Στην Κεντρική Σκηνή Δημοτικού Θεάτρου «Αστέρια» του ΔΗΠΕΘΕ Σερρών ανεβαίνει ο Θείος Βάνια του Άντον Τσέχωφ , σε σκηνοθεσία Ένκε Φεζολλάρι, και πρωτότυπη μουσική του Κώστα Λειβαδά από τις 7 Μαρτίου, με τους Αλέξανδρο Τσακίρη, Καλλιόπη Ευαγγελίδου , Μπάμπη Χατζηδάκη, Αστερόπη Χαριτίδου, Γιάννη Παπαϊωάννου, Μαρία Κυριάκη, Αστέρη Πολυχρονίδη, Χαράλαμπο Παυλίδη. Μετά την ολοκλήρωση των παραστάσεων στις Σέρρες η παράσταση θα κατέβει σε κεντρικό θέατρο των Αθηνών.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Φωτογραφίες Ελπίδα Μουμουλίδου
“Ο θείος Βάνια”, που ο Τσέχωφ τον χαρακτηρίζει “σκηνές από τη ζωή στο χωριό σε τέσσερις πράξεις”, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας δραματολογίας.
Ο Ιβαν Βοϊνίτσκι, γνωστός και ως θείος Βάνια, αγωνίζεται απελπισμένα να διαχειριστεί σωστά το οικογενειακό του κτήμα, μαζί με την πολύτιμη βοηθό του, την ανύπαντρη ανιψιά του Σόνια. Και οι δυο ζουν φτωχικά, στερούνται τα πάντα, χάνουν τη ζωή μέσα από τα χέρια τους, μόνο και μόνο, για να αυξήσουν τα έσοδα και να τα στείλουν στον πατέρα της Σόνιας, τον καθηγητή Σερεμπριάκοφ, που τον εκτιμούν και τον σέβονται για την πνευματική καλλιέργεια και το ελιτίστικο ανάστημά του… Όταν όμως, ο καθηγητής, που έχει ξαναπαντρευτεί, έρχεται με την πανέμορφη νεαρή γυναίκα του, την Ελένα, για να περάσουν λίγες καλοκαιρινές μέρες στο κτήμα, ξαφνικά οι εντυπώσεις αλλάζουν, οι απόψεις μεταβάλλονται και οι συνειδήσεις αφυπνίζονται. Ο Βάνια νιώθει απελπισμένος, διότι καταλαβαίνει, εντελώς ξαφνικά, τούτο το καλοκαίρι ότι θυσίασε όλη του τη ζωή, ότι στερήθηκε τα πάντα, ότι δούλεψε ασταμάτητα σαν σκλάβος, για να συντηρεί έναν μωροφιλόδοξο. Έναν κενό και ανόητο τύπο, που δεν αγαπά παρά μονάχα τον εαυτό του. Την ίδια στιγμή η Ελένα πλήττει θανάσιμα και χωρίς να το θέλει – αυτό δεν είναι και απόλυτα σίγουρο – ταράζει τα λιμνάζοντα ύδατα της επαρχίας, αλλά και της ίδιας της οικογένειας. Κινητοποιεί με την ομορφιά, τη φρεσκάδα και την αδιαφορία της όλο τον ανδρικό πληθυσμό του αγροκτήματος και ιδιαίτερα γοητεύει τον γιατρό Αστρόφ, με τον οποίο η Σόνια είναι κρυφά ερωτευμένη. Οι χαρακτήρες αρχίζουν να διαγράφονται καθαρά, σιγά σιγά όμως, έτσι καθώς βγαίνουν νωθρές, νωχελικές, αργοκίνητες και κουρασμένες από το τέλμα της ρωσικής επαρχίας.
Η πλήξη και τα αδιέξοδα μιας κοινωνίας σε παρακμή οδηγούν το δράμα της συμβίωσης όλων αυτών των ανθρώπων στην κορύφωσή του και τη θλιβερή του λύση, που αποκαθιστά τις ισορροπίες αλλά δεν οδηγεί στην ανθρώπινη ευτυχία.
Η ιδιοφυΐα του Τσέχωφ βρήκε την κορυφαία της έκφραση μέσα από τα θεατρικά του έργα, εκεί που συνυπάρχει το δράμα και η κωμωδία. Στο συγγραφέα Α. Σερεμπρόφ Τιχόνοφ, ο Τσέχωφ γράφει… “Λέτε πως κλάψατε στα έργα μου. Εγώ, όμως δεν τα έγραψα για αυτό. Εγώ ήθελα να πω τίμια στους ανθρώπους: Κοιταχτείτε, κοιτάξτε πόσο άσκημα και πληκτικά ζείτε όλοι σας”!
Τα έργα του Άντον Τσέχωφ συχνά έχουν παρερμηνευθεί από πολλούς ως θεατρικά έργα στα οποία οι χαρακτήρες απλώς κάθονται γύρω και μιλούν και τίποτα δεν συμβαίνει. Αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι αποτυγχάνουν επίσης να βρουν το χιούμορ σε αυτά τα έργα, βλέποντάς τα με το ίδιο σύνδρομο «θλίψης-συν-απόγνωσης» που είχε ο Stanislavsky όταν τα παρήγαγε. Εντούτοις, αν εξετάσουμε προσεκτικά τα έργα και τα εξετάσουμε σε σχέση με τις ιδέες που έθεσε ο Henri Bergson στο δοκίμιό του, “Γέλια”, ανακαλύπτουμε πολλά διασκεδαστικά στοιχεία στα δραματικά έργα του Τσέχωφ. Το έργο ισορροπεί ανάμεσα σε δύο κυρίαρχες διαθέσεις: της αστάθμητης μελαγχολίας και της υπονομευτικά ειρωνικής θεώρησής της. Ο θίασος των προσώπων στον “Θείο Βάνια” είναι ο μικρότερος αριθμητικά από οποιοδήποτε άλλο έργο του Τσέχωφ.
Οι ερμηνείες του έργου ήταν πολυάριθμες και ποικίλες και κυρίως κοινωνιολογικού χαρακτήρα. Σύμφωνα με τον Styan, «ο θείος Vanya αφορά τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες στην αγροτική Ρωσία στα τέλη του 19ου αιώνα. Επισημαίνει ότι το έργο του παρουσιάζει μια ομάδα τετριμμένων ανθρώπων για να δείξει τη θολότητα της ζωής στην επαρχιακή Ρωσία. Ο Vladimir Yermilov, ένας σοβιετικός κριτικός του μεσαίου αιώνα, έγραψε ότι “το θέμα του θείου Βάνια είναι η ζωή « μικρών ανδρών », με τα κρυμμένα δεινά τους και την απελπισία τους για την ευτυχία των άλλων […]. Ο Τσέχωφ, με ηθογραφική διάθεση και ρεαλιστική πρόθεση, τοποθετεί τον θείο Βάνια κάτω από το μικροσκόπιο της εξεταστικής και λεπτομερώς παρατηρητικής ματιάς του, στοχεύοντας στην ουσιαστική αλήθεια του. Αποκαλύπτει επαγωγικά τις αδυναμίες, τις ελλείψεις, τις εμμονές και τις επιθυμίες του, μεγεθύνοντάς τες μέσα από μια κωμικοτραγική φόρμα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Τσέχωφ ενδιαφερόταν κυρίως για την εσωτερική ζωή των χαρακτήρων του. O μελετητής του Rayfield παρέχει κάποια διορατικότητα. Γράφει: […] ένας σύνθετος, μεταβαλλόμενος, αποκρινόμενος χαρακτήρας είναι προφανώς πολύ πιο ελκυστικός για τον [Τσέχωφ] από έναν συνεπή μονολιθικό, ο οποίος επαναλαμβάνει τις ίδιες ενέργειες και λέξεις. Τα κριτήριά του μπορούν να θεωρηθούν ως εκείνα ενός παθολόγου. Οι χαρακτήρες που δεν είναι άρρωστοι ή αναστατωμένοι τείνουν να τον κουράζουν. Στη γλώσσα του σήμερα θα λέγαμε ότι ο Τσέχωφ ενδιαφέρθηκε για τη δυσλειτουργική συμπεριφορά και η ιδιαίτερη μορφή δυσλειτουργίας που επέλεξε να επικεντρωθεί στον θείο Βάνια είναι η χρήση διαφόρων συσκευών διαφυγής για να αποφευχθεί η αντιμετώπιση σκληρής και οδυνηρής πραγματικότητας.
Σε όλα τα έργα του Τσέχωφ, και ειδικότερα στον θείο Βάνια, το όραμα της πραγματικότητας εκφράζεται τόσο μακροπρόθεσμα όσο και βραχυπρόθεσμα. Η βραχυπρόθεσμη άποψη είναι ουσιαστικά απαισιόδοξη και εκφράζεται σε μια τραγική μορφή, ενώ η μακροπρόθεσμη όψη είναι ουσιαστικά αισιόδοξη και συνδέεται με την κωμική πλευρά του έργου. Ο Δρ Αστρόφ και η Sonya είναι οι δύο χαρακτήρες στο έργο που ενσωματώνουν τις συνδυασμένες μικρές και μακρές απόψεις της ζωής.
Η κατάλληλη ερμηνεία αυτών των ρόλων μπορεί να είναι το κλειδί για έναν σκηνοθέτη που επιδιώκει να βρει αυτή τη λεπτή ισορροπία μεταξύ ελπίδας και απελπισίας στην καρδιά της τσέχοφικης τραγικό-κωμωδίας. Ενώ ο Δρ Αστρόφ δεν αποτελεί απεικόνιση του ίδιου του Τσέχωφ, ο θεατρικός συγγραφέας επένδυσε αυτόν τον χαρακτήρα με πολλές δικές του πεποιθήσεις. Συγκεκριμένα, το δυαδικό όραμα του Τσέχωφ για την πραγματικότητα αντανακλάται στην εναλλαγή μεταξύ των διαθέσεων ελπίδας και απελπισίας του Αστρόφ. Ακριβώς όπως ο άρρωστος Τσέχωφ ήξερε ότι, από την προσωπική του βραχυπρόθεσμη άποψη, δεν υπήρχε τίποτα που θα μπορούσε να κάνει για να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής της ανθρωπότητας κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του, έτσι και ο Δρ Αστρόφ, στις πιο σκοτεινές του διαθέσεις, θλίβεται από το γεγονός ότι η δική του οι αδυσώπητες προσπάθειες φαίνονται άχρηστες και θα περάσουν πιθανόν και απαρατήρητες.
Ο Τσέχωφ
Ο Αντον Πάβλοβιτς Τσέχωφ γεννήθηκε στα 1860 στο Τανγκανρόκ και πέθανε στη Γερμανία σε ηλικία 44 χρόνων. Ο έξοχος πεζογράφος και κορυφαίος θεατρικός συγγραφέας, ήταν ένας από τους τρεις γιους ενός μικρέμπορου και εγγονός δουλοπάροικου που είχε εξαγοράσει την ελευθερία του στα 1841. Η τυραννικότητα, ο αλκοολισμός, η θρησκοληψία του πατέρα και η φτώχεια, έκαναν μαρτυρικά τα παιδικά του χρόνια. Μοναδική του ανακούφιση ήταν η στοργή και ητρυφερότητα της μητέρας του που επέδρασε στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Ο νεαρός Τσέχωφ είχε αρχίσει να ερωτοτροπεί με τη λογοτεχνία που αργότερα θα την ονομάσει “ερωμένη”, σε αντίθεση με τη “νόμιμη γυναίκα” του που ήταν η ιατρική επιστήμη που τη σπούδασε και την άσκησε με υπευθυνότητα. Το 1900 η Ακαδημία Επιστημών τον εκλέγει μέλος της.
Δυο χρόνια αργότερα ο Τσέχοφ θα παραιτηθεί, όπως και ο Κορολένκο από την Ακαδημία, επειδή η εκλογή του Γκόρκι ακυρώθηκε ύστερα από επέμβαση του Τσάρου Νικολάου του Β. Συνεπής, είρων, ειλικρινής, ιδιοφυής, ο Αντον Τσέχωφ υποστήριζε ότι σκοπός της λογοτεχνίας είναι η απόλυτη, η τίμια αλήθεια, κάτι που επιδίωξε σε όλο του το έργο. Αλλά η επιστημονική του αλήθεια, περνούσε μέσα από το πρίσμα της ειρωνείας και της συμπόνιας. Αντικειμενικός, λιτός, καίριος, σαρκάζει τη βλακεία, την έπαρση, την αμάθεια, την ψευτιά, τη σκληρότητα, ενώ δείχνει τη συμπάθειά του για τους αφανείς ήρωες που δούλεψαν, κουράστηκαν, εξοντώθηκαν και στερήθηκαν τις χαρές της ζωής.
ΠΡΕΜΙΕΡΑ: 7 Μαρτίου 2020/ ΏΡΑ: 21.15
Παραστάσεις: 8 ,13, 14, 15, 20,21 & 22 Μαρτίου 2020
Κεντρική Σκηνή Δημοτικού Θεάτρου “Αστέρια”
Σκηνοθεσία: Ένκε Φεζολλάρι
Μουσική: Κώστας Λειβαδάς
Μετάφραση : Μαρία Σκαφτούρα
Σκηνικά – Κοστούμια : Γιώργος Λυντζέρης
Δραματουργική ανάλυση : Κάτια Σωτηρίου
Παιζουν : Αλέξανδρος Τσακίρης, Καλλιόπη Ευαγγελίδου , Μπάμπης Χατζηδάκης, Αστερόπη Χαριτίδου, Γιάννης Παπαϊωάννου, Μαρία Κυριάκη, Αστέρης Πολυχρονίδης, , Χαράλαμπος Παυλίδης
Δ Η Μ Ο Τ Ι Κ Ο Π Ε Ρ Ι Φ Ε Ρ Ε Ι Α Κ Ο Θ Ε Α Τ Ρ Ο Σ Ε Ρ Ρ Ω Ν
Π. Κωστοπούλου 4, Σέρρες, τηλ: 2321054585, 2321054268