Στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών παρουσιάστηκε το έργο Το ρόδο είναι ρόδο, σε κείμενο της Κατερίνας Λούβαρη Φασόη, και σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη. Η παράσταση παίχτηκε από 30/6-3/7 και αναμένεται να παιχτεί και από Σεπτέμβρη.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Δημοσίευση 4/7/2023
Η Διονυσία, η ηρωίδα του έργου, ζει σε ένα παλιό σπίτι με μόνη συντροφιά τις γάτες της αυλής· τραγουδάει και ονειρεύεται, φοράει πολύχρωμα ρούχα, ανοίγει το σπίτι σε ξένους και ντόπιους και δέχεται το μίσος και τον χλευασμό τους. Εμπνευσμένο από την πραγματική ιστορία της Δήμητρας της Λέσβου από τη Σκάλα Συκαμιάς, που συγκλόνισε πέρσι το πανελλήνιο, και με οδηγό το βιβλίο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ “Η δύναμη της αγάπης”, το έργο μιλάει για τη βαρβαρότητα και την τυφλότητα των ανθρώπων.
Η Δήμητρα μεγάλωσε στη Σκάλα Συκαμιάς. Από τα 14 ήταν ένα αγόρι που αισθάνονταν διαφορετικό και ομολόγησε στους γονείς του ότι είναι γυναίκα. Μια παραδοχή η οποία οδήγησε τους γονείς της να την στείλουν σε ψυχιατρικό ίδρυμα. Όταν τελικά επέστρεψε στο σπίτι της, οι γιατροί επέμειναν ότι πρέπει να συνεχίσει να ακολουθεί φαρμακευτική αγωγή, πιθανότατα για το υπόλοιπο της ζωής της. Δεν το ήθελε αυτό. Οι γονείς της, συνέχισαν όμως να της δίνουν τη φαρμακευτική αγωγή κρύβοντας τα φάρμακα στο φαγητό της.
Η Δήμητρα περιγράφει τη μητέρα της ως βαθιά θρησκευόμενη και πιστή γυναίκα, και πηγή αληθινής και ανιδιοτελούς αγάπης για το παιδί της. Τον πατέρα της ως άγριο άντρα, που εξαφανιζόταν απ’ το σπίτι για μεγάλες περιόδους κάθε φορά κι όταν επέστρεφε προκαλούσε πανικό. Παρ’ όλα αυτά, η οικογένεια έμεινε μαζί και οι γονείς της έμειναν παντρεμένοι μέχρι και τον θάνατό τους. Πέθαναν και οι δύο με απόσταση έξι μήνες μεταξύ τους.
Η δύσκολη ζωή της Δήμητρας είχε αποτυπωθεί στα τέλη του 2020 σε ταινία-ντοκιμαντέρ με τίτλο «Mr. Dimitris and Mrs. Dimitroula» –ένα αφιέρωμα στη ζωή της από την Τζέλη Χατζηδημητρίου. Σχεδόν δύο μήνες μετά την εξαφάνιση της τον Απρίλιο του 2021, το τελευταίο κεφάλαιο σε μια σπαρακτικά ευαίσθητη ζωή έκλεισε με επώδυνο, απάνθρωπο τρόπο.
Το έργο της Κατερίνας Λούβαρη-Φασόη παρουσιάζει επί σκηνής μια παραλλαγμένη ιστορία, αυτή της Διονυσίας, η οποία ζει σε ένα παλιό σπίτι σε ένα χωριό, με μόνη συντροφιά τις γάτες της αυλής της. Τραγουδάει και ονειρεύεται, φοράει πολύχρωμα ρούχα, ανοίγει το σπίτι σε ξένους και ντόπιους και δέχεται το μίσος και τον χλευασμό τους, πάντα όμως αντιμετωπίζοντας τη ζωή με κατανόηση και απέραντη αγάπη, χωρίς αντίκρισμα.
Ο Παντελής Δεντάκης απεικονίζει με δεξιοτεχνία τις οπισθοδρομικές και μεσαιωνικές πτυχές της ελληνικής κοινωνίας, τις πιο βαθιά συντηρητικές και υποκριτικές. Ρίχνει φως στους υπέρμαχους της Ορθοδοξίας, αναφερόμενος στα θρησκευτικά, εθνοτικά και οικογενειακά πρότυπα που επιβάλλονται με τη βία και το φόβο. Η περιθωριοποίηση οποιουδήποτε παρεκκλίνει από τα καθιερωμένα απεικονίζονται με έντονο και δυναμικό τρόπο. Το έργο του όχι μόνο εκθέτει αυτά τα κοινωνικά ζητήματα αλλά επίσης αμφισβητεί τις κυρίαρχες ψευδαισθήσεις και υποθέσεις που είναι βαθιά ριζωμένες στον πολιτισμό μας. Μέσα από τις οξυδερκείς παρατηρήσεις και την βαθιά συναισθηματική του στάση, ο Δεντάκης παρουσιάζει μια συναρπαστική και βαθιά αφήγηση. Το επίκεντρο του έργου βρίσκεται στην εξερεύνηση των λεπτών συναισθηματικών καταστάσεων τόσο της Διονυσίας όσο και του Τζώρτζη, αναδεικνύοντας τη σημασία της έμφυλης ερμηνείας μέσω της απεικόνισης πράξεων και κοινωνικών εθίμων που συνδέονται με κάθε φύλο στη σκηνή..
Αυτή η συγκεκριμένη πτυχή εξυπηρετεί διττό σκοπό: λειτουργεί ως μια κοινωνική σύμβαση που καθιερώνει και οριοθετεί τους ρόλους που ανατίθενται σε κάθε φύλο, ενώ λειτουργεί και ως μεταφορική αναπαράσταση της υπαρξιακής τους «μεταμφίεσης». Στην επιδίωξή τους να κατανοήσουν και να επιδείξουν τον αυθεντικό τους εαυτό, οι χαρακτήρες χρησιμοποιούν τα ρούχα ως μέσο για να πραγματοποιήσουν και να αποκαλύψουν την πραγματική τους ταυτότητα. Ένα καπέλο με μια ελληνική σημαία που φοράει ο Τζώρτζης – δηλωτικό της καπηλείας των εθνικών συμβόλων από συγκεκριμένες ομάδες – τα φορέματα της Διονυσίας, η χαρακτηριστική στέκα στα μαλλιά, τα κοσμήματα: σημάδια της επιλογής φύλου κάθε ήρωα, αλλά και της επιλογής της βιοθεωρίας του.
Το έργο χωρίζεται σε τρία μέρη: η επίσκεψη του Τζώρτζη στο σπίτι της Διονυσίας, η γνωριμία τους, η προσέγγιση δυο εντελώς αντίθετων ανθρώπων, δίνει τη θέση της στην ανηλεή οργανωμένη επίθεση στη Διονυσία, στο σπίτι, στην ψυχή, στο σώμα της. Και έτσι οδηγούμαστε στο όνειρο, τη συγχώρεση των άδικων ψυχών, σε μια εξύμνηση της αγάπης και της κατανόησης του κόσμου, σε ένα συγκλονιστικό μονόλογο του Στέργιογλου – Διονυσία, όπου θυμός και κλάμα ενώνονται.
Η ερμηνεία του Χρήστου Στέργιογλου είναι λιτή, στέκεται απόλυτα ευάλωτος μπροστά στο κοινό, η θλίψη και ο πόνος ζωγραφίζονται σε κάθε έκφραση και κάθε βλέμμα του – είναι εντυπωσιακό πραγματικά το πώς μας υποβάλλει κάποιες στιγμές απλά και μόνο κοιτώντας το κενό, αλλά αποκαλύπτει με τρόπο σπαρακτικό το υπαρξιακό τέλμα στο όποιο βρίσκεται. Η ερμηνεία του διακατέχεται από ευαισθησία, έντονη εκφραστικότητα και μελαγχολία με κορυφώσεις μέχρι την τελική λύτρωση. Επιδιώκει την αυθεντικότητα και την αλήθεια στην απεικόνισή της βασανισμένης αυτής ψυχής σε έναν κόσμο σκληρό που δεν φροντίζει το καλό, το πνίγει, το ακυρώνει, το μισεί. Είναι μια αξιομνημόνευτη ερμηνεία.
Ο Γιάννης Παπαδόπουλος στο ρόλο του Τζώρτζη, παρουσιάζει την ιδιαίτερη ευθραυστότητα και ψυχική αδυναμία να αντισταθεί στην κοινωνική επιταγή που καλείται να υπερασπιστεί, αλλά αποδίδει έξοχα τη διαρκή αμφιταλάντευση του ήρωα του αλλά και την ανάγκη του για συγχώρεση, με τρόπο πηγαίο και με εσωτερική ένταση.
Οι Θανάσης Κρομλίδης, Βασίλης Ντάρμας, Γιάννης Σέρρης με τις εύστοχες και γεμάτες ένταση ερμηνείες τους, φέρνουν στη σκηνή την αδικαιολόγητη βία, τη νοοτροπία της εκμετάλλευσης, την κατά βάθος φοβισμένη και πονηρή κοσμοθεωρία των ανθρώπων που έχουν μόνο μίσος για την αλήθεια που δεν ταιριάζει στο καλούπι που έμαθαν για κόσμο.
Ιδιαίτερα εύστοχο το σκηνικό των Νίκου Δεντάκη, Κατερίνας Μόσχου, που με τον πολύ λειτουργικό θεατρικό φωτισμό του Αποστόλη Κουτσιανικούλη μεταφέρουν όλη την ανθρώπινη θηριωδία σε ένα απλό πλατό, με μινιμαλιστική σκηνογραφική αντίληψη.
Το Ρόδο είναι Ρόδο θίγει καίρια ζητήματα που απασχολούν το σημερινό κοινωνικό τοπίο, όσον αφορά την προσωπική ελευθερία και το δικαίωμα επιλογής του αληθινού εαυτού. Ένα κάλεσμα για την αποδοχή της διαφορετικότητας και την αναθεώρηση του φύλου ως μία κοινωνική κατασκευή, μέσα από την ιστορία ενός ανθρώπου που βασανίστηκε όλη του τη ζωή, επειδή διέφερε από την κοινωνική νόρμα. Η παράσταση του Παντελή Δεντάκη είναι όλα όσα χρωστάμε στη Δήμητρα της Λέσβου: τους δίσκους με την αγαπημένη της μουσική, τα βιβλία, τα λουλούδια, τα μαργαριταρένια κολιέ και τα φορέματα, και κυρίως την κατανόηση, τη συμπόνια και την αποδοχή. Όταν θα ξαναπαιχτεί να τη δείτε, οπωσδήποτε.
Σκηνοθεσία Παντελής Δεντάκης
Κίνηση Σεσίλ Μικρούτσικου
Κοστούμια Κική Γραμματικοπούλου
Σκηνικά Νίκος Δεντάκης, Κατερίνα Μόσχου
Σχεδιασμός φωτισμού – Βίντεο – Φωτογραφίες Αποστόλης Κουτσιανικούλης
Μουσική Νίκος Κυπουργός
Σχεδιασμός ήχου Κώστας Λώλος
Βοηθός σκηνοθέτη Κατερίνα Λούβαρη Φασόη
Εκτέλεση παραγωγής Νέος Κόσμος Ε.Ε. / Μαρίνα Γαβριηλίδου, Νίκος Συμεωνάκης
Παίζουν Χρήστος Στέργιογλου, Γιάννης Παπαδόπουλος, Θανάσης Κρομλίδης, Βασίλης Ντάρμας, Γιάννης Σέρρης
Ηχογράφηση μουσικής Μιλτιάδης Παπαστάμου βιολί, Κώστας Λώλος βιολοντσέλο, κρουστά, Νίκος Κυπουργός πιάνο