(The glass menagerie) Τενεσί Ουίλιαμς, Tennessee Williams (1911-1983)
Ο Αμερικανός συγγραφέας Τενεσί Ουίλιαμς είναι πολύ γνωστός στους θεατρόφιλους. Τον θεωρώ ως έναν από τους καλύτερους συγγραφείς όλων των εποχών. Στα βιβλία μου «Κριτική» και «Κριτική ΙΙ» έχω γράψει για τα έργα του: Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, Κραυγή και Τριαντάφυλλο στο στήθος. Τα τρία αυτά κριτικά λογοτεχνικά κείμενα έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο (mytheatro.gr), έχουν δημοσιευτεί στη μόνιμη στήλη κριτικής θεάτρου στην εφημερίδας «Ο Πολίτης» καθώς και στα δύο βιβλία που προανέφερα. Ο Γυάλινος Κόσμος είναι το έργο που έκανε το συγγραφέα παγκόσμια γνωστό στην ηλικία των 33 χρόνων.
Κριτική Στέλιος Αντωνιάδης
Ο Γυάλινος Κόσμος πρωτοπαρουσιάστηκε στο τέλος του 1944 στο Σικάγο για να ακολουθήσει τον επόμενο χρόνο, το ανέβασμα του στη Νέα Υόρκη. Παρόλη την αρχική κάπως ¨χλιαρή¨ αντίδραση οι κριτικές από επώνυμους κριτικούς θεάτρου ήταν διθυραμβικές με αποτέλεσμα το έργο να κερδίσει το βραβείο New York Drama Critics Circle Award και ο συγγραφέας να καθιερωθεί ως ένας από τους καλύτερους θεατρικούς συγγραφείς του εικοστού αιώνα.
Έργο της απόγνωσης, της απελπισίας, του αδιεξόδου και της προσπάθειας φυγής από την πραγματικότητα που πνίγει τα τρία μέλη μιας οικογένειας. Ο πατέρας έχει φύγει προ πολλού, απλά αναφέρεται.
Η μητέρα, Αμάντα (Άννα Μάσχα) πρώην καλλονή του νότου εργάζεται σκληρά και προσπαθεί με όλες τις δυνάμεις της να υποστηρίξει και να βοηθήσει τα παιδιά της που θέλει να πιστεύει ότι έχουν σπάνια χαρίσματα. Μεσήλικη τώρα βλέπει την ομορφιά που έφυγε και αναπολεί τα χρόνια εκείνα που όλα ήταν διαφορετικά. Αυτό αποτελεί τη μόνη διέξοδό της. Τη στενοχωρεί ο γιός της που ακόμα δεν έχει καταφέρει να κάνει τίποτα στη ζωή του και ακόμα περισσότερο η κόρη της με τα ορθοπεδικά και έντονα ψυχολογικά της προβλήματα. Θέλοντας να βοηθήσει πολλές φορές γίνεται ιδιαίτερα κουραστική και ενοχλητική. Σε γενικές γραμμές είναι η εικόνα της γυναίκας που συναντάμε σε πολλά έργα του συγγραφέα (Λεωφορείο ο Πόθος κτλ.).
Ο γιός, Τομ (Κωνσταντίνος Μπιμπής) εργάζεται σε αποθήκη υποδηματοποιίας. Μια δουλειά που μισεί και απεχθάνεται. Μάταια προσπαθεί να γράψει ποίηση. Η απελπισία του τον κάνει να λέει ότι ζηλεύει τους νεκρούς. Τη μόνη του διέξοδο αποτελεί η καθημερινή παρακολούθηση ταινιών στους κινηματογράφους. Η κατάσταση της οικογένεια τον θλίβει βαθύτατα και προσπαθεί να βρει παρηγοριά στη σκέψη της φυγής. Να εξαφανιστεί, να αποδράσει όπως ο πατέρας του.
Η κόρη, Λώρα (Λένα Παπαληγούρα), είναι το πιο τραγικό από τα τραγικά πρόσωπα της οικογένειας. Έχει προβλήματα στη βάδιση, κατάλοιπο κάποιας ασθένειας από την παιδική της ηλικία. Η αναπηρία της δημιουργεί σύμπλεγμα κατωτερότητας. Δεν είναι όμως μόνο αυτό πάσχει και από έντονα ψυχολογικά προβλήματα που την κάνουν να απομονώνεται. Μοναδική της διέξοδος ο Γυάλινος Κόσμος της, ο δικός της κόσμος, μια συλλογή από μικρά γυάλινα ζωάκια που έχει δημιουργήσει με πολλή αγάπη. Ιδιαίτερη προτίμηση της ο Μονόκερος με τη μοναδικότητα, τη σπανιότητά, το εύθραυστο της ύπαρξης του. Βρίσκει επίσης παρηγοριά στη συλλογή από παλιούς δίσκους γραμμοφώνου του πατέρα της.
Ο Τζιμ, (Αναστάσης Ροϊλός), συμμαθητής των δύο αδελφών και συνεργάτης του Τομ. Ένας όμορφος νέος με πολύ μεγάλες επιτυχίες στον αθλητισμό αλλά και ως ηθοποιός, στα χρόνια του Λυκείου. Ίνδαλμα των κοριτσιών. Δεν έχει βρει ακόμα τον δρόμο του αλλά έχει φιλοδοξίες, στόχους και θέληση.
Η μητέρα, όπως κάθε καλή μητέρα, στην προσπάθειά της να υποστηρίξει την αδύναμη κόρη της προτρέπει τον γιό της να βρει κάποιον νέο να τον φέρει στο σπίτι να τη γνωρίσει (οι μητέρες δύσκολα αποδέχονται τις αδυναμίες των παιδιών τους). Ο γιός κάνει τη χειρότερη επιλογή καλώντας τον Τζιμ. Η ελπίδα που δημιουργείται σβήνει πολύ γρήγορα όταν εκείνος αναγγέλλει τον αρραβώνα και τον επικείμενο γάμο του (λέει πιθανότατα ψέματα για να απαγκιστρωθεί). Εκτός από αυτό χωρίς να το θέλει του πέφτει από τα χέρια ο μονόκερος και σπάει το κέρας του. Η Λώρα του τον χαρίζει.
Όλα γίνονται και πάλι όπως ήταν πριν. Επιστροφή στην τραγική πραγματικότητα, θλίψη, απογοήτευση, χαμένα όνειρα και χαμένες ελπίδες. Μόνη αλλαγή ο γιός που εγκαταλείπει τη μητέρα και την αδελφή του μη μπορώντας να αντέξει άλλο.
Ο Γυάλινος κόσμος που αποτελεί ένα πολύ αγαπημένα μου έργο είναι το πιο αυτοβιογραφικό από όσα έγραψε ο συγγραφέας. Στην ουσία ο Τομ είναι ο ίδιος (το πραγματικό του όνομα ήταν Thomas Lanier Williams III) και τα υπόλοιπα πρόσωπα η οικογένειά του. Η αδελφή του παρουσιάζεται και σε άλλο έργο (Καλοκαίρι και καταχνιά). Η περίπτωσή της τον στενοχωρούσε πολύ για αυτό και σε όλη του τη ζωή την υποστήριζε με περισσή γενναιοδωρία.
Στον Γυάλινο Κόσμο, όπως και στα περισσότερα έργα του ο συγγραφέας παρουσιάζει ανθρώπους που βρίσκονται σε απόγνωση γιατί δεν κατάφεραν στη ζωή τους να πετύχουν αυτά που ήθελαν. Μη μπορώντας όμως να αντέξουν την πραγματικότητα καταφεύγουν στη φαντασία, στο όνειρο και αυτό δεν είναι καθόλου κακό μια και αποτελεί κλασικό μηχανισμό ψυχολογικής άμυνας σε τέτοιες περιπτώσεις.
Το έργο παίζεται στη χώρα μας σχεδόν σε κάθε θεατρική σεζόν από διάφορους θιάσους. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1946 από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία του μεγάλου Κάρολου Κουν. Ο Κουν έπαιζε τον πρώτο αντρικό ρόλο μαζί με Λαμπέτη, Γιαννακοπούλου, Καλλέργη και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι (τι δεν θα έδινα για να παρακολουθήσω εκείνη την παράσταση).
Ο Γυάλινος Κόσμος έχει παρουσιαστεί πολλές φορές στην Αμερική αλλά και σε όλα τα θέατρα του κόσμου, έχει γίνει κινηματογραφική καθώς και τηλεοπτική ταινία.
Θέλω να προσθέσω και το ότι ο Τενεσί Ουίλιαμς δεν ήθελε ποτέ να θυμάται τα πολύ δυσάρεστα χρόνια που είχε σχέση με παπούτσια για αυτό και όταν τον ρωτούσαν την ηλικία του έλεγε τρία χρόνια λιγότερα. Όταν τον ξαναρωτούσαν απαντούσε λέγοντας ό,τι εκείνα τα τρία χρόνια δεν τα θεωρεί χρόνια της ζωής του
Συντελεστές
Η Μετάφραση του Στέλιου Βαφέα παρουσιάζει μικροπροβλήματα (δεν είναι το νεφρό αλλά ο νεφρός και κάποια άλλα).
Η Σκηνοθεσία του Γιώργου Νανούρη πολύ καλή με μόνη ένσταση την αντικατάσταση του ¨γυάλινου κόσμου¨ από λάμπες που ανεβοκατεβαίνουν; Οι αμπούλες που βιδώνονται και ξεβιδώνονται δεν μπορούν να αποτελούν τη συλλογή με την οποία μιλάς, τη συλλογή που περιποιείσαι καθημερινά και μέσα από αυτήν ζεις στον δικό σου κόσμο. Κανένας λαμπτήρας δεν μπορεί, όση φαντασία και αν διαθέτει ο θεατής, να γίνει μονόκερος. Όπως και να είναι χάνεται η μαγεία. Οι Φωτισμοί του ιδίου δημιουργούν την πρέπουσα ατμόσφαιρα.
Τα Σκηνικά της Μαίρης Τσαγκάρη απλά και λειτουργικά. Τα Κοστούμια των Deux Hommes πολύ σωστά. Η Μουσική του Θοδωρή Οικονόμου ακούγεται ευχάριστα.
Ερμηνεύουν
Διανομή (αλφαβητικά) Άννα Μάσχα, Κωνσταντίνος Μπιμπής, Λένα Παπαληγούρα, Αναστάσης Ροϊλός. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κανέναν, όλοι ήταν εξαιρετικοί.
Αα