Κριτική της Παράστασης Ελευθέριος Βενιζέλος, του Γιάννη Μόρτζου, από την Κάτια Σωτηρίου για το mytheatro.gr
Το ανέβασμα μιας παράστασης για τον Ελευθέριο Βενιζέλο είναι εκ των πραγμάτων ένα μεγάλο στοίχημα, γιατί οι συντελεστές πρέπει να διαχειριστούν και να ισορροπήσουν πάνω σε τεντωμένο σχοινί: αυτό της προσωπικής βιογραφίας, της εξιστόρησης πολιτικό – κοινωνικών γεγονότων, και της κριτικής αυτών, απέναντι σε ένα κοινό που μπορεί μερικές φορές να μην είναι εντελώς έτοιμο να δεχθεί μια κριτική ματιά. Το στοίχημα αυτό, όμως, μπορεί να κερδηθεί, και μάλιστα με άνεση, όταν οι συντελεστές είναι όχι μόνο ταλαντούχοι και έμπειροι, αλλά και με αποδεδειγμένη ικανότητα να διαχειρίζονται μεγάλες προσωπικότητες επί σκηνής.
Η Παράσταση
Ο θίασος των Γιάννη Μόρτζου και Γιούλης Ζήκου, μας φέρνει αυτό το φθινόπωρο, και τον χειμώνα που έρχεται, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Μια παράσταση αφιερωμένη στο σπουδαίο Κρητικό πολιτικό και Πρωθυπουργό, μέσα από την εξιστόρηση σημαντικών στιγμών της καριέρας του, που υπήρξε απόλυτα συνυφασμένη με τις τύχες της Ελλάδας.
Το έργο βρίσκει τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο Παρίσι, με τη γυναίκα του, Έλενα Βενιζέλου. Αποσυρμένος από την ενεργό πολιτική ζωή της χώρας, ο Βενιζέλος διηγείται τα γεγονότα, κάνοντας έναν προσωπικό απολογισμό ζωής και πολιτικών αποφάσεων. Αυτό είναι και το πρώτο στοιχεί που κερδίζει το θεατή αμέσως: το έργο δεν έχει γραφτεί για να αγιοποιήσει τον Βενιζέλο αβλεπτεί, αλλά τον τοποθετεί συχνά απέναντι στις αποφάσεις του. Καθόλη τη διάρκεια του έργου ο Βενιζέλος αναρωτιέται ποια ήταν τα λάθη του, και αν οι αποφάσεις που πήρε σε καίρια ζητήματα, όπως οι περίφημες εκλογές του 1920, που ήρθαν μετά τη θριαμβευτική Συνθήκη των Σεβρών, για τις οποίες ο μετριοπαθής πολιτικός Κ. Ζαβιτσιάνος έγραψε: “Η ενέργεια εκλογών το 1920 ουδαμόθεν εδικαιολογείτο. Μεγαλύτερον πολιτικόν σφάλμα ήτο αδύνατον να διαπραχθή”.
Είναι ίσως από τις λίγες φορές που παρουσιάζεται ο Βενιζέλος να κάνει αυτό-κριτική. Και έστω και αν τα λόγια της συζύγου του, Έλενας, δια στόματος Γιούλης Ζήκου, είναι παρηγορητικά και επαινετικά για τις αποφάσεις του ηγέτη, είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι ο θεατής τίθεται απέναντι στον Βενιζέλο και την απόφαση του, και καλείται και ο ίδιος να διαβάσει, και να μάθει για τα δύσκολα γεγονότα του 1920, που οδήγησαν με μαθηματική ακρίβεια στην Μικρασιατική Καταστροφή. Αυτό αποτελεί ισχυρό πλεονέκτημα του έργου, και τα εύσημα προφανώς απονέμονται στον Γρηγόρη Χαλιακόπουλο, συγγραφέα του έργου, που δημιούργησε ένα κείμενο στιβαρό και μεστό, χωρίς φλυαρίες, χωρίς περιττές λεπτομέρειες ή πολιτικά φληναφήματα.
Είναι επίσης ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι η προσωπικότητα του Βενιζέλου παρουσιάζεται και φωτίζεται όχι μόνο μέσα από την προσωπική του διήγηση, αλλά και – κυρίως – μέσα από τις σχέσεις του με τις συζύγους και ερωμένες του, τους βοηθούς του, αλλά και τους πολιτικούς συμμάχους και αντιπάλους. Με τον τρόπο αυτό εμφανίζονται πτυχές του που ήταν ίσως λιγότερο γνωστές σε κάποιους ανθρώπους: η άσβεστη αγάπη του για την πρώτη του σύζυγο, οι φήμες που τον ακολουθούσαν ότι παντρεύτηκε την Έλενα Σκυλίτση – Βενιζέλου για τα χρήματα της, η σχέση του με γυναίκες της εποχής, η σχέση του με το γιο του Σοφοκλή Βενιζέλο.
Συντελεστές
Ο Γιάννης Μόρτζος επιστρέφει στα θεατρικά δρώμενα υποδυόμενος τον Ελευθέριο Βενιζέλο, σε μια ενσάρκωση που φέρει όχι μόνο στοιχεία εντυπωσιακής εξωτερικής ομοιότητας, αλλά και το ιδιότυπο χιούμορ και την αυτοπεποίθηση του μεγάλου ηγέτη. Ακόμα και αν σε κάποιες στιγμές υπήρξαν μικρές εκφραστικές αδυναμίες, η ερμηνεία του ήταν συγκινητική, δείχνοντας τη μεγάλη του αφοσίωση στο ρόλο και την προσωπικότητα που υποδύεται, αλλά και την ικανότητα του να αντιμετωπίζει τις όποιες δυσκολίες με την εμπειρία που τον διακρίνει.
Η Γιούλη Ζήκου έχει μια ιδιαίτερη άνεση και σταθερότητα στους ρόλους που ερμηνεύει, και ως Έλενα Βενιζέλου καταφέρνει να μεταδώσει τόσο την αγωνία και τη ζήλεια της γυναίκας που καταλαβαίνει ότι δεν αγαπήθηκε ποτέ από τον άνδρα της, όσο και την ανάγκη της να σταθεί σε εκείνον που επέλεξε, από έρωτα, παρά τη μονομέρεια των συναισθημάτων. Η ετοιμότητα της και η αυθόρμητη διάθεση της επί σκηνής είναι πολύτιμες.
Η Ελεάννα Πουλιδά στο ρόλο της Μαρίας Κατελούζου είχε μια αέρινη αύρα, αποδίδοντας θαυμάσια το «όραμα» του Βενιζέλου. Είναι ιδιαίτερα δύσκολο για έναν ηθοποιό να σταθεί σωστά όταν ερμηνεύει μια «ονειρώδη» μορφή, ωστόσο η ηθοποιός κατάφερε να συγκινήσει, ως ο μεγάλος έρωτας του ηγέτη, σε μια συζήτηση μαζί του από τον άυλο κόσμο.
Εξαιρετικός ο Ευάγγελος Πετρόπουλος στο ρόλο του πιστού βοηθού του Βενιζέλου, Αντώνη. Έντονος, συναισθηματικός, και με ευρεία γκάμα εκφραστικών μέσων, κατάφερε όχι μόνο να γίνει ο ίδιος συμπαθής ως Αντώνης, αλλά και να εκφράσει την τεράστια αφοσίωση του ήρωα του.
Σταθερός και με την δέουσα ψυχραιμία και αυτοπεποίθηση, ο Φώτης Τρυφωνόπουλος παρουσιάζει τον Κεμάλ του με τρόπο που βοηθά το θεατή να αντιμετωπίσει με αντικειμενικότητα όσα ακούει για την Μικρασιατική καταστροφή. Είναι μια αρκετά σημαντική σκηνή, γιατί σίγουρα αναμένεται να δοκιμάσει την ετοιμότητα του θεατή σε ζητήματα που θα τον καλέσουν να αντιμετωπίσει την ιστορία μέσα από τη διπλή οπτική που πρέπει.
Ο Μανώλης Γεραπετρίτης, έμπειρος και σταθερός, παρουσιάζει τον πρωθυπουργό Ζαΐμη μετριοπαθή μεν, αλλά με αδιαμφισβήτητη τη διάθεση του να διατηρήσει ζωντανή την αντιπαράθεση του Βενιζέλου με τον Βασιλιά Κωνσταντίνο. Παρομοίως, ο Βασίλης Σαμαριτάκης στο ρόλο του Βασιλιά είναι στιβαρός αλλά και εξαιρετικά ικανός στη διαλογική του σύγκρουση με τον Βενιζέλο, σε μια από τις δυνατές σκηνές του έργου.
Απολαυστική η Τιτίκα- Ποθητή Μαρίνου στο ρόλο της Παρασκευούλας Μπλουμ, που έζησε έναν παράνομο και θυελλώδη έρωτα με το Βενιζέλο και που κουβαλά το παράπονο της γυναίκας που δεν έζησε μέχρι τέλους τον έρωτα της, αλλά αναγκάστηκε να παραμερίσει προς χάριν της πατρίδας.
Η σκηνοθεσία του Γιάννη Μόρτζου, όπως πάντα στις παραστάσεις βιογραφικού χαρακτήρα, είναι λιτή, ευφυής και με έντονο προσανατολισμό προς τη σκιαγράφηση του χαρακτήρα των ηρώων, χωρίς να προσπαθεί να εντυπωσιάσει, και χωρίς να λειτουργεί σε βάρος του κειμένου και των ηθοποιών. Αντίθετα τους δίνει άπλετο έδαφος να δουλέψουν τους ήρωες τους, και στρέφει το ενδιαφέρον του θεατή αποκλειστικά στην παρακολούθηση των γεγονότων και των συμπεριφορών των ηρώων μέσα σε αυτά. Είναι χάρισμα να μπορείς να στηρίξεις και να υπηρετήσεις μια τέτοια παράσταση σκηνοθετικά, και αναμφισβήτητα ο Γιάννης Μόρτζος είναι μεγάλος δάσκαλος, αφού κατορθώνει να παρουσιάσει μια κριτική ματιά, χωρίς ωστόσο να παίρνει θέση απέναντι στα γεγονότα.
Στο σύνολο της είναι μια παράσταση που αξίζει να δει κανείς, για τη σοβαρότητα και την αρτιότητα της. Σε κλειστό θέατρο η παράσταση θα δημιουργήσει πιο εύκολα την ατμόσφαιρα που χρειάζεται, ωστόσο ακόμα και σε ένα δύσκολο ανοιχτό θέατρο, όπως το Άννα Συνοδινού στους Βράχους, όπου παρακολουθήσαμε την πρεμιέρα, η παράσταση καταχειροκροτήθηκε. Την αναμένουμε και σε δεύτερη ανάγνωση το χειμώνα που έρχεται.
- Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν στην πρεμιέρα του έργου στους Βράχους, την 1η Σεπτέμβρη 2016.