Η Happy Productions παρουσιάζει στο Νέο Ακάδημο, σε μια μεγάλη παραγωγή, το αριστούργημα του διεθνούς ρεπερτορίου, «Ξαφνικά Πέρσι το Καλοκαίρι» του Τενεσί Ουίλιαμς σε σκηνοθεσία Λίλλυς Μελεμέ. Το Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, ξεχωρίζει ως ένα από τα πιο σαγηνευτικά έργα του. Δημιουργημένο σε ένα μεταγενέστερο στάδιο του καλλιτεχνικού του ταξιδιού, αυτό το έργο προβάλλει ένα αξιοσημείωτο μείγμα ποιητικής κομψότητας και δυσοίωνων αποχρώσεων καθώς στοχάζεται τις έννοιες της αλήθειας, της εξουσίας και της τέχνης της αφήγησης.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Φωτογραφίες Ελπίδα Μουμουλίδου
- Δημοσίευση 18 Οκτωβρίου 2023
Η υπόθεση
Μετά τον θάνατο του νεαρού Σεμπάστιαν, η μητέρα του, Βάιολετ Βέναμπλ ζει στον κήπο του γιου της, αρνούμενη να δεχτεί την πραγματικότητα γύρω απ’ τις συνθήκες θανάτου του. Η κυρία Βέναμπλ λάτρευε παθολογικά τον γιο της. Κάθε καλοκαίρι οι δυο τους ταξίδευαν μαζί για να γνωρίσουν τον κόσμο και για να μπορέσει ο Σεμπάστιαν να γράψει το «Θερινό» του ποίημα. Το περσινό όμως καλοκαίρι, για πρώτη φορά η κυρία Βέναμπλ δεν τον συνόδεψε εκείνη στις διακοπές του, αλλά η νεαρή ξαδέρφη του Κάθριν, που επωμίστηκε ως μην έχουσα κι άλλη επιλογή, τον ρόλο που κατείχε μονοπωλιακά ως εκείνη τη στιγμή η κυρία Βέναμπλ. Εκείνο το καλοκαίρι ο Σεμπάστιαν πέθανε σε κάποια παραθαλάσσια τοποθεσία της Ισπανίας κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες. Όταν μια σοκαρισμένη Κάθριν αφηγείται την πραγματικότητα πάνω στο θάνατο του Σεμπάστιαν, η κυρία Βέναμπλ ζητά από το νευροχειρούργο Τζον Κούκροβιτς να της κάνει λοβοτομή προκειμένου να σταματήσει το βδελυρό για τη μνήμη του Σεμπάστιαν παραλήρημά της.
Το έργο
Ο Τενεσί Ουίλιαμς δημιούργησε χαρακτήρες που κινούνται από το μέγεθος των συναισθημάτων τους. Συναισθήματα που γιγαντώθηκαν ήδη από τα παιδικά του χρόνια, μέσα στη συντηρητική κοινωνία του νότου, κάτω από την επιρροή μιας θρήσκας ενοχικής μητέρας κι ενός πατέρα επικριτικού και βίαιου. Τότε που η μόνη διαφυγή του μικρού Thomas Lanier Williams από τον φόβο και την αγωνία ενός κόσμου απειλητικού ήταν οι ιστορίες κι ο κινηματογράφος. Τα ερωτικά σκιρτήματα κι η αναζήτηση της ηδονής, σε μονοπάτια που η κοινωνία καταδίκαζε, οδήγησαν στο διχασμό του εαυτού, σε μια συνεχή διαμάχη ενστίκτων και ηθικής, στοιχεία έντονα στο Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, όπου θεατροποιήσε τους προσωπικούς του δαίμονες, και εξωτερίκευσε με λόγο θεατρικό ανοίκειες έξεις και παρορμήσεις. Η ψυχαναλυτική προσέγγιση που επιφυλάσσει ο Τενεσί Ουίλιαμς στους ασταθείς και καταραμένους του ήρωες βρίσκεται εδώ σε πλήρη αναφορά, όπως και ο βαθιά εξομολογητικός και σε σημεία επικριτικός του λόγος.
Η ελκυστικότητα αυτού του εξυψωμένου λόγου στο Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι ενισχύεται από την απουσία ενός ιδιοσυγκρασιακού, αμφιλεγόμενου, συναισθηματικά ταραγμένου ατόμου του οποίου η μητέρα και η εξαδέλφη διεκδικούν την υστεροφημία και την εξουσία στις μεταθανάτιες υποθέσεις του: Ο Σεμπάστιαν, νεκρός, σε όλο το έργο αφανής, αλλά περίοπτος μέσα από τις αφηγήσεις των δυο γυναικών. Η τραγική μητέρα προσπαθεί να διατηρήσει την ποιητική ακεραιότητα του γιου της, ενώ η ξαδέρφη του προσπαθεί να διαφυλάξει την αλήθεια της πραγματικότητας. Ουσιαστικά, αυτή η αφήγηση εμβαθύνει στη διαρκή σύγκρουση μεταξύ των σφαιρών του Μύθου και της Ιστορίας, και στη διχοτόμηση μεταξύ Ενστίκτου και Λογικής.
Η παράσταση
Η Λίλλυ Μελεμέ, έχοντας στα χέρια της ένα από τα κορυφαία ψυχαναλυτικά κείμενα που έχουν γραφτεί για το θέατρο σε μετάφραση του Αντώνη Γαλέου, καθοδήγησε την παράσταση με γνώμονα την αλήθεια του κειμένου, χωρίς εξωτερικά τερτίπια και ανούσιες ανατροπές. Ένα από τα σπουδαιότερα στοιχεία της σκηνοθεσίας της είναι ότι αντανακλά με την οπτική μιας σχεδόν καβαφικής πτώσης την καταστατική απόγνωση του Ουίλιαμς για τη σκοτεινή ανθρώπινη μοίρα. Στον πυρήνα του, το Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι διερευνά την περίπλοκη φύση της αφήγησης, όπου τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας γίνονται διφορούμενα, οδηγώντας σε συναρπαστικά και επικίνδυνα αποτελέσματα. Αυτό το θέμα διαπερνά κάθε πτυχή της σκηνοθεσίας της Λίλλυς Μελεμέ, συμπεριλαμβανομένων των μουσικών στοιχείων, της συγχώνευσης της λατρείας και της βίας και της διαρκώς κυμαινόμενης δυναμικής ισχύος. Η σκηνοθεσία αλλά και η όψη της παράστασης τονίζουν τη διττή φύση του έργου, το δίπτυχο libido-mortido, την ποιητική δημιουργία και καταστροφή. Ο Σεμπάστιαν ήταν ποιητής, δημιουργούσε γιατί ο ίδιος ήταν κατεστραμμένος μέσα του.
Σε αυτό συμβάλει και το έξοχο ψάθινο σκηνικό της Μικαέλας Λιακατά, που ξεφεύγει από τον τυπικό κήπο με τα άγρια φυτά του Σεμπάστιαν, και που τοποθετεί το θρόνο της Βέναμπλ στο κέντρο ενός ανοιχτού «κλουβιού», που έρχεται, εύστοχα, να την εγκλωβίσει στο αποκαλυπτικό τέλος. Οι κούκλες – ονειροπαγίδες που κρέμονταν ήταν απόλυτα ταιριαστές με το μυστικιστικό στοιχείο της ιστορίας, αλλά και τις αναζητήσεις των ηρώων στα εξωτικά και άγνωστα σε αυτούς πολιτισμικά τοπία. Οι φυσικοί ήχοι της παράστασης – η μουσική του Σταύρου Γασπαράτου – είναι οι φωνές των πουλιών, σαν να ακούγονται από μακριά τα όρνεα στα νησιά Γκαλαπάγκος, και οι εσωτερικές κραυγές του Sebastian. Εξίσου λειτουργικοί και οι φωτισμοί της Μελίνας Μάσχα , που τόνισαν τις ερμηνευτικές εντάσεις, αλλά και τα κουστούμια της Ειρήνης Γεωργακίλα, ταιριαστά για την εποχή και την ταξική διαφοροποίηση των ηρώων – κομψότατο το κουστούμι της Δάφνης Βαλέντε για την Φιλαρέτη Κομνηνού.
Η παράσταση ευτυχεί στις ερμηνείες, και κυρίως στον τόσο γοητευτικό αλλά και τόσο απαιτητικό ρόλο της κας Βέναμπλ.
Η Φιλαρέτη Κομνηνού με τη σπάνια θεατρικότητα και τελειοθηρική επεξεργασία των ρόλων της κατάφερε να εμβαθύνει απόλυτα στην ουσία της προσωπικότητας της Βάιολετ Βέναμπλ, και να πλαστούργησει το σύμβολο της ναρκισσευόμενης αριστοκράτισσας που μετατρέπεται σε ένα ιοβόλο αρπακτικό, γεμάτο πείσμα αλλά και οδύνη, που δεν παύει να πενθεί καμία στιγμή, ακόμα και στις στιγμές του επώδυνου κομπασμού της για τη νεότητα και την ομορφιά. Με την υπόγεια σκληρότητα του νηφάλιου και κόσμιου λόγου της, τη στάση του κορμού και την κίνηση της, τις υπονοηματικές χειρονομίες βιώνει και εξωτερικεύει τα στάδια του πένθους, την άρνηση της αλήθειας, τον πλήρη συναισθηματικό αποδεκατισμό της ηρωίδας της. Η σκηνή που η Κομνηνού βυθίζεται σε ένα φαντασιακό σύμπαν, σε μια εξαίσια εικονοποιητική λειτουργία της ανθρώπινης μνήμης, και εξιστορεί το αλληγορικό μακελειό των πεινασμένων όρνεων που κατασπαράζουν τα μικρά και αβοήθητα θαλάσσια χελωνάκια είναι ανατριχιαστική, μορφοποιώντας έναν ύμνο στην ψυχαναλυτική ερμηνεία τής ανθρώπινης συμπεριφοράς, με αιτιακή σύνδεση με τον εξωτερικό περιβάλλοντα κόσμο. Η ερμηνεία αυτού του τόσο σημαντικού δραματικού μονολόγου (αλλά και τόσο παραγνωρισμένου στις περισσότερες παραστάσεις στο παρελθόν) από την Φιλαρέτη Κομνηνού είναι τόσο επιδέξια και σαγηνευτική που προκαλεί δέος. Είναι όμως τέτοια η ερμηνευτική ικανότητα της, που ακόμα και στον τελευταίο μονόλογο της Κάθριν, η Κομνηνού – Βέναμπλ ενώ σιωπά, ερμηνεύει έναν εκκωφαντικά σιωπηλό μονόλογο – απάντηση στην εξιστόρηση της Κάθριν, και αντιδρά ολοθυμικά σε κάθε ερέθισμα της αφήγησης φθάνοντας στα όρια και τις κορυφώσεις τής εσωτερικής σύγκρουσης που καταλήγει στο αινιγματικό ψιθυριστό σχεδόν παραλήρημα της. Είναι μια ερμηνεία βγαλμένη από τα μύχια του μυαλού του Τένεσι Ουίλιαμς.
Η Αναστασία Παντούση, άλλοτε με μια μανιώδη έπαρση, άλλοτε εύθραυστη, άλλοτε άρρωστη, κράτησε σε υψηλούς τόνους τον εξαντλητικό μονόλογο της ξαδέλφης Κάθριν, κατάφερε να αποπνεύσει το δέος του ανθρώπου που έχει βιώσει μια συμπαντική φρίκη, και γέμισε τη σκηνή με ένταση παρασύροντας το θεατή στην αλήθεια της που μετουσιώνει τελικά όλη την αναζήτηση του Θεού από τον Σεμπάστιαν, του Θεού που το σώμα του ως άρτος και οίνος γίνεται μετάληψη και των αμαρτωλών. Ο συσχετισμός μεταξύ του μονολόγου της Κάθριν, και του μονόλογου της Βέναμπλ υποδηλώνει ότι η ποίηση και οι ποιητές είναι εγγενώς αφύσικα στοιχεία, καθιστώντας τους έτσι επιρρεπείς στην εγγενή διαταραχή των φυσικών νόμων. Και είναι η ερμηνεία αυτών των δυο μονολόγων από την Παντούση και την Κομνηνού αντίστοιχα, που φέρνουν στη σκηνή όλη την ουσία της εσωτερικής αναζήτησης του Ουίλιαμς.
Ο Δημήτρης Τσίκλης ως γιατρός Κούκροβιτς φιλοτέχνησε το πορτρέτο ενός νηφάλιου αρχικά επιστήμονα, επαγγελματικά απόμακρου απέναντι στους υπολοίπους που όμως παίζει πετυχημένα το ταξικό παιχνίδι για να ευνοηθεί από την εκβιαστική διάθεση της Βέναμπλ.
Η Λίλλυ Μελεμέ ως κα Χόλι, εκφράζει εύστοχα την δουλοπρεπή χυδαιότητα των συγγενών που δεν διστάζουν ακόμα και να απειλήσουν την οικογένεια τους προκειμένου να γίνουν αποδέκτες μιας ευνοϊκής διαθήκης. Διατηρεί όμως το χιούμορ και την ελαφρά ειρωνεία που διακατέχει τη γραφή του Ουίλιαμς.
Αποκάλυψη της παράστασης είναι ο Πάρης Λεόντιος, που δίνει, επιτέλους, υπόσταση στον συνήθως υποβαθμισμένο ρόλο του αδερφού Τζόρτζ. Απειλητικός – ωραία η επιλογή του μπαστουνιού χόκευ – βίαιος, αποφασιστικός , συμπληρώνει με ακρίβεια το δίπτυχο των αδίστακτων συγγενών.
Στο σύνολο της είναι μια παράσταση υψηλής αισθητικής που γίνεται πεδίο πολλαπλών αισθητικών και νοηματικών παραμέτρων και που αναδεικνύει τη βασανιστική λειτουργία της μνήμης και των οικογενειακών δραμάτων στο έργο του Ουίλιαμς. Είναι μια παράσταση που τιμά το σπουδαίο κείμενο του, και κατατάσσεται ήδη στα μεγάλα, «άχαστα», θεατρικά γεγονότα της χρονιάς.
Διανομή:
- Kυρία Βέναμπλ: Φιλαρέτη Κομνηνού
- Κάθριν: Aναστασία Παντούση
- Γιατρός Τζoν Κούκροβιτς: Δημήτρης Τσίκλης
- Κυρία Χόλι: Λίλλυ Μελεμέ
- Τζορτζ: Πάρης Λεόντιος
Συντελεστές:
- Συγγραφέας: Τένεσι Ουίλιαμς
- Σκηνοθεσία / Δραματουργική Επιμέλεια: Λίλλυ Μελεμέ
- Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος
- Πρωτότυπη Μουσική Σύνθεση: Σταύρος Γασπαράτος
- Σκηνικά: Μικαέλα Λιακατά
- Κοστούμια: Ειρήνη Γεωργακίλα
- Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
- Βοηθός Σκηνοθέτη: Λίνα Οικονόμου
- Βοηθός Σκηνογράφου: Ξένια Κουβέλα
- Βοηθός Ενδυματολόγου: Ίριδα Μυρσίνη Σιδέρη
- Γραφιστική Επιμέλεια: Μάριος Γαμπιεράκης (Μαύρα Γίδια)
- Επιμέλεια Μαλλιά / Μακιγιάζ: Εύα Τόμπρου / Le Boudoir
- Διεύθυνση Παραγωγής: Ιωάννης Παντελίδης
Προβολή/Επικοινωνία: Νταίζη Λεμπέση
Παραγωγή: Happy Productions
ΝΕΟΣ Ακάδημος: Ακαδημίας & Ιπποκράτους 17, Μετρό Πανεπιστήμιο
Τηλέφωνα Επικοινωνίας: 210 3625119 & 210 0080900