Το θέατρο Θέατρο Τέσσερις Εποχές – Γιάννης Μόρτζος παρουσιάζει το έργο Γκιλοτίνα, βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο του Γιώργου Α. Χριστοδούλου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόρτζου, με τον ίδιο, τη Γιούλη Ζήκου, τον Πασχάλη Τσαρούχα και τον Γιάννη Πολιτάκη.
*Κριτική Κάτια Σωτηρίου
Σε μια πόλη, μια νύχτα κρίσιμη για το μέλλον της Ευρώπης, τέσσερις άνθρωποι συναντιούνται τυχαία σε ένα κρατητήριο. Ένας άστεγος, μια επαναστάτρια , ένας μικροκλέφτης και ένας αστυνομικός. Τέσσερις διαφορετικοί κόσμοι, συνυπάρχουν και συγκρούονται. Έννοιες όπως έρωτας, κοινωνικές ανισότητες, εξουσία και θάνατος, τους παρασύρουν σ ένα παιχνίδι που καθορίζεται όμως, από τους «απ’ έξω». Μέχρι να ξημερώσει, όλα έχουν ανατραπεί και τίποτε δεν είναι ίδιο.
Το έργο
Το χρονικό της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης ξεδιπλώνεται με κατανοητό τρόπο και παράλληλα πλαισιώνεται από μια φιλοσοφική συζήτηση γύρω από τις υπάρχουσες πολιτικοοικονομικές θεωρίες, τις ιδεολογίες και το σκηνικό μέσα στο οποίο διαβιούμε το παρόν μας. Αποφεύγοντας τον στεγνό καταγγελτικό λόγο και εστιάζοντας στη θεατρική δράση, παίζοντας με το φως και τη σκιά η παράσταση μιλάει με ουσιαστικό τρόπο για τη θέση του καθενός μας μέσα στο πολιτικοοικονομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, που ούτως ή άλλως διαμορφώνεται, άλλοτε με τη συμμετοχή μας και άλλοτε ερήμην μας.
Το ερώτημα είναι από που να κρατηθεί κανείς στην εποχή της κρίσης, και πώς να αμυνθεί σε μια εποχή που μια νέα μορφή ολοκληρωτισμού έχει επιβληθεί και που, για οικονομικούς λόγους η ζωή έχει στην κυριολεξία καταπατηθεί. Η μόνη αξία που επικρατεί είναι αυτή του χρήματος, που και αυτή όμως δεν εξαγοράζει την ευτυχία. Επανατοποθέτηση και αναζήτηση των αξιών και των τρόπων άμυνας είναι το ζητούμενο.
Ο συγγραφέας με τρόπο εξαιρετικά γοητευτικό και αποτελεσματικό μετατρέπει το ατομικό πρόβλημα σε συλλογικό, το μέρος σε όλον. Κι ενώ το έργο φαντάζει ρεαλιστικό, υπάρχει έντονο το στοιχείο του συμβολισμού, τόσο στο κείμενο του Χριστοδούλου, όσο και στην θεατρική του εκδοχή. Το χοιροστάσιο, η αναφορά στην Γαλλική επανάσταση, η γκιλοτίνα, η μοίρα των ανθρώπων στους δρόμους: Η μοίρα της Επανάστασης όπως και της Ευρώπης στο έργο του Χριστοδούλου παίζεται στους δρόμους. Εκεί όπου ο λαός έδιωξε βασιλιάδες και ξέρει να υπερασπίζεται τη δημοκρατία και την ισότητα. Το απαύγασμα του έργου είναι ότι η επανάσταση, η μετάβαση από ένα κόσμο σε έναν άλλο, μπορεί να δημιουργήσει πολιτική κουλτούρα απέραντη, αδιαχώριστη από τη δημοκρατία, και ανεξάντλητη, πέραν οιουδήποτε νομικού η θεσμικού ορίου, τροφοδοτούμενη από το πάθος για ισότητα.
Πράγματι, η σύγκρουση σε κοινωνικό και υπαρξιακό επίπεδο είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα γιατί μέσα από τον αγώνα του ανθρώπου με τον εαυτό του, και μέσα στο σύνολο που ζει, μπορεί να προκύψει η λύση, η κάθαρση και η λύτρωση. Σε αυτήν την κάθαρση και τη λύτρωση οδηγεί το έργο του και ο Χριστοδούλου, με το τέλος να κρύβει μια μεγάλη ανατροπή στην πλοκή του.
Η παράσταση
Παρά το γεγονός ότι η σκηνική δράση είναι ελάχιστοι, οι μονόλογοι και οι διάλογοι μέσα από την ακριβή και αιχμηρή γλώσσα του Χριστοδούλου κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών. Η σκηνοθετική ματιά του Γιάννη Μόρτζου ήταν καίρια και ολοκληρωμένη, όπως και η απόδοση, και η δραματουργική επεξεργασία , ενώ τα κουστούμια και τα σκηνικά της Λαμπρινής Καρδαρά και η μουσική επιμέλεια του Τάκη Μπινιάρη συντέλεσαν σε ένα εύρυθμο αποτέλεσμα.
Οι θεατές βρίσκονται στις δύο πλευρές του σκηνικού, σχεδόν μέσα στη δράση, Η ορμή υπάρχει ήδη στους διαλόγους και περνάει σαν συναίσθημα στο θεατή, κι έτσι ο σκηνοθέτης αγκάλιασε το έργο χωρίς να εισβάλλει σε αυτό, εμπλουτίζοντας τον σαφή συμβολισμό του με αδρές πινελιές ρεαλισμού. Μιλώντας για ένα έργο που παρουσιάζει καταιγιστικές αλήθειες για τα πρόσωπα που το εκπροσωπούν, η περισσότερη ένταση θα φάνταζε επιτηδευμένη και υπερβολική.
Το έργο έχει μεν μια δομή και με μικρές επιμέρους σκηνές χτίζει τους χαρακτήρες , όμως κυρίως βασίζεται στην φροντισμένη ερμηνεία των ηθοποιών, που κατάφεραν να θίξουν με σημειολογικό τρόπο, την απελπισία, την υποθήκη της ζωής, την έλλειψη εμπιστοσύνης, την κατάρρευση του λόγου και την ισοπέδωση των ελευθεριών. Το έργο, εξάλλου, με σχεδόν ισάξιους δραματουργικά ρόλους, προσφέρεται για σημαντικές ερμηνείες.
Ο Γιάννης Μόρτζος, ηθοποιός με άψογη τεχνική, με πνευματικότητα και εσωτερικό ρυθμό δίνει μια ολοκληρωμένη ερμηνεία τόσο σωματικά (ιδιαίτερα δουλεμένη, αληθοφανής στάση σώματος, κίνηση και συμπεριφορά ενός ηλικιωμένου ανθρώπου), αλλά και εκφραστικά (με το εύστοχο πλασάρισμα της γεμάτης σοφίας κωμικοτραγικής ατάκας).
Η Γιούλη Ζήκου με αρτιότητα και αμεσότητα προσδίδει καθολικές διαστάσεις στον χαρακτήρα της, αποφεύγοντας τις παγίδες που θέτει ο ρόλος της. Πολύ πειστικά και συνεπή με την συμπεριφορά του χαρακτήρα που ερμηνεύει είναι τα σύντομα ξεσπάσματα της, αλλά και οι πιο εσωτερικές και εσωστρεφείς στιγμές της.
Ο Πασχάλης Τσαρούχας ιδιαίτερα ταιριαστός στο ρόλο του αστυνομικού, με φυσικότητα και άριστη αίσθηση του ρυθμού, μετρημένος, και εκφραστικός , με το απαραίτητο μέγεθος και υπόσταση που απαιτεί ένας ήρωας που είναι μεν σκληρός και άτεγκτος, αλλά κρύβει μυστικά που καθόρισαν τις επιλογές ζωής του.
Ο Γιάννης Πολιτάκης με εσωτερική ένταση και σκηνική άνεση στο ρόλο του Αντουάν επικοινωνεί άριστα με τον θεατή και διατηρεί τη λαϊκότητα του ήρωα του, υπενθυμίζοντας τους κωμικούς υπαινιγμούς του κειμένου.
Στο σύνολο της πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση – όπως πάντα με τις παραστάσεις του θεάτρου Τέσσερις Εποχές – που δεν παράγει μόνο αισθητική αλλά και ηθικό προβληματισμό. Όταν όλα είναι τόσο οριακά, δεν γίνεται να μην υπάρξει θέση. Αν το δούμε όλο αυτό μακροσκοπικά, πρόκειται για μια Ευρώπη και μια παγκοσμιότητα που είναι απόλυτα εχθρικές προς τον άνθρωπο που έχει την καταστροφική οξυδέρκεια να αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχει από πουθενά αέρας ή διέξοδος. Κι εδώ ακριβώς μπαίνει η Τέχνη ώς μέσο αφύπνισης και κατανόησης της κατάστασης.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ : Γιώργος Α. Χριστοδούλου
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Γιάννης Μόρτζος
ΣΚΗΝΙΚΑ -ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ : Λαμπρινή Καρδαρά
ΜΟΥΣΙΚΗ : Τάκης Μπινιάρης
ΒΟΗΘΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ : Τιτίκα Ποθητή Μαρίνου
ΦΩΤΙΣΜΟΙ: Τάκης Ποδαρόπουλος
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Απόστολος Ντελάλης
ΓΡΑΦΙΚΑ : Βαγγέλης Καλαιτζής
ΠΡΟΒΟΛΗ-ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: BRAINCO (Σταυρούλα Κεντιέ)
ΕΡΜΗΝΕΥΟΥΝ
Εμμανουήλ (Άστεγος) : Γιάννης Μόρτζος
Ειρήνη (Επαναστάτρια) : Γιούλη Ζήκου
Βασίλης (Αστυνομικός) : Πασχάλης Τσαρούχας
Αντουάν (Μικροκλέφτης): Γιάννης Πολιτάκης