«ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ» του ΓΙΟΝ ΦΟΣΣΕ
- Γράφει ο κ Στέλιος Αντωνιάδης
Ο Γιόν Φόσσε (Jon Fosse). Το 54 χρόνων πνευματικό καμάρι της Νορβηγίας, εκτός από πολύ επιτυχημένα θεατρικά έργα έχει γράψει και ποιήματα, διηγήματα, δοκίμια αλλά και παιδικά βιβλία. Για τα πολυάριθμα έργα του, που έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, έχει τιμηθεί με τα μεγαλύτερα βραβεία.Μεταξύ πολλών άλλων ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι το Νορβηγικό κράτος του παραχώρησε ως ύψιστη τιμή, το Grotten, κατοικία στα ανάκτορα, στο κέντρο του Όσλο, η οποία αποτελεί δήλωση αναγνώρισης του βασιλιά της Νορβηγίας σε αυτούς που δοξάζουν τη χώρα στις τέχνες και στα γράμματα.
Όταν εργαζόμουν στο Κρατικό Ψυχιατρείο στο Δαφνί, επικρατούσε η άποψη πως αυτοί που αυτοκτονούν είναι βέβαιο ότι πάσχουν από κάποια ψυχική νόσο. Οι φυσιολογικοί άνθρωποι σε όσο αντίξοες συνθήκες και αν βρεθούν, παρόλες τις ταλαιπωρίες, συνήθως διαθέτουν τους μηχανισμούς άμυνας για να κατορθώσουν να ξεπεράσουν τα προβλήματα τους, εκτός από εκείνες τις περιπτώσεις που αυτά είναι πολύ μεγάλα και μόνιμα, κάτι το οποίο κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα.
Οι άνθρωποι όμως δεν είναι ίδιοι και η έστω και μικρή διαφορά που υπάρχει μεταξύ τους εξατομικεύει την κάθε περίπτωση και κάνει την ιατρική να είναι πάρα πολύ δύσκολη επιστήμη για αυτό και λέμε πως στην ιατρική ένα και ένα δεν σημαίνει σίγουρα δύο, όπως εξ άλλου ποτέ δεν μιλάμε με βεβαιότητα και δεν χρησιμοποιούμε απόλυτες λέξεις ή ποσοστά. Στις «Παραλλαγές Θανάτου» οι γονείς συζητάνε για την αυτοκτονία της κόρης τους χωρίς να είναι βέβαιο ότι η αυτοχειρία της ήταν εκούσια. Μπορεί να τη σκεπτόταν αλλά δεν είναι σίγουρο πως ήταν κάτι που δεν θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί.
Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι αισθάνονται ενοχές για το μερίδιο της ευθύνης τους. Πολύ σωστά, μια και αντί να συζητάνε το γιατί του γεγονότος και να μην μπορούν να το αποδεχτούν θα έπρεπε να το διαγνώσουν έγκαιρα και να βοηθήσουν το παιδί τους με κάθε τρόπο ούτως ώστε να αποφευχθεί το μοιραίο. Οι σκέψεις για τη ζωή και το θάνατο φιλολογικά, φιλοσοφικά και ποιητικά (μήπως είναι η αλήθεια στον θάνατο και η ζωή μήπως κρύβει την πλάνη) είναι ωραίες αλλά κατά τη δική μου γνώμη η ζωή είναι ζωή και ο θάνατος είναι θάνατος.
Ο έρωτας και η γέννηση ενός παιδιού αποτελούν το αντίδοτο του θανάτου και φυσικά ανάμεσα βρίσκεται η τέχνη που κατά τον ποιητή (Ν. Εγγονόπουλος) τον θάνατο καταργεί και τη ζωή διαιωνίζει. Όλα αυτά όμως ανήκουν στη λογοτεχνία και δυστυχώς όχι στην ιατρική, στη βιολογία. Τι ρόλο παίζει στη ζωή μας το περιβάλλον, το ψυχρό παγωμένο περιβάλλον των χωρών της βόρειας Ευρώπης αλλά και γενικότερα; Ποιος ο ρόλος των ενδοοικογενειακών σχέσεων όπως και των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων; Πόσο όλα αυτά επηρεάζουν τη διαμόρφωση του χαρακτήρα και την ψυχολογία;
Στο έργο οι άνθρωποι λένε λίγα, λίγες λέξεις, μικρές φράσεις και μεγαλύτερες σιωπές σε ένα λευκό ψυχρό περιβάλλον καθόλου φιλικό προς τον άνθρωπο. Χιόνι, καταιγίδα, φουρτούνα. Όλα αυτά σίγουρα κάνουν πιο δύσκολη την επικοινωνία. Όσο και αν οι άνθρωποι είναι προσαρμοσμένοι στο κλίμα ο ψυχικός κόσμος επηρεάζεται κάτι που έχω λεπτομερώς παρατηρήσει στα χρόνια της παραμονής μου σε ψυχρές χώρες του εξωτερικού.
Κατά τη δική μου γνώμη εκείνο που κάνει το έργο να αποτελεί must για όλους τους θεατρόφιλους είναι η εξαιρετική σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά. Ο παλιός αγαπημένος από τις τόσες και τόσες επιτυχίες στο «Αμόρε» που μας λείπει, μετά από τη γόνιμη θητεία του στο Εθνικό, επιστρέφει για να μας μαγέψει και πάλι.
Από την πρώτη στιγμή που σε βάζει αμέσως στην ατμόσφαιρα μέχρι το τέλος του έργου η σκηνοθεσία είναι εκεί. Λαμβάνοντας υπόψη και το ιδιαίτερα επιτυχημένο ανέβασμα του άλλου έργου του συγγραφέα, «Τόσο όμορφα», νομίζω ότι θα πρέπει ο Φόσσε να ζητήσει μόνιμη συνεργασία από τον Χουβαρδά για το ανέβασμα όλων των έργων του παγκόσμια.
Η μετάφραση από την Έρι Κύργια πάρα πολύ καλή. Η σκηνική εγκατάσταση της Μάρως Μιχαλακάκου εξαιρετική, κάτι που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα. Συμβάλει καίρια στη δημιουργία της σωστής ατμόσφαιρας. Τα κοστούμια και οι φωτισμοί στο ύψος της παράστασης. Όλοι οι ηθοποιοί (Νίκος Καραθάνος, Χρήστος Λούλης, Γιάννος Περλέγκας, Άλκηστις Πουλοπούλου, Μαρία Πρωτόπαπα, Λυδία Φωτοπούλου) πάρα πολύ καλοί στους ρόλους τους.
Ένα δύσκολο έργο που απαιτεί την προσοχή του θεατή όμως υψηλού επιπέδου θέατρο που πρέπει να δουν όσοι αγαπούν το είδος. (Θέατρο Πορεία) Στέλιος Αντωνιάδης – mytheatro.gr