Σοφία Καψούρου

Σοφία Καψούρου Αποκλειστική  Συνέντευξη στην Κάτια Σωτηρίου για το mytheatro.gr

Η Σοφία Καψούρου, συγγραφέας και ηθοποιός, προσεγγίζει την ποίηση ήθους μέσα από κείμενα γραπτά και μέσα από την εικαστική – θεατρική μεταφορά ενός εξαιρετικού βιβλίου στο σανίδι. Το έργο της «Ερωμένες στον Καμβά» που παρουσιάζεται φέτος στο θέατρο «Τρένο στο Ρούφ» , είναι μια σημαντική θεατρική στιγμή. Είναι ένα έργο – αφιέρωμα στον έρωτα, μέσα από τα μάτια δυο γυναικών, δυο ερωμένων, των ζωγράφων Μοντιλιάνι και Ραφαήλ. Στο περιθώριο των επιτυχημένων παραστάσεων της, μας παραχώρησε την ακόλουθη συνέντευξη.

Κ.Σ Μιλήστε μας για τα παιδικά σας χρόνια; Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από αυτήν την ηλικία;

Σοφία Καψούρου Όλες οι αναμνήσεις μου έχουν φυλαχτεί καλά στο θησαυροφυλάκιο των αισθήσεων. Παιχνίδι, βιολέτες, παγωτό, θάλασσα, φανταστικοί διάλογοι. Έχω παίξει πολύ, έχω ιδρώσει πολύ τρέχοντας και κυνηγώντας τ’ αγόρια, τα όνειρα, έχω περιμένει πολύ τον Απρίλη να ανθίσουν οι βιολέτες στο περιβόλι της γιαγιάς μου για να τις μυρίσω, έχω φάει πολλά παγωτά, τόσα πολλά, ώστε να με πιάσει οξεία αμυγδαλίτιδα, έχω κολυμπήσει πολύ, πάρα πολύ, τόσο ώστε όσο πιο βαθιά η θάλασσα τόσο πιο φίλη μου κι έχω μιλήσει πολύ. Όχι με τους άλλους. Μόνη μου. Με τις κούκλες. Με τον αόρατο θεατή. Και πάντα μεσημέρι. Όταν οι δικοί μου κοιμούνταν. Εγώ μιλούσα χαμηλόφωνα και έπλαθα τους πρώτους μου μονολόγους, τους πρώτους μου διαλόγους, τα πρώτα μου έργα. Είχα όμορφα παιδικά χρόνια. Τόσο όμορφα που ανυπομονούσα να μεγαλώσω! Τόσο όμορφα που ανυπομονώ να μικρύνω!

Κάτια Σωτηρίου Τί ήταν αυτό που σας μάγεψε στο θέατρο και ασχοληθήκατε με αυτό;

Σ.Κ Ο χτύπος της καρδιάς μου. Όταν ήμουν μικρή και έπαιζα θέατρο στην παιδική σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Άργους, η καρδιά μου χτυπούσε πιο δυνατά και πιο γρήγορα. Κι αυτός ο αιφνιδιασμός της καρδιάς μου με μάγεψε. Κι έτσι ακολούθησα την καρδιά μου!

Κ.Σ Πώς έχετε δει τον εαυτό σας να αλλάζει με τα χρόνια στο θέατρο;

Σ.Κ Από τη μια πληγώνομαι όλο και πιο πολύ, θλίβομαι όλο και πιο πολύ, από την άλλη με το θέατρο επιστρέφω όλο και πιο πολύ στην παιδική μου ηλικία. Νιώθω μικρή, μικρούλα. Ξέρετε είναι και η καθημερινότητα του ηθοποιού που σε κρατάει μακριά από την ενηλικίωση. Για να πάω στην πρόβα, φοράω φόρμες και αθλητικά, ένα σακίδιο στον ώμο, τετράδιο, ένα μολύβι, ένα τοστ, ένα μπουκάλι νερό μέσα στο σάκο, σαν να πηγαίνω σχολείο. Νιώθω ότι ακόμα πηγαίνω σχολείο, πηγαίνω κάπου να μάθω κάτι. Δεν έχει ολοκληρωθεί τίποτα. Δεν έχω μεγαλώσει.

Κ.Σ Πώς προέκυψε η ιδέα για το βιβλίο σας;

Σοφία Καψούρου Η Ευαγγελία Κουλιζάκη, ιδρύτρια των εκδόσεων Sestina, είναι μια αγαπημένη φίλη που εκτιμώ και επικοινωνώ καλλιτεχνικά μαζί της. Ήξερε το έργο, είχε δει το πρώτο του ανέβασμα το 2012 στο Θέατρο Διά Δύο, είχε δει την πρώτη έκδοση του βιβλίου από τις εκδόσεις «Αιγόκερως» και αμέσως πίστεψε στο κείμενο και αποφάσισε αν ανεβάσω ξανά το έργο, να το εκδώσει. Οι εκδόσεις Sestina είναι μόλις δύο χρόνια στο χώρο και έχουν καταφέρει να κυκλοφορήσουν κάποια διαμάντια. Βιβλία υψηλής αισθητικής και περιεχομένου. Έτσι πιστεύοντας στην Ερωμένη, προέκυψε η έκδοση του έργου «Ερωμένες στον Καμβά» από τις εκδόσεις Sestina. Νιώθω απέραντη και βαθιά ευγνωμοσύνη απέναντι στην κυρία Πέπη Ρηγοπούλου και στον κύριο Μάνο Στεφανίδη, οι οποίοι μου έκαναν την τιμή να γράψουν ο καθένας ένα κείμενο για το έργο εντός του βιβλίου. Δύο υπέροχα, μοναδικά κείμενα που επιτυγχάνουν μία βυθοσκόπηση του έργου, διαστέλλοντας τη σιωπή του έργου, μέσω μυδρίασης του ανείπωτου. Ως άλλοι «δράστες της ωραιότητας» ενσταλάζουν τη σοφία τους και την ευφυΐα τους πάνω στο κείμενο των «Ερωμένων». Την Τρίτη 8 Μαρτίου, Ημέρα της Γυναίκας, στις 20:00 στον πολυχώρο «Αίτιον» στη Μακρυγιάννη, έχουμε την παρουσίαση του βιβλίου. Σας περιμένω όλους. Είναι ένα βιβλίο που όποιος το πιάνει στα χέρια του, ενθουσιάζεται και το ξεκοκαλίζει.

Κ.Σ Πώς προέκυψε η επιλογή των συγκεκριμένων σχέσεων – ζωγράφων;

Σ.Κ Με ενδιαφέρει πολύ η εξέλιξη της γυναίκας μούσας μέσα από την τέχνη. Γιατί τα γυναικεία πορτρέτα, καθώς περνάνε τα χρόνια, γίνονται θλιμμένα γυναικεία πορτρέτα… Γιατί τα μάγουλα βαθαίνουν, τα σώματα αποστεώνονται, τα μάτια σκοτεινιάζουν. Πώς αποτυπώνεται η εποχή στο λαιμό της γυναίκας, στους ώμους της… Ο Ραφαήλ και ο Μοντιλιάνι είναι δύο ζωγράφοι στους οποίους διακρίνω συγγένεια στον τρόπο που απεικονίζουν τη γυναίκα στη στιγμή της έκστασης και της απόλυτης γαλήνης. Οι μαντόνες του Ραφαήλ και τα γυμνά του Μοντιλιάνι έχουν μια αυτάρκεια που μόνο στο θάνατο τη συναντά κανείς. Και στον έρωτα. Όχι στον έρωτα ως ιδέα αλλά στον έρωτα ως πράξη. «Τα γυμνά του Μοντιλιάνι είναι οι καρποί της Αναγέννησης», θα γράψουν οι εφημερίδες της εποχής.

Ιταλοί και οι δύο, πέθαναν στην ίδια ηλικία. Ο ένας έχοντας τα πάντα κι ο άλλος έχοντας το τίποτα. Δυο μεγαλοφυΐες που δεν πρόλαβαν να ζήσουν. Πρόλαβαν όμως να αλλάξουν τον κόσμο. Και την Ιστορία. Ζωγραφίζοντας γυναίκες. Ποιες ήταν οι γυναίκες αυτές; Πώς τις έλεγαν; Ελάχιστοι ξέρουν. Ξέρουν πώς μοιάζουν αλλά δεν ξέρουν πώς τις λένε. Το όνομά τους. Το όνομα του πατέρα τους. Το όνομα του πατέρα του πατέρα τους. Γυναίκες που εκτίθενται στα μουσεία. Γυναίκες που πωλούνται εκατομμύρια στον τρίτο χτύπο του σφυριού. Η Φορναρίνα και η Ζαν δεν έχουν τίποτε κοινό. Παρά μόνο την κακή τους τύχη. Να αγαπήσουν μια μεγαλοφυΐα.

Κ.Σ Τί ήταν αυτό που δημιούργησε το μύθο των ερωμένων των ζωγράφων;

Σ.Κ Η υπέρβαση. Κάθε μύθος προκύπτει από μια υπέρβαση. Η ερωμένη υπερβαίνει το κοινωνικώς αποδεκτό και επιλέγει να ζήσει το πάθος της κόντρα στις κοινωνικές επιταγές της κάθε εποχής. «Όποιος σαν πέστροφα αντίθετα στο ρεύμα κολυμπάει, τον αγκιστρώνουν» λέει η Ζαν λίγο πριν πηδήσει από τον πέμπτο όροφο. Η Φορναρίνα και η Ζαν είναι δυο ιστορικά πρόσωπα, δυο αληθινά πρόσωπα που έγιναν μύθος για την Ιστορία της Τέχνης γιατί πάνω τους πειραματίστηκαν δυο ζωγράφοι επαναστάτες, δυο θηρία του κόκκινου.
Αναζητάει ο ζωγράφος τη μούσα του ή η έμπνευση μπορεί να έρθει ανά πάσα στιγμή;
Η μούσα μπορεί να είναι η μορφή της έμπνευσης, το σχήμα και το όνομα κάτι ανεξήγητου αλλά βαθιά προσωπικού. Η μούσα δίνει το σώμα της, το βλέμμα της, το χάδι της και το ράπισμά της στην εμμονή, στην πληγή του ζωγράφου, στη θεότητα που έχει εκείνος μέσα του. Ο ζωγράφος είναι από σάρκα. Και η σάρκα διψά για σάρκα. Η μούσα είναι η σάρκα της ιδέας. Και για αυτήν τη σάρκα έχουν βασανιστεί δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες ζωγράφοι, μικροί, μεγάλοι, μέτριοι. Να ζωγραφίσεις τη σάρκα είναι σαν κόβεις το νερό με το μαχαίρι.

Κ.Σ Στα πρόσωπα που παρουσιάζετε στο έργο σας, θέλετε να αποτυπώσετε περισσότερο τη σχέση τους με τους ζωγράφους ή τον εσωτερικό κόσμο τους, το βάθος του εικονιζόμενου;

Σοφία Καψούρου Δείξε μου τον… εραστή σου να σου πω ποιος είσαι! Εγώ ανοίγω το όστρακο. Όταν ένας κόκκος άμμου ή κάποιο παράσιτο, εισχωρήσει στο κοχύλι ενός στρειδιού, τότε το στρείδι ενοχλείται. Το όστρακο, αδυνατώντας να διώξει τον «εισβολέα», παράγει μια λεία σκληρή κρυστάλλινη ουσία, το «μάργαρο» γύρω από το ξένο σώμα. Όσο ο εισβολέας μένει εκεί, το όστρακο συνεχίζει να παράγει στρώματα αυτής της ουσίας, ώσπου μετά από κάποια χρόνια έχει παγιδευτεί μέσα σε ένα λείο και λαμπερό μαργαριτάρι. Άρα χωρίς εισβολέα, δε γεννιέται μαργαριτάρι. Χωρίς επίθεση -και ο έρωτας είναι η υπέρτατη και πιο επικίνδυνη επίθεση που μπορεί να δεχτεί άνθρωπος- δε γεννιέται η ομορφιά. Το φως. Είναι πολύτιμες επειδή είναι ερωμένες. Και είναι ερωμένες επειδή είναι πολύτιμες. Τόσο απλά.

Κ.Σ Πόσο σημαντικό είναι το παιχνίδι εξουσίας μεταξύ του ζωγράφου και του μοντέλου;

Σ.Κ «Οι ζωγράφοι είναι τέρατα, όχι άγγελοι» θα πει ο Μοντιλιάνι στην ανυποψίαστη Ζαν, αμέσως μόλις την γνωρίσει. Αλλά θα είναι πολύ νωρίς για να το καταλάβει η μικρή Ζαν. «Αυτός ο άντρας θα σε καταστρέψει», θα πει η Φορναρίνα από μέσα της μόλις συναντήσει για πρώτη φορά το Ραφαήλ. Θα το πει. Αλλά από μέσα της. Και θα το θάψει. Αμέσως. Η εξουσία είναι το υπέρτατο αφροδισιακό τόσο για αυτόν που την ασκεί όσο και για αυτόν που την υφίσταται. Και το μοντέλο ασκεί εξουσία στο ζωγράφο. Μια υφέρπουσα εξουσία, αινιγματική και ακαταμάχητη. Ποιον βλέπεις τη νύχτα στα όνειρά σου. Αυτός σου ασκεί εξουσία.

Κ.Σ Έχει ποτέ νικητή αυτό το «παιχνίδι» ;

Σ.Κ Φαινομενικά έχει. Εκείνον που καταφέρνει να επιβιώσει, να προχωρήσει τη ζωή του, να ορθοποδήσει, εκείνον που δεν τον δείχνουν με το δάχτυλο στο δρόμο και ψιθυρίζουν «α, ο καημένος… του ’στριψε απ’ τον έρωτα», εκείνον τον αναγνωρίζουμε ως νικητή. Φαινομενικά. Στην ουσία, νικητής μπορεί να είναι και εκείνος που γέρασε πρόωρα, που πέθανε πρόωρα, που έκλαψε πρόωρα. Εκείνος που όσο αφοπλιζόταν στον έρωτα, τόσο πιο γενναία πολεμούσε. Καμιά φορά, χάνοντας, κερδίζεις περισσότερα.

Κ.Σ Τι ρόλο παίζει ο έρωτας στο έργο σας;

Σ.Κ «Η μεγάλη τέχνη είναι πάντα καμουφλαρισμένος ερωτισμός», θα πει ο Γάλλος συγγραφέας Jacques de Bourbon Busset. Δεν ξέρω αν κάνω έστω και μια πινελιά μεγάλης τέχνης, δε θα το κρίνω εγώ, αλλά ξέρω ότι τόσο το συγκεκριμένο έργο, οι «Ερωμένες στον Καμβά», όσο και ό,τι άλλο έχω γράψει μετέπειτα, έχουν τον έρωτα ως πυρήνα τους. Το έργο μου είναι «ερωτοκεντρικό». Και θα είναι πάντα. Αυτό μπορώ να το προβλέψω με βεβαιότητα.

Κ.Σ Τι πιστεύετε ότι αποκαλύπτει για τον άνθρωπο πίσω από τον ζωγράφο, ένας πίνακας;

Σ.Κ Αποκαλύπτει τη σκοτεινή περιοχή του. Ή τη φωτεινή περιοχή του. Συνήθως αυτές οι δύο περιοχές μπλέκονται. Δεν ξέρεις αν ξημερώνει ή αν βραδιάζει όταν το φως μπλέκεται με το σκοτάδι. Και η αβεβαιότητα σου ασκεί γοητεία. Κιαροσκούρο. Το μυστήριο σου ασκεί γοητεία. Αποκαλύπτεται, λοιπόν, το μυστήριο του ανθρώπου. Το μυστικό του. Η ζωγραφική είναι σπλαχνοσκοπία.

Κ.Σ Είναι πρόκληση για εσάς που έχετε γράψει το βιβλίο να συμμετέχετε τόσο ενεργά στην «οπτικοποίηση» του; Ποιες διεργασίες χρειάζονται για να δέσετε δημιουργικά τους διαφορετικούς σας ρόλους σε αυτήν την προσπάθεια;

Σοφία Καψούρου Όταν παίζεις στο ίδιο σου το έργο ως ηθοποιός είναι σαν να πολεμάς για την πατρίδα σου. Αυτό είναι ηρωικό. Αλλά ο ηρωισμός είναι αφέλεια, είναι υπέρμετρος ενθουσιασμός, είναι ρομαντισμός που μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή. Ο ηρωισμός είναι πίστη. Ακλόνητη, απόλυτη, αδιάφθορη πίστη. Έτσι όταν λέω φράσεις που έχω γράψει εγώ, όταν παίζω χαρακτήρες που έχω πλάσει εγώ, ναι μεν ξέρω πολύ καλά τι έχω γράψει, τι έχω συνθέσει, τι έχω γεννήσει, αλλά χρειάζεται μεγάλη προσοχή να μην τυφλωθώ από την τόσο κοντινή απόσταση με την οποία βλέπω το έργο μου. Χρειάζεται χιούμορ για να παίζεις στα έργα σου. Χρειάζεται ένας προσωπικός σαρκασμός για να σου θυμίζει τη ρωγμή του έργου σου. Και του εαυτού σου ως δημιουργού. Υπάρχει ένας στίχος του Leonard Cohen που λέει «There is a crack in everything /That’s how the light gets in». Το φως μπαίνει από τη ρωγμή. Αυτό το ήξερε πολύ καλά ο Ντελακρουά, ο Ρούμπενς, ο Ζακ Πρεβέρ, ο Τσέχωφ. Εγώ αυτό θέλω να μάθω. Δεν ξέρω ποιος θα μου το διδάξει. Μπορεί κανείς ζωντανός. Μπορεί να πρέπει να το μάθω από τους νεκρούς. Αυτό θα προσπαθήσω. Και η ζωή είναι εκεί, για να μου το μάθει η ίδια. Κάθε μέρα είναι μια ρωγμή στο χρόνο. Έτσι το βλέπω εγώ.

Κ.Σ Το γεγονός ότι η ιστορία περνά στο θεατή μέσα από τα μάτια δύο γυναικών, χωρίς να εμφανίζονται ποτέ οι ζωγράφοι ήταν συνειδητή επιλογή. Ποια ήταν η ιδέα πίσω από αυτήν την επιλογή;

Σ.Κ Η σκηνική απουσία των ζωγράφων ήταν απόλυτα συνειδητή επιλογή. Όσο συνειδητή μπορεί να είναι και μια απόλυτα ενστικτώδης επιλογή. Σε μένα πρώτα μιλάει η αίσθηση και μετά το μυαλό. Οι ζωγράφοι με την απουσία τους καταφέρνουν να είναι παρόντες ανά πάσα στιγμή στο έργο. Οι Ερωμένες τους είναι τα έργα τους. Αλλά σε κάθε έργο υπάρχει η αύρα του δημιουργού του. Μόνο φιμωμένοι δεν είναι οι ζωγράφοι στο έργο. Είναι πρωταγωνιστές. Είναι ο λόγος. Είναι ο Λόγος. Της ιστορίας της Ερωμένης. Της Ιστορίας της Τέχνης. Οι ερωμένες είναι ο αντίλογος. Ο λόγος είναι οι ζωγράφοι.

Κ.Σ Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας;

Σ.Κ Υπάρχει ένα δεύτερο έργο που έχει ολοκληρωθεί και θέλω να βρω τις κατάλληλες συνθήκες και την κατάλληλο πλαίσιο συνεργασίας για να ανέβει. Εκεί είναι δοσμένη όλη μου η ύπαρξη. Σε αυτό το έργο. Είναι ένα έργο αμείλικτο ως προς τις απαιτήσεις του. Το δουλεύω νύχτα και μέρα και νύχτα ξανά. Μου αντιστέκεται και του αντιστέκομαι. Μου παραδίνεται και του παραδίνομαι. Το παιχνίδι δεν έχει τελειώσει ακόμα.

Κ.Σ Τι ελπίζετε για το μέλλον;

Σ.Κ Ελπίζω οι νέοι άνθρωποι που ασχολούμαστε με την Τέχνη με προσωπικό και οικογενειακό κόστος, οι άνθρωποι που δεν είμαστε πλούσιοι, που δεν είμαστε κληρονόμοι περιουσίας ή αναγνωρίσιμου επωνύμου, να μη χαθούμε στο δρόμο. Ο μεγάλος εχθρός του καλλιτέχνη είναι το στομάχι του.

Κ.Σ Ευχαριστούμε πολύ!

Σ.Κ Εγώ σας ευχαριστώ.

“Οι “Ερωμένες στον καμβά” μπαίνουν στον τέταρτο μήνα παραστάσεων και θα παίζονται για όλο το Μάρτιο κάθε Κυριακή στις 20:00 στο Τρένο στο Ρουφ. “

Σοφία Καψούρου Ατάκες

• Ο μεγάλος εχθρός του καλλιτέχνη είναι το στομάχι του.
• Όταν παίζεις στο ίδιο σου το έργο ως ηθοποιός είναι σαν να πολεμάς για την πατρίδα σου.
• Όταν οι δικοί μου κοιμούνταν. Εγώ μιλούσα χαμηλόφωνα και έπλαθα τους πρώτους μου μονολόγους
• Νιώθω ότι ακόμα πηγαίνω σχολείο, πηγαίνω κάπου να μάθω κάτι. Δεν έχει ολοκληρωθεί τίποτα. Δεν έχω μεγαλώσει
• Οι μαντόνες του Ραφαήλ και τα γυμνά του Μοντιλιάνι έχουν μια αυτάρκεια που μόνο στο θάνατο τη συναντά κανείς
• Με ενδιαφέρει πολύ η εξέλιξη της γυναίκας μούσας μέσα από την τέχνη
• Δείξε μου τον… εραστή σου να σου πω ποιος είσαι!
• Το έργο μου είναι «ερωτοκεντρικό». Και θα είναι πάντα. Αυτό μπορώ να το προβλέψω με βεβαιότητα.
• Ο ηρωισμός είναι αφέλεια, είναι υπέρμετρος ενθουσιασμός, είναι ρομαντισμός που μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή. Ο ηρωισμός είναι πίστη. Ακλόνητη, απόλυτη, αδιάφθορη πίστη.