεταφορά και ένα κίνητρο για προβληματισμό για να βρεθεί μια απάντηση στο εξής ερώτημα: μπορούμε να ξαναχτίσουμε την κανονικότητα στα ερείπια του τρόμου;
Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης σφυρηλατημένο, παραμορφωμένο, ακρωτηριασμένο, σχισμένο, κομμένο από μόνο του θα είναι το νήμα της Αριάδνης . Το αναίμακτο και γυμνό σώμα θα βρίσκεται στο επίκεντρο της σκηνοθεσίας της παράστασης. Σχεδόν τίποτα άλλο τριγύρω, παρά μόνο το κρεβάτι του πόνου, και τα μικρόφωνα της επικοινωνίας με το κοινό (πολύ εύστοχα τα σκηνικά της Μαρίας Παλάντζα). Έτσι, οι εικόνες θα παίζουν στον χρόνο και η μνήμη ανακατεμένη με το ψυχικό παρόν και την πραγματικότητα ως αποκάλυψη του ανείπωτου.
Η σκηνοθεσία του Στέλιου Πατσιά, επιτρέπει στο κείμενο να ακουστεί και τονίζει τη σωματική ευαλωτότητα, παράγοντας ένα ψυχολογικά πολιτικό έργο, με στόχο να πυροδοτήσει την πολιτική συνείδηση. Πρόκειται για μια παράσταση, που αποτελείται από γλωσσική πολυπλοκότητα και φαντασία που παρέχουν τόσο σωματικά όσο και πνευματικά ερεθίσματα για να προκαλέσουν κριτική σκέψη. Βάζοντας σκόπιμα το γυναικείο σώμα στον πόνο ως συναισθηματικό χώρο, η σκηνοθεσία του θέλει να προκαλέσει αυτά τα ιδιαίτερα πολιτικά συναισθήματα που θα οδηγήσουν σε μια πολιτική συνείδηση παρά να μοιραστεί την ψυχοσωματική πάλη δύο γυναικών των οποίων το σώμα έχει καταρρεύσει από την οργή του πολέμου.
Η Νικόλ Δημητρακοπούλου, με την σπαρακτική εικόνα ενός κακοποιημένου σώματος που δονείται από τον πόνο, ερμηνεύει έξοχα την Ντόρα με πυρακτωμένη εσωτερική ενέργεια. Η Σοφία Παλάντζα, ενώ επιφανειακά αποδίδει την Κέιτ με την αναμενόμενη αποστασιοποίηση που απαιτεί ο ρόλος της ψυχολόγου, εντούτοις κατορθώνει να αφήσει να φανούν οι ρωγμές που φανερώνουν την ευθραυστότητα της ηρωίδας της.
Οι φωτισμοί της Ναυσικάς Χριστοδουλάκου και η μουσική σύνθεση του Γιώργου Κασσαβέτη συντελούν στο αισθητικό αποτέλεσμα της παράστασης.
Στο σύνολο της είναι μια παράσταση με πολιτικό και κοινωνικό πρόσημο, δοσμένη με ανθρωπιά, τόσο σε σκηνοθετικό όσο και σε ερμηνευτικό επίπεδο, για μια πολυσημαίνουσα παράσταση, που μας θυμίζει ότι απέναντι στο απόλυτο κακό, οι λέξεις παραμένουν το μόνο δεκανίκι της πληγωμένης ανθρωπότητας. Να τη δείτε, προλαβαίνετε!
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Συγγραφέας: Ματέι Βισνιέκ, Μετάφραση: Νατάσα Σίδερη, Σκηνοθεσία: Στέλιος Πατσιάς, Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρία Παλάντζα, Σχεδιασμός φωτισμών: Ναυσικά Χριστοδουλάκου, Μουσική σύνθεση: Γιώργος Κασσαβέτης, Φωτογραφίες – trailer: Archlabyrinth, Επικοινωνία: Γιώτα Δημητριάδη Παραγωγή: OneTwoFree Theatre
Ερμηνεύουν: Νικόλ Δημητρακοπούλου, Σοφία Παλάντζα
Συμμετέχουν: Αντώνης Παπαδάκης και Λευτέρης Καταχανάς
Θέατρο Χώρος, Πραβίου 6-8, Βοτανικός, 11855
Ημέρες & ‘Ώρες παραστάσεων: Τετάρτη & Πέμπτη στις 21:00
Διάρκεια: 90’ (χωρίς διάλειμμα)
Τιμή εισιτηρίου: 15€ (γενική είσοδος), 12€ (μειωμένο)
Κρατήσεις τηλεφωνικά στο : 210 3426736 και στο more.gr
Η παράσταση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού.