Στο Από Μηχανής Θέατρο
- Κριτική: Ειρήνη Μάρκου
Οι μονόλογοι είναι ένα θεατρικό είδος μεγάλης πρόκλησης, συγγραφικής, σκηνοθετικής και, ίσως ιδίως, υποκριτικής. Στο Από Μηχανής Θέατρο παρουσιάζεται ο μονόλογος Ιφιγένεια του Ζαν Ρενέ Λεμουάν, σε σκηνοθεσία του ίδιου, με την Λένα Παπαληγούρα στον ομώνυμο ρόλο.
Το έργο
Ο Ζαν Ρενέ Λεμουάν, που ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός, για να αφιερωθεί τελικά στην συγγραφή και την σκηνοθεσία, χαίρει ήδη αρκετών διακρίσεων στην Γαλλία για το έργο του, ενώ για τον μονόλογο Ιφιγένεια, έλαβε το βραβείο EmileAugier της Γαλλικής Ακαδημίας.
Πρόκειται για έναν θεατρικό μονόλογο που επαναπραγματεύεται τον κλασσικό μύθο της θυσίας της Ιφιγένειας και του οίκου των Ατρειδών, κομίζοντάς του νότες ψυχολογικού θεάτρου μέσα σε ένα σύγχρονο πλαίσιο αφήγησης. Στα δυνατά στοιχεία του έργου συγκαταλέγονται το πλούσιο γλωσσικό του ιδίωμα (στην έξοχη μετάφραση της Έφης Γιαννοπούλου), η εικονοπλαστική του δεινότητα και η οργανική του σύνδεση με ένα παρόν, το οποίο ουδόλως μειώνει το μέγεθος των μυθικών προσώπων και των διλημμάτων τους. Η ελευθερία με την οποία ο συγγραφέας χειρίζεται τις σχέσεις γνωστών προσώπων από τα Ομηρικά έπη και τις τραγωδίες, δεν ενοχλεί σε ένα πρώτο επίπεδο. Η επινόηση για παράδειγμα του εφηβικού έρωτα της Ιφιγένειας προς τον νεαρό Πάτροκλο, υπήρξε μια ευχάριστη έκπληξη και αξιοποιήθηκε εύστοχα και οργανικά, προσφέροντας την ευκαιρία για μικρά υποκριτικά κρεσέντα.
Αυτό που όμως «κλείνει» κάπως το κείμενο, ήταν η απεικόνιση της μορφής της Κλυταιμνήστρας και της Ηλέκτρας. Πατώντας επάνω στην κληρονομιά των μεγάλων τραγωδών, ο Ζαν Ρενέ Λεμουάν απεικονίζει την Κλυταιμνήστρα ως μία εξ αρχής «κακή» μητέρα, που έχει ήδη συνάψει σχέση με τον Αίγισθο, προτού ο Αγαμέμνονας σαλπάρει για την Τρωϊκή εκστρατεία. Μολονότι είναι κατανοητοί οι λόγοι του συγγραφέα για μία τέτοια επιλογή, καθώς δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για εσωτερικές συγκρούσεις (οι οποίες σε έναν μονόλογο είναι ακόμα πιο απαραίτητες), κάτι τέτοιο μάλλον υπήρξε μια «εύκολη» λύση και μία σχετικά αναμενόμενη επιλογή, που –εντασσόμενη στον ευρύτερο κύκλο των τραγωδιών– θα μείωνε τρομαχτικά την εξέλιξη, τα κίνητρα, τις δικαιολογίες και τις εσωτερικές αντιφάσεις της Κλυταιμνήστρας. Παρόμοια αντιμετώπιση είχε από τον συγγραφέα και η Ηλέκτρα, η οποία παρουσιάζεται σχεδόν ως μισάνθρωπος, που από την παιδική της ακόμα ηλικία, νοιώθει αποστροφή προς τους άντρες και τεράστια οργή απέναντι στην μητέρα της.
Η παράσταση
Η λιτή, μινιμαλιστική σκηνοθεσία ίσως δικαιολογείται ως φόρος τιμής στο είδος της αρχαίας τραγωδίας, καθώς ο Ζαν Ρενέ Λεμουάν προσπάθησε να κρατήσει ευθείες γραμμές για να υπομιμνήσκει ίσως κάτ’ αυτόν τον τρόπο έναν κώδικα πιο κοντά στο αρχετυπικό και την τελετουργία. Παρόλ’ αυτά, μάλλον έγινε περισσότερο στατική από όσο θα έπρεπε και δεν αξιοποίησε στο έπακρο τις υποκριτικές δυνατότητες της Λένας Παπαληγούρα. Οι φωτισμοί (Χριστίνα Θανάσουλα), αν και συνέβαλλαν στην δημιουργία υποβλητικής ατμόσφαιρας, δεν ήταν πάντα επιτυχείς σε συνδυασμό με την σκηνοθεσία, καθώς υπήρχαν αρκετά σημεία στα οποία η ηθοποιός έμενε υποφωτισμένη και «χάναμε» το πρόσωπό της.
Παρά τις αδυναμίες που προαναφέρθησαν για το κείμενο και την σκηνοθεσία, η παράσταση αδράττει την προσοχή του θεατή, χάρη στην ερμηνεία της Λένας Παπαληγούρα. Η νεαρή ηθοποιός, με μία μορφή που παραπέμπει σε πίνακες ζωγραφικής, ένα πλάσμα σχεδόν από άλλον κόσμο και άλλη εποχή, ενσαρκώνει έξοχα μία έφηβη που γνωρίζει τα πρώτα της ερωτικά σκιρτήματα (όποτε μιλούσε για τον Πάτροκλο μεταμορφωνόταν σχεδόν σε Ιουλιέτα!), την απορία και την αμηχανία της μπροστά στην είδηση του θανάτου και της θυσίας, τον αποχαιρετισμό στην παιδική ηλικία μιας χαμένης αθωότητας, ενώ η ευθραυστότητά της έδινε την θέση της σε μία αποφασιστικότητα και έναν δυναμισμό με έναν εντελώς αξιοθαύμαστο τρόπο! Υπήρξαν κάποιες πολύ δυνατές στιγμές υποκριτικά (με αποκορύφωμα την αντιπαράθεση Κλυταιμνήστρας-Ηλέκτρας), που προοικονομούν μία πολλά υποσχόμενη πορεία για την νεαρή ηθοποιό.
Καλογραμμένο κείμενο με ενδιαφέρουσα ματιά πάνω σε γνωστά μυθικά πρόσωπα και παράσταση που αξίζει να την δει κανείς για την ερμηνεία της Λένας Παπαληγούρα,
Συντελεστές
Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου 
Σκηνοθεσία: Ζαν Ρενέ Λεμουάν
Σκηνικά: Εύα Νάθενα
Κοστούμια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Ερμηνεύει η Λένα Παπαληγούρ
ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ
Δευτέρα 21.00, Τρίτη 21.00, Τετάρτη 18.30
ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΤΑΜΕΙΟΥ
210 5231131
ΤΙΜΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟΥ
Γενική είσοδος: 10 €
Από Μηχανής θέατρο
Ακαδήμου 13
Μεταξουργείο
Αθήνα, 104 36