Ένα από τα σπουδαιότερα κείμενα της κεντροευρωπαϊκής λογοτεχνίας, το «Λεντς» του Γκέοργκ Μπύχνερ, παρουσιάζεται στο Studio Κυψέλης σε σκηνοθεσία Γιώργου Λιβανού, σε ελεύθερη θεατρική απόδοση της Ροζίτας Σώκου.
Το Λεντς
Το Lenz “είναι μια μυθιστορηματική προσέγγιση ενός επεισόδιου στη ζωή του δραματουργού Jakob Michael Reinhold Lenz (1751-1792), που καταγράφηκε από τον Johann Friedrich Oberlin, έναν πάστορα στην επιμέλεια του οποίου τοποθετήθηκε ο Lenz όταν άρχισε να δείχνει ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ψυχικής διαταραχής το 1778.
Το ξεκίνημα του έργου του Γκέοργκ Μπύχνερ βρίσκει το Lenz να ταξιδεύει με τα πόδια στους λόφους και τις κοιλάδες των ορέων Vosges προς το χωριό Waldbach. Καθώς περπατά, μπαίνει όλο και περισσότερο σε μια κατάσταση άγχους. Βλέπει φανταστικές εικόνες στο βρεγμένο, χιονισμένο τοπίο, στους σχηματισμούς σύννεφων, και στο φως του ήλιου που μετατοπίζεται. Όπως οι παραισθήσεις, φαντάζεται ότι θα πρέπει να απορροφήσει το σύνολο της δημιουργίας, σε μια κατάσταση έκστασης που προσπαθεί να τον βλάψει. Όταν φτάνει τελικά στο Waldbach-όπου είναι αρκετά απρόσμενος, αλλά φιλοξενείται πρόθυμα από τον Oberlin – η οικογενειακή του γαλήνη ηρεμεί τον Lenz και του υπενθυμίζει οικείες εικόνες ικανοποίησης προηγούμενες φορές στο σπίτι.
Η ανθρώπινη διάσταση του Lenz, το θέμα του μεγαλύτερου ενδιαφέροντος για τον Büchner και τους αναγνώστες του, έχει πολλές όψεις. Στο κέντρο της ιστορίας του Lenz είναι η πάλη του με τον εαυτό του, η σχιζοφρένεια στην οποία «φαίνεται να χωρίζεται στα δύο, με το ένα μέρος του να προσπαθεί να σώσει το άλλο και να φωνάζει στον εαυτό του.” Η Αυτοκαταστροφική διάθεση αλλά και το ένστικτο της αυτο-συντήρησης φαίνεται να συγκρούονται μέσα του. Στο επίπεδο του ατόμου, ο Büchner ασχολείται αποφασιστικά με αυτό το είδος της διαταραχής, ενός ίσως κοινού θέματος για όλη την ανθρωπότητα, αλλά ορατού μόνο στην εντατικοποιημένη μορφή του που ονομάζεται παράνοια.
Ο Lenz στρέφεται προς την ελπίδα που μοιάζει να του προσφέρει η θρησκευτική πίστη, αλλά και η πίστη του, όπως και το ένστικτό του, ταλαντεύονται μεταξύ των οραμάτων της διατήρησης και της καταστροφής, τη σωτηρία και την καταδίκη. Ο ίδιος φαντάζεται τον εαυτό του εκ περιτροπής, ως προφήτη-σωτήρα και ως αμαρτωλό που απορρίφθηκε από τον Θεό. Προσπαθεί να οικειοποιηθεί μια θρησκευτική πίστη όπως ο Oberlin, αλλά αυτή διαστρεβλώνεται και απειλεί το μυαλό του. Ο Lenz συναντά την παραδοσιακή, αναπόσπαστη προτεσταντική πίστη της ηλικίας του πριν από τις μεγάλες επαναστατικές ανακατατάξεις της Ευρώπης, αλλά, όπως έχει ερμηνευθεί από τον πολιτικά ριζοσπαστικό Büchner του μετεπαναστατικού 1830.
O Büchner διάβασε την έκθεση του Oberlin αλλά αναθεώρησε τη θρησκόληπτη ερμηνεία του περί της ψυχικής ασθένειας του, με βάση τις τελευταίες νευρολογικές ιδέες, καθώς ο συγγραφέας είχε, ο ίδιος γράψει μια διατριβή για τις νευροεπιστήμες. Ωστόσο, ο Büchner εφηύρε επίσης νέες σκηνές, προκειμένου να καταστεί η ιστορία πιο σύνθετη και αληθοφανής από τη σκοπιά της δικής του αφήγησης: Αυτό σημαίνει ότι η ιστορία εκτυλίσσεται στη φαντασία του γράφοντος σύμφωνα με τις δικές του αισθητικές και ηθικές αξίες, καθώς και στους νόμους των πιθανοτήτων στην περίπτωση μιας ρεαλιστικής αφήγησης.
Η επίδραση του έργου
Η σημασία του Lenz του Γκέοργκ Μπύχνερ στην γερμανική λογοτεχνία μπορεί να μετρηθεί εν μέρει από τις πολλές και ακραίες θετικές κριτικές που έλαβε το έργο από επιφανείς κριτικούς λογοτεχνίας της Germanistik. Περισσότεροι από ένας μελετητές συσχέτισαν το ταλέντο του Buchner με αυτό του μεγάλου Γκαίτε. Ο λόγος για αυτές τις ευνοϊκές συγκρίσεις είναι η ρεαλιστική απεικόνιση του κύριου χαρακτήρα του Lenz από τον Buchner σε μια ακραία ανθρώπινη κατάσταση, και η πρώιμη εμφάνιση του Lenz το δέκατο ένατο αιώνα, στη γερμανική λογοτεχνική σκηνή, η οποία ήταν ακόμα γεμάτη με τις απομεινάρια του ιδεαλισμού κατά την οποία Buchner αντέδρασε σημαντικά. Η επίδραση του Lenz ήταν τέτοια που συνδέθηκε με τα κινήματα νατουραλισμού και υπαρξισμού.
Η παράσταση Λεντς, έχει λάβει ήδη εξαίσιες κριτικές και συνεχίζεται στο Studio Κυψέλης κάθε Παρασκευή και Σάββατο.
Συντελεστές
- Σκηνοθεσία: Γιώργος Λιβανός σε ελεύθερη θεατρική απόδοση της Ροζίτας Σώκου
- Σκηνικά-κοστούμια: Γιοβάννα Πρασίνου
- Βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτα Αγραπίδη
- Μοντάζ: Αντώνης Μανδρανής
- Φωτογραφίες: Κώστας Βολιώτης
Πρωταγωνιστούν:
- Ζαχαρίας Ρόχας
- Τέτη Σχοινάκη
- Μιχάλης Αλικάκος
- Νίκος Καραγιώργης
- Νίκος Χαλατζίδης
- Ειρήνη Καρπούζη