Δυο μέρες πριν την επίσημη πρεμιέρα μιας από τις πιο πολυαναμενόμενες παραγωγές του φετινού καλοκαιριού, μπήκαμε στις πρόβες της Ηλέκτρας του Ευριπίδη, που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία του Θέμη Μουμουλίδη, με τη Λένα Παπαληγούρα, τον Νίκο Κουρή, το Χρήστο Χατζηπαναγιώτη και ένα θίασο εκλεκτών συνεργατών. Με το φωτογραφικό μας φακό, παρουσιάζουμε τις πρώτες εικόνες της παράστασης.
Οι πρόβες έχουν πάντα μια ιδιαίτερη γοητεία, γιατί υπάρχει εκείνη η μαγική στιγμή της σύνθεσης όλων των επιμέρους στοιχείων που οδηγούν στην τελική παράσταση: πώς κτίζεται μία παράσταση, πώς ο σκηνοθέτης δουλεύει με τους ηθοποιούς, πώς με τους συνεργάτες, πώς κινεί τους ηθοποιούς μέσα στον σκηνικό χώρο. Όταν ένα ποτάμι λέξεων, ιδεών, συναισθημάτων, κινήσεων και βλεμμάτων συγκλίνουν και γίνονται σκηνική ζωή.
Στις πρόβες της Ηλέκτρας η γοητεία της δημιουργίας συνυπήρξε με τις διαθέσεις του καιρού, που με την καταρρακτώδη παρουσία του διέκοψε τις πρόβες που πραγματοποιήθηκαν στο ανοικτό θέατρο, αναγκάζοντας ηθοποιούς και τεχνικούς να περιμένουν μέχρι πολύ μετά τα μεσάνυχτα για να συνεχίσουν τις πρόβες. Αυτό μας υπενθύμισε τη σκληρή πραγματικότητα μιας δουλειάς που καθιστά τους ηθοποιούς αθλητές μεγάλων αποστάσεων, μιας δουλειάς που απαιτεί υπομονή, επιμονή, αντοχή και πειθαρχία. Μιας δουλειάς που απαιτεί ταλέντο αλλά και ψυχή.
Η Ηλέκτρα
Η «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη παίχτηκε («διδάχθηκε») το 413 π.Χ., δηλαδή πολύ πιο μετά από τα δύο άλλα δράματα με την ίδια υπόθεση, τις «Χοηφόρους» του Αισχύλου (458 π.Χ.) και την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή (ίσως 430 π.Χ.). Μερικοί μελετητές, δίνοντας προτεραιότητα στην προστασία των πλοίων στη Σικελία από τους Διόσκουρους, που αναφέρεται στο τέλος, τοποθετούν την παράσταση της τραγωδίας το 413 π.Χ., χρονιά της σικελικής εκστρατείας των Αθηναίων. Οι μετρικές αναλύσεις όμως, που προβάλλουν πολλοί άλλοι, τη θέλουν προγενέστερη, οπωσδήποτε πριν από τις «Τρωάδες», που διδάχτηκαν το 415 π.Χ. Με βάση το κριτήριο αυτό ο W. Theiler κατέφυγε στη θεωρία του «συρταριού», υποστηρίζοντας ότι η «Ήλεκτρα» γράφτηκε το 419/18, έμεινε στο συρτάρι και παίχτηκε το 413 π.Χ.
Η Ηλέκτρα του Ευριπίδη αποτελεί μια διεισδυτική σπουδή πάνω στις έννοιες της εκδίκησης, της ενοχής, της μεταμέλειας και της Δικαιοσύνης. Αντλώντας το θέμα του από τον κύκλο της καταραμένης γενιάς των Ατρειδών, το έργο παρακολουθεί βήμα-βήμα την πορεία της Ηλέκτρας και του Ορέστη προς τη μητροκτονία.
Όμως η ερμηνεία του μύθου που προκρίνει ο ποιητής αρνείται στην πράξη αυτή οποιαδήποτε δικαίωση, μετατρέποντας τη δική του «Ηλέκτρα» σε μια ανελέητη σπουδή πάνω στη διαβρωτική διαδικασία της εκτέλεσης ενός εγκλήματος: μετά την εκτέλεση του φόνου, τα δυο αδέλφια σωριάζονται κάτω από το βάρος της πράξης τους, μιας πράξης που δεν έπρεπε να έχει γίνει ποτέ. Ο ποιητής θα αποφανθεί στο τέλος, με το στόμα των Διόσκουρων, ότι ναι μεν η Κλυταιμνήστρα έπαθε δίκαια, όμως ο Ορέστης δεν έπραξε δίκαια. Ο σοφός θεός των Δελφών χρησμοδότησε άσοφα.
Ο ιδιόμορφος τρόπος με τον οποίο ο Ευριπίδης διαχειρίζεται το γνωστό μύθο της μητροκτονίας, εισάγοντας μια σειρά από νεοτερισμούς και αφηγηματικές καινοτομίες, συνθέτει ένα σκληρό αλλά εξαιρετικά αναγνωρίσιμο στην εποχή μας αριστούργημα, ένα από τα αρτιότερα επιτεύγματα της παγκόσμιας δραματουργίας.
Τη δολοφονία του Αγαμέμνονα από τον Αίγισθο με τη βοήθεια της Κλυταιμνήστρας και την επιστροφή κι εκδίκηση του Ορέστη την ξέρει και ο Όμηρος, χωρίς όμως να αναφέρει ρητά ότι ο Ορέστης σκότωσε και τη μάνα του. Ύστερα από τον Όμηρο, στους «Νόστους» ξαναβρίσκουμε απήχηση του τραγικού θρύλου του οίκου των Ατρειδών. Εκεί ο Πυλάδης παρουσιαζόταν για σύντροφος του Ορέστη. Αργότερα στην «Ορέστεια» του Στησιχόρου (640-555 περίπου) γινόταν λόγος για το χρησμό του Απόλλωνα, που πρόσταξε την τιμωρία των φονιάδων του Αγαμέμνονα, και την καταδίωξη του Ορέστη από τις Ερινύες. Το θρύλο τον αναφέρει αργότερα (474 π.Χ.) και ο Πίνδαρος στον ΧΙ Πυθιονίκη.
Το έργο δικαιολογημένα τιτλοφορείται με το όνομα της Ηλέκτρας, αφού αυτή κινεί τα νήματα για τη μητροκτονία σε όλες τις αποφασιστικές στιγμές. Ο Ορέστης έχει επίσης ρόλο κυριαρχικό, αφού έρχεται από τα ξένα με την απόφαση να διαπράξει το έγκλημα, υπερνικάει τους δισταγμούς του και δίνει το αποφασιστικό πλήγμα.
Το δράμα λοιπόν είναι η τραγωδία των δυο αδελφών και ολοκληρώνεται με την οδύνη ενός παντοτινού χωρισμού.
Ενώ ο Αισχύλος είδε στο θέμα «μια αλληλουχία ενοχής και τιμωρίας, που περνάει από γενιά σε γενιά, και την τοποθετεί μέσα στην εξέλιξη μιας καινούριας τάξης δικαίου, που καθορίζει την πορεία της πόλης όσο και του κόσμου, και ο Σοφοκλής αφήνει τον προβληματισμό της μητροκτονίας να υποχωρήσει σε δεύτερο επίπεδο, για να δείξει το αδιέξοδο και τη δικαίωση μιας μεγάλης ψυχής, της Ηλέκτρας», όπως ορθά παρατηρεί ο Albin Lesky, ο Ευριπίδης, διερευνώντας επίμονα τα ανθρώπινα πάθη, οδηγεί στη συντριβή τους δυο δράστες, που τυφλωμένοι από θανάσιμο μίσος και απροσμέτρητη πικρία καταλήγουν σε μια πράξη αποτρόπαια, που δεν μπορούν να την αντέξουν, και καταρρέουν κάτω από το αβάσταχτο βάρος της.
Ο Ευριπίδης θέτει πάντοτε επίμονα ερωτήματα στην ανθρώπινη συνείδηση, προκαλώντας τη συχνή εγρήγορση και τον έγκαιρο προβληματισμό της, ώστε να αποφεύγεται η συμφορά. Εδώ βάζει το κοινό κατευθείαν αντιμέτωπο με τη μητροκτονία και τις τραγικές της συνέπειες.
Συντελεστές
Στο ρόλο της Ηλέκτρας η Λένα Παπαληγούρα.
Παίζουν: Νίκος Κουρής, Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Γιάννης Νταλιάνης, Νίκος Αρβανίτης, Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου, Μαριάννα Πολυχρονίδη, Ελένη Ζαραφίδου, Δανάη Επιθυμιάδη, Παναγιώτης Εξαρχέας κ.α.
Σκηνοθεσία: Θέμης Μουμουλίδης
Μετάφραση: Κ.Χ Μυρης
Επεξεργασία Κειμένου: Παναγιώτα Πανταζή
Σκηνικό – Κοστούμια: Παναγιώτα Κοκκορου
Μουσική: Θύμιος Παπαδόπουλος
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Αποκλειστικές φωτογραφίες για το mytheatro Ελπίδα Μουμουλίδου
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ
ΔΕΥΤΕΡΑ 25 ΙΟΥΝΙΟΥ – 21:30
Θέατρο Πέτρας – Πετρούπολη
ΤΕΤΑΡΤΗ 27 ΙΟΥΝΙΟΥ – 21:00
Δημοτικό Κηποθέατρο – Παπάγου
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29 ΙΟΥΝΙΟΥ – 21:30
Αμφιθέατρο Πολιτιστικού & Αθλητικού Πάρκου – Νέα Μάκρη
ΚΥΡΙΑΚΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Βεάκειο Θέατρο – Πειραιάς
ΔΕΥΤΕΡΑ 2 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Ανοιχτό Θέατρο Μητρόπολης – Καρδίτσα
ΤΡΙΤΗ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο – Τρίκαλα
ΤΕΤΑΡΤΗ 4 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Θερινό Δημοτικό Θέατρο Μελίνα Μερκούρη – Βόλος
ΠΕΜΠΤΗ 5 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Υπαίθριο Θέατρο Καστράκι – Γρεβενά
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:00
Υπαίθριο Δημοτικό Θέατρο – Κοζάνη
ΣΑΒΒΑΤΟ 7 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων – Καβάλα
ΚΥΡΙΑΚΗ 8 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Θέατρο Γαβαλιώτισσας – Έδεσσα
ΔΕΥΤΕΡΑ 9, ΤΡΙΤΗ 10, ΤΕΤΑΡΤΗ 11, ΠΕΜΠΤΗ 12, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 13 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Θέατρο Κήπου – Θεσσαλονίκη
ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:00
Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη» – Βύρωνας
ΠΕΜΠΤΗ 19 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Υπαίθριο Θέατρο Αιγιαλείας «Γιώργος Παππάς» – Αίγιο
ΤΕΤΑΡΤΗ 25 ΙΟΥΛΙΟΥ -21:30
Κηποθέατρο Ν. Καζαντζάκης – Ηράκλειο
ΤΕΤΑΡΤΗ 31 ΙΟΥΛΙΟΥ – 21:30
Ρωμαϊκό Ωδείο – Πάτρα
ΤΕΤΑΡΤΗ 1 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ – 21:30
Θέατρο Φλόκα – Αρχαία Ολυμπία
ΠΕΜΠΤΗ 2 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ – 21:30
Υπαίθριο Θέατρο Ζακύνθου – Ζάκυνθος
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 3 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ – 21:30
Αρχαίο Θέατρο Οινιαδών – Μεσολόγγι
ΣΑΒΒΑΤΟ 4 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ – 21:30
Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης – Ιωάννινα
ΔΕΥΤΕΡΑ 6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ – 21:30
Ανοικτό Θέατρο Δήμου Λευκάδας – Λευκάδα
ΤΕΤΑΡΤΗ 8 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ – 21:30
Αρχαίο Θέατρο Δίου – Δίον
ΚΥΡΙΑΚΗ 26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ – 21:30
Παρκο Αλτιναλμάζη – Αλεξανδρούπολη
ΠΕΜΠΤΗ 30 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ – 21:00
Κηποθέατρο Αλκαζάρ – Λάρισα