- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Αποκλειστικές φωτογραφίες για το Mytheatro.gr Ελπίδα Μουμουλίδου
- Δείτε το άλμπουμ με όλες τις φωτογραφίες στη σελίδα μας στο Facebook
Μπήκαμε στις τελικές πρόβες της παράστασης “Αρίστος” , που ξεκινά σήμερα 5/2 τη διαδρομή του στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, σε σκηνοθεσία Γιώργου Παπαγεωργίου, με πρωταγωνιστές τους Ελένη Ουζουνίδου, Μιχάλη Οικονόμου και Γιώργο Χριστοδούλου. Η παράσταση βασίζεται στο βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ο γύρος του Θανάτου».
Εννέα χαρακτήρες που συνδέονται με τον Αριστείδη Παγκρατίδη, μέσα από τις χειμαρρώδεις, υποβλητικές εξομολογήσεις τους, μιλώντας διαφορετικές γλώσσες, ανάλογα με τα βιώματα, τον χαρακτήρα και τον ρόλο τους, συνθέτουν το προφίλ του “Αρίστου”.
Ο φίλος από την Τούμπα, η παραδουλεύτρα γειτόνισσα της μάνας του, ένας αχθοφόρος του λιμανιού, ο παρακρατικός δωσίλογος περιπτεράς, ένας χωροφύλακας δημοκρατικών φρονημάτων, ένας συντηρητικός αστός της παραλίας, το αφεντικό του σε ένα λαϊκό πανηγύρι, η τραβεστί Λολό και μία λαϊκή τραγουδίστρια (οι δύο έρωτες του), ερμηνευμένοι επί σκηνής από τρεις ηθοποιούς.
Πριν από 60 χρόνια ο Αριστείδης Παγκρατίδης, καταδικασμένος τετράκις εις θάνατον από το Πενταμελές Εφετείο Θεσσαλονίκης, εκτελέστηκε με συνοπτικές διαδικασίες. «Μανούλα μου, είμαι αθώος» ήταν οι τελευταίες λέξεις του. Όλα ξεκίνησαν το πρώτο τετράμηνο του 1959, όταν τρεις εγκληματικές ενέργειες σκόρπισαν τον πανικό στη Θεσσαλονίκη. Στις 19 Φεβρουαρίου, άγνωστος τραυματίζει βαρύτατα με πέτρες και ληστεύει ένα ζευγάρι, τον Αθανάσιο Παναγιώτου και την Ελεονόρα Βλάχου, στο Σέιχ Σου -τα θύματα επέζησαν επειδή η παγωνιά σταμάτησε την αιμορραγία… Στις 6 Μαρτίου, στην περιοχή της Μίκρας άγνωστοι δολοφονούν με πέτρες και ληστεύουν τον Κωνσταντίνο Ραΐση και Ευδοκία Παληογιάννη. Μάλιστα βιάζουν τη γυναίκα. Ο άνδρας είναι λοχαγός του ιππικού και βρίσκεται στο ραντεβού με τη φίλη του φορώντας τη στολή του, με στρατιωτικό τζιπ και οπλοφορώντας.
Η Θεσσαλονίκη παγώνει, καθώς ο δράκος του Σέιχ Σου διαταράσσει την ισορροπία, την ηρεμία και την ανεμελιά μιας πόλης που συνήθιζε να ζει έξω μέχρι αργά. Ο ένοχος αναζητείται, αλλά η αστυνομία αδυνατεί να βρει κάποιον.
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα φόβου στις αρχές Δεκεμβρίου του 1963 συλλαμβάνεται ο 24χρονος, τότε, Αριστείδης Παγκρατίδης, επειδή μπήκε μεθυσμένος νύχτα στο ορφανοτροφείο «Μ. Αλέξανδρος», σε «αναζήτηση γυναίκας», κρατώντας μια πέτρα στο χέρι του. Δικάστηκε με συνοπτικές διαδικασίες τον Οκτώβριο του 1964 και καταδικάστηκε σε εννιάχρονη κάθειρξη για «εξαναγκασμόν εις ασέλγειαν» μιας 11χρονης τροφίμου.
Κατά την ανάκριση, μετά από εφτά μέρες, θα ομολογήσει ότι ήταν ο «δράκος του Σέιχ Σου».
Ο Αριστείδης Παγκρατίδης θα κατηγορηθεί για «απόπειρα ανθρωποκτονίας μετά ληστείας εις βάρος του ζεύγους Αθανασίου Παναγιώτου και Ελεονώρας Βλάχου εις το Σέιχ Σου. Ανθρωποκτονία μετά ληστείας εις βάρος του ζεύγους Κωνσταντίνου Ραΐση και Ευδοκίας Παληογιάννη εις αγροτική περιοχή του αεροδρομίου Μίκρας και ανθρωποκτονία μετά ληστείας εις βάρος της Μελπομένης Πατρικίου εις οικίσκον του Δημοτικού Νοσοκομείου».
Αργότερα, ανασκεύασε την ομολογία του, δηλώνοντας ότι τον πίεσαν ψυχολογικά και σωματικά για να δημιουργήσουν με το υλικό της προδικασίας το πρόσωπο του «δράκου» που ταίριαζε στο προφίλ που είχαν ήδη φτιάξει τα μέσα της εποχής αλλά και το κοινό. Κατά τη δίκη παρουσιάστηκαν οι ενδείξεις της ενοχής του, αλλά καμία απόδειξη της αθωότητας του δεν έγινε δεκτή. Μία και μοναδική μάρτυς υπήρξε και αυτή δεν τον αναγνώρισε, αγνοήθηκε σωματικό υλικό που βρέθηκε σε ένα πτώμα και τον απέκλειε από δράστη γιατί δεν του ανήκε.
Ο εισαγγελέας της έδρας Μιχαήλ Σγουρίτσας θα πει: «Δεν μπορώ να είμαι βέβαιος για την ενοχή του. Γι΄ αυτό και προτείνω να του επιβληθεί όχι η θανατική ποινή αλλά η ποινή των ισοβίων». Η έδρα τον καταδίκασε σε θάνατο και ο Παγκρατίδης εκτελέστηκε. Η εκτέλεση του υπήρξε καθοριστική για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης σε σχέση με την θανατική ποινή τα χρόνια που ακολούθησαν, αφού η διαρροή των στοιχείων και των συνθηκών της δίκης και καταδίκης του κατέδειξαν την ανεπάρκεια των αρμοδίων να αποτρέψουν την καταδίκη ενός αθώου.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ξεδιπλώνεται η παράσταση στο θέατρο του Νέου Κόσμου. Ο Γιώργος Παπαγεωργίου, σκηνοθέτης της παράστασης μας εξηγεί για το τι αποτέλεσε την έμπνευση για το χτίσιμο της παράστασης αυτής.
« Τον “Αρίστο” τον ήξερα από τη γειτονιά στην Τούμπα.. και αν ετσι ξεκινάει η παράσταση, κάπως έτσι ξεκινάει η εμπλοκή μου με αυτήν και κατ’ επέκταση με την υπόθεση Παγκρατίδη. Μου είναι πιο απλό, για να το κάνω απτό, το αρχικό μου πλησίασμα στην ιστορία αυτή να το εξηγήσω σαν υλικό αισθητηριακής μνήμης παρά σαν εύρημα μιας ξεχωριστής ιστορικής σημασίας ιστορία προς αφήγηση.
Μέσα από το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη περισσότερο αισθάνθηκα τους τοίχους του πατρικού μου σπιτιού κοντά στο γήπεδο του ΠΑΟΚ, παρά φαντάστηκα τους γείτονες του παρελθόντος. Περισσότερο ένοιωσα τις πέτρες κάτω από τα πόδια μου στο λιμάνι στην παλιά παραλία να με γαργαλάνε, παρά τις υπέθεσα.»
Κρατώ το εξής: “ …Γιατί πολλοί Θεσσαλονικιοί έχουν πρόβλημα με τον ύπνο τους. Ή αργεί να τους πάρει ή σηκώνονται άξαφνα ταραγμένοι και δε μπορούν να ξανακοιμηθούν ή κοιμούνται λίγο και πετάγονται τα χαράματα λουσμένοι στον ιδρώτα. Μπορεί να’ ναι η ψυχή του Αρίστου που τους κλέβει απ’ τον ύπνο τους. Μα δεν το ξέρουν.” – αφήγηση ενός Αχθοφόρου από λιμάνι. (από το “Γύρο του Θανάτου”).
Σε μία από τις πιο σκοτεινές δικαστικές υποθέσεις που γνώρισε η χώρα, σε μια εποχή με νωπά τα μετεμφυλιακά τραύματα και με ένα παρακράτος σε δυναμική έξαρση αμέσως μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη, το πρόσωπο του Αριστείδη Πακρατίδη φαντάζει ως ένα κοινωνικό “αστείο”. Όσο αφορά την υπόθεση δε του “Δράκου”, αυτή διατηρεί ακόμη και σήμερα, λόγω της σκόνης του χρόνου, την αστυνομικής/ “ντεντεκτιβικής” υφής έλξη μιας ιστορίας μυστηρίου. Ίσως γιατί ο χρόνος έχει την ιδιότητα να απαλύνει τον πόνο των θυμάτων και να “μυθοποιεί” τον δράστη. Αλλά αυτή η παράσταση δεν είχε σκοπό να μυθοποιήσει κανένα. Είχε (και έχει) σκοπό να ακολουθήσει τη διαδρομή μιας ζωής ενός ανθρώπου που στα 28 του χρόνια πέρασε από πανω του μια ολόκληρη εποχή. Με παιχνίδια στα δάση και στα ρέματα, μπανιστήρια, δουλείες στο Καπάνι, αντρικη πορνεία, καταχρήσεις, έρωτες, ψέμματα, ανακρίσεις, πρωτοσέλιδα, καταδίκη σε θάνατο.»
Στη συνέχεια, ο Γιώργος Παπαγεωργίου μιλά στο σκηνοθετικό σημείωμα του για την κατεύθυνση και το πνέυμα της παράστασης.
«Το να ανάγει η παράσταση λοιπόν τον Πακρατίδη όχι σε μύθο αλλά σε ήρωα θα ήταν κάτι εύκολο. Και δεν είναι ότι εχθρεύομαι το προφανές, αλλά η έννοια του ήρωα μέσα μου δημιουργεί ακόμη και σήμερα ερωτήματα. Από την άλλη η ειδωλο-ποίηση ενος τέτοιου χαρακτήρα έχει έναν κίνδυνο επιδερμικότητας όσον αφορά την αντιμετώπιση των πραγματικών γεγονότων που ήθελα να αποφύγω. Έχοντας πολύτιμους συνεργάτες τους ηθοποιούς και τους συντελεστές της παράστασης, προσπαθήσαμε κάτω από τα ρεπορτάζ της εποχής, τις μαρτυρίες και το υλικό της δικογραφίας να δώσουμε (δια “στόματος” Θωμά Κοροβίνη) περισσότερο χώρο στην ιστοριά αυτή ως ιστορία ανθρώπων.
Σαν υλικό μνήμης βλέπω την παράσταση. Μιας μνήμης κοινής, βαθιά λαϊκής (με την έννοια της λαϊκότητας και όχι της ελληνοpop γραφικότητας) που θέλοντας και μη κουβαλάει μια ενοχή. Την ενοχή των φαντασμάτων μιας υπόθεσης που κάνει σήμερα τα εγγόνια της να με πλησιάζουν και να μου λένε “ έμενα ο παππούς μου ήταν χωροφύλακας στην υπόθεση του Παγκρατίδη και τότε ξέρανε όλοι στο σώμα ότι δεν το έκανε αυτός. Το ξέρανε όλοι.”. Και αυτή η ενοχή να με κάνει να θέλω να πω αυτή την ιστορία.»
Σκηνοθεσία: Γιώργος Παπαγεωργίου
Διασκευή: Θεοδώρα Καπράλου
Μουσική επιμέλεια: Θωμάς Κοροβίνης
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Κίνηση: Μαρίζα Τσίγκα
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρία Προϊστάκη
ΥΠΕΡΟΧΟΙ ΟΛΟΙ…..ΜΕΓΑΛΟ bravo!!!!