Είδαμε τον Κύκλο των Χαμένων Ποιητών – Κριτική της Παράστασης

Σχεδόν τριάντα τρία χρόνια από τότε που Ο Κύκλος των Χαμένων Ποιητών μας ενέπνευσε να αδράξουμε τη μέρα στη μεγάλη οθόνη, ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Ασπιώτης μεταφέρει στη σκηνή του Θεάτρου Βρετάνια το σενάριο του Tom Schulman που κέρδισε το Όσκαρ. Η ταινία του 1989 απέσπασε τεράστια αναγνώριση από τους κριτικούς , και ακόμα μεγαλύτερη από το κοινό παγκοσμίως, είχε τη χάρη της ερμηνείας του Ρόμπιν Γουίλιαμς, του οποίου η χαρισματική παραξενιά έγραψε ιστορία, κάνοντας τη μετάβαση στο θέατρο ένα καθυστερημένο αλλά εύλογα τρομακτικό εγχείρημα. Ωστόσο, δεδομένου ότι η ταινία σχεδιάστηκε να δίνει έμφαση στη δύναμη του λόγου, τι καλύτερο μέσο για να αφηγηθεί αυτή την ιστορία από το θέατρο;

• Κείμενο Κάτια Σωτηρίου

Η σκηνή του Βρετάνια (όμορφα και λειτουργικά τα σκηνικά της Αρετής Μουστάκα)  παραπέμπει σε μια παλιά τάξη με θρανία με έναν σκονισμένο και γραμμένο μαυροπίνακα τοποθετημένο μπροστά της. Ξεκινώντας με ένα σχεδόν απόκοσμο τραγούδι λατρείας στο προπαρασκευαστικό σχολείο αποκλειστικά για αγόρια της δεκαετίας του 1950 που θέτει την ιστορία στη βάση της, τα αγόρια τραγουδούν περήφανα, αγνοώντας ότι υπάρχουν περισσότερα στη ζωή από τους τέσσερις πυλώνες στους οποίους υποτίθεται ότι ζουν: «παράδοση, τιμή, πειθαρχία και αριστεία».

Ουσιαστικά η δράση ξεκινά όταν εμφανίζεται στην αίθουσα ο Τζον Κίτινγκ, ένας άνθρωπος που τόλμησε να είναι ο εαυτός του, έφερε τη σωτηρία διδάσκοντάς τους τις αρχές του «carpe diem». Ενέπνευσε τους μαθητές του να μην απολογηθούν, να αναζητήσουν τι τους κάνει ευτυχισμένους, να αμφισβητήσουν τα λόγια που απαιτούσαν οι φυσιογνωμίες της εξουσίας θεωρούνταν σωστά και δίκαια.

Όταν τα αγόρια ανακαλύπτουν ότι στο γυμνάσιο, ο κύριος Κίτινγκ ήταν μέλος μιας ομάδας που ονομαζόταν Dead Poets Society που συναντιόταν σε μια σπηλιά για να διαβάσουν και να εμπνευστούν από την ποίηση, αποφασίζουν να αποκαταστήσουν την ομάδα και να βρούν, όπως τους παρακινεί ο δάσκαλος τους, τη δική τους φωνή, να γράψουν τους δικούς τους στίχους μέσα στον κόσμο αυτό.

Η παράσταση

Ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης δημιούργησε πολλές απλές αλλά οπτικά ενδιαφέρουσες στιγμές. Η προσέγγισή του ήταν ευθύγραμμη και έμεινε πιστή στην αγαπημένη ταινία, κάτι που ήταν σίγουρα ασφαλής επιλογή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θυσίασε τις ερμηνευτικές διαδρομές. Το έργο ήταν συναρπαστικό , και, ίσως το πιο σημαντικό, τελικά μπορούσε να σταθεί ανεξάρτητα από την ταινία. Ο στόχος της σκηνοθεσίας και της δραματουργικής επεξεργασίας (Κωνσταντίνος Ασπιώτης) ήταν να φωτίσουν το κείμενο ως την πιο σημαντική δημιουργική πτυχή του έργου – και μάλιστα ένα κείμενο που είναι γεμάτο με πνευματώδεις και τολμηρούς διαλόγους, που δικαιολογούν την προφανή μεν αλλά σπιρτόζικη προσέγγιση της σκηνοθεσίας και άλλων σχεδιαστικών στοιχείων.

Η παράσταση κινείται σε γρήγορο τέμπο, αλλά παρόλα αυτά επέτρεψε στα μέλη του καστ ειλικρινείς στιγμές και ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Έξυπνη η επιλογή των σκηνών που ολοκληρώνονταν μέσα σε στιγμιαίους φωτισμούς (πολύ ατμοσφαιρικοί οι φωτισμοί της Ζωής Μολυβδά Φαμέλη) .  Η πιο δυνατή σκηνή είναι αναμφισβήτητα η σκηνή του θανάτου του μαθητή με εξαιρετική εστίαση στις ψυχογραφικές και κοινωνικές λεπτομέρειες που τον περιβάλλουν. Ο θάνατός του, όπως παρουσιάζεται στη σκηνή, συμβολίζει την παραδοσιακή κουλτούρα ακαδημαϊκών, κοινωνικών και γονεϊκών πιέσεων για την επίτευξη ανέφικτων και ανεπιθύμητων στόχων.

Αναγνωρίσιμη και γλυκιά η μουσική της Μαρίζας Ρίζου, πολύ όμορφα αισθητικά, και ανάλογα της εποχής τα κουστούμια της Ηλένιας Δουλαδίρη.

Οι ερμηνείες του έργου, είχαν σίγουρα μεγάλη συνεισφορά στη θετική εικόνα της παράστασης.

Ο Ακης Σακελλαρίου ανέλαβε τον πιο δύσκολο ρόλο, και από ερμηνευτική άποψη, αλλά και λόγω του ότι ο Κίτινγκ στο μυαλό όλων είναι ταυτισμένος με τον ανυπέρβλητο Ρόμπιν Γουίλιμας. Παρά όμως την αναπόφευκτη σύγκριση, ο Σακελλαρίου αποδεικνύεται εξαιρετική επιλογή για αυτόν τον ρόλο, καθώς έχει τη σαγηνευτική ταπεινότητα, την αξιοπρέπεια και την ισχυρή παρουσία που απαιτούνται για να ενσαρκώσει τον Κίτινγκ. Η ενσυναίσθηση του τον βοήθησε να δημιουργήσει μια φυσική σχέση με τα αγόρια και το κοινό, μετατρέποντάς τον σε μαγνητική παρουσία κάθε φορά που ανέβαινε στη σκηνή. Η εμβληματική σκηνή στην τάξη όπου ο Κίτινγκ δημιουργεί σχέσεις με τον Todd που τον βοηθά να βγει από το καβούκι του ήταν μια ισχυρή υπενθύμιση του πώς η πίστη σε κάποιον μπορεί να ενδυναμώσει και να δημιουργήσει σύνδεση –  η σκηνή ήταν ιδιαίτερα συγκινητική. Ο πρωταγωνιστής έχει μια χαρισματική ενεργητικότητα ως Κίτινγκ, που ηλεκτρίζει το κοινό καθώς καταφέρνει να μεταδώσει  το πάθος του για τις αξίες που ενσταλάζει ως καθηγητής Κίτινγκ στους μαθητές του.

Ο Τάσος Χαλκιάς ερμήνευσε το διευθυντή Νόλαν,  τον υπερασπιστή του περιοριστικού περιβάλλοντος από το οποίο τα αγόρια μαθαίνουν να απελευθερώνονται. Η ξεχωριστή και αποφασιστική ερμηνεία του Τάσου  Χαλκιά ήταν στιβαρή, υποστηρίζοντας απόλυτα την ακλόνητη εξουσία και προσήλωση στην παράδοση και τη συμμόρφωση του ήρωα του.

Τα αγόρια επιλέχθηκαν έξοχα καθώς όλα ενσωματώνουν τα χαρακτηριστικά του χαρακτήρα τους με ένταση, αφοσίωση και νεανικό ενθουσιασμό. Ο Νηλ Πέρρυ (Αλέξανδρος Τωμαδάκης), ο συγκάτοικος του Todd, απεικονίζεται με μια άτακτη ζωντάνια και σκοτεινά στρώματα που δίνουν στον χαρακτήρα διάσταση και μια ελκυστική φύση. Η επιλογή του χαρακτήρα του, να βάλει τέλος στη ζωή λόγω της ασφυξίας από τις απαιτήσεις του αυταρχικού πατέρα του σχετικά με την πορεία της ζωής του, γίνεται με έναν αψηφητικό, γεμάτο ζωή τρόπο που κάνει το πέρασμά του δυναμικά συγκινητικό. Ο Νοξ Οβερστριτ, τον οποίο υποδύεται ο Θοδωρής Θεοδωρακόπουλος, επιδεικνύει μια χαρισματική ευγένεια και αφέλεια που είναι ελκυστική στο κοινό καθώς τον παρακολουθεί να κερδίζει την όμορφη Κρις (Λυδία Στέφου). Ο Nuwanda, αλλιώς γνωστός ως Τσαρλς Ντάλτον, δεσμεύεται πλήρως στην πρόθεση του να ταρακουνήσει τους συμμαθητές του και να αμφισβητήσει το status quo. Έξοχη η ερμηνεία του Νικόλα Παπαϊωάννου. Ο Πάνος Ζυγούρος ενσαρκώνει γλυκά τον Todd Anderson, του οποίου η οδυνηρή ντροπαλότητα τραβά την προσοχή του καθηγητή Κίτινγκ, ο οποίος επενδύει προσωπικά στο να τον βγάλει από το καβούκι του και να τον συνδέσει με τους συμμαθητές του καθώς και με την Ποίηση, οδηγώντας τον να αποκαλύψει το εσωτερικό του βάθος. Ο Σταύρος Τσουμάνης ερμηνεύει με ένταση και αποφασιστικότητα τον Ρίτσαρντ Κάμερον, τον πιο συμβιβασμένο, και έτοιμο να ακολουθήσει το σύστημα, μαθητή. Ο Στέφανος Παπατρέχας ως Τζορτζ Πίτς είχε μια διακριτική αλλά φινετσάτη και χιουμοριστική παρουσία. O Θησέας Παπαπαναγιώτου ως Στίβεν Μικς είχε τη νεανική γλυκύτητα και σοβαρότητα του νέου που θέλει να επιτύχει. Με εξαιρετική κίνηση και σκηνική παρουσία ο Τάσος Τυρογαλάς, ως Μπόμπι Τυράς (ένας χαρακτήρας που δεν υπάρχει στο πρωτότυπο κείμενο), ενώ και η Ειρήνη Λαφαζάνη είχε τη ζωντάνια και σκηνική ευρυθμία που απαιτούσαν οι ρόλοι της ( Τζίνυ και Γκλόρια).

Ο Σπύρος Τσεκούρας αναλαμβάνει το ρόλο του κου Πέρρυ. Η ερμηνεία του έχει όλη την άτεγκτη αυστηρότητα ενός άνδρα παγιδευμένου στη σκέψη ότι κάνει το καλό, όπως το νομίζει εκείνος, και που θα οδηγήσει τον γιο του σε τραγικό τέλος, αρνούμενος να του επιτρέψει οποιαδήποτε αυτοέκφραση στη σκέψη ή τη συμπεριφορά του. Γεμίζει  τον Νιλ με ενοχές και φόβο μήπως απογοητεύσει τους γονείς του και δεν επιτρέπει καμία αμφισβήτηση ιδιωτικά ή δημόσια.

Είτε έχει δει κανείς την ταινία είτε όχι, θα αγαπήσει αυτή τη θεατρική εκδοχή. Δεν πρόκειται για μια τολμηρή, νέα ερμηνεία, αλλά μια παραγωγή που πατάει εμφανώς στο πρωτότυπο έργο. Ωστόσο, οι αρχές της απόρριψης του κομφορμισμού και της αψήφησης της τυφλής υποταγής στην παράδοση είναι διαχρονικές και οδυνηρά απαραίτητες στον κόσμο μας σήμερα. Το έργο, αν και δεν είναι εντελώς πρωτότυπο σε σύλληψη, εξακολουθεί να τονίζει έξυπνα την ανθρώπινη τάση να συμβαδίζει με τη ροή και τονίζει την ανάγκη να την απορρίψουμε με σκοπό να γίνουμε ελεύθεροι στοχαστές. Και αυτές είναι ιδέες που για να περάσουν στο κοινό, ειδικά στο κοινό που έρχεται σχεδόν προκατειλημμένο υπερ της ταινίας, απαιτούν λιγότερες εκπλήξεις και νεωτερισμούς, και μεγαλύτερη επιμονή στο κείμενο και τα μηνύματα του. Και αυτό είναι το τεράστιο στοίχημα που κέρδισε ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης στη σκηνοθεσία του. Να τη δείτε την παράσταση, όλοι μας χρειαζόμαστε αφορμές που θα πυροδοτήσουν μέσα μας το κίνητρο να κάνουμε αυτό που αγαπάμε.

Ταυτότητα της Παράστασης

Κείμενο: Τομ Σούλμαν
Μετάφραση: Νικολέτα Κοτσαηλίδου
Δραματουργική επεξεργασία: Κωνσταντίνος Ασπιώτης
Σκηνοθέτης: Κωνσταντίνος Ασπιώτης
Σκηνογραφία: Αρετή Μουστάκα
Κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη
Φωτισμοί: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
Μουσική: Μαρίζα Ρίζου
Χορογραφία: Φαίδρα Νταϊόγλου
Κίνηση: Φαίδρα Νταϊόγλου
Ερμηνεύουν: Άκης Σακελλαρίου, Τάσος Χαλκιάς, Σπύρος Τσεκούρας, Πάνος Ζυγούρος, Θοδωρής Θεοδωρακόπουλος, Νικόλας Παπαϊωάννου, Θησέας Παπαπαναγιώτου, Στέφανος Παπατρέχας, Σταύρος Τσουμάνης, Τάσος Τυρογαλάς, Αλέξανδρος Τωμαδάκης, Ειρήνη Λαφαζάνη, Λυδία Στέφου.