Η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη που παρουσιάζεται στο Θέατρο Κάτω από τη Γέφυρα, είναι ένα έργο που εμπνέει και προβληματίζει, αναδεικνύοντας την πάλη του ανθρώπου να ανακαλύψει την εσωτερική του αλήθεια και να βρει τον σκοπό του μέσα από την υπέρβαση των ορίων του. Η μεταφορά ενός τέτοιου φιλοσοφικού και βαθύτατα πνευματικού έργου στη σκηνή αποτελεί καλλιτεχνική πρόκληση και απαιτεί μια σκηνοθετική προσέγγιση που να αναδεικνύει την ένταση, το νόημα και την εσωτερική σύγκρουση του ανθρώπου με τον εαυτό του και το άγνωστο. Συνομιλούμε με τον Βασίλη Βασιλάκη τον σκηνοθέτη της παράστασης που ανεβαίνει στο Θέατρο Κάτω απο τη Γέφυρα, ο οποίος ανέλαβε να ζωντανέψει το αριστουργηματικό κείμενο στη σκηνή. Θα συζητήσουμε την προσέγγισή του, τις προκλήσεις που αντιμετώπισε και τις καλλιτεχνικές του επιλογές για να μεταδώσει το πνεύμα του Καζαντζάκη στο θεατρικό κοινό.
Κάτια Σωτηρίου: Ποια ήταν η έμπνευση πίσω από την απόφαση να ανεβάσετε την “Ασκητική” στη σκηνή; Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στο συγκεκριμένο έργο του Καζαντζάκη;
Βασίλης Βασιλάκης: Η απόφαση μου να θεατρικοποιήσω την Ασκητική προήλθε από τον έκπληκτο θαυμασμό μου γι΄ αυτό το σπουδαίο κείμενο ενώ ταυτόχρονα γεννήθηκε και η ανάγκη να το παρουσιάσω επί σκηνής . Η τελική απόφαση βέβαια πάρθηκε μετά από ένα δίμηνο δοκιμών ( κατά πόσο δλδ. θα μπορούσε να παρασταθεί σαν θεατρικός μονόλογος ) και ολοκληρώθηκε μετά από τέσσερις μήνες έχοντας διασκευάσει πια το τελικό κείμενο της παράστασης. Αυτό πού με γοήτευσε ήταν ο βαθμός δυσκολίας, η πρόκληση.
Κ.Σ Πώς προσεγγίσατε τη μετάβαση ενός τόσο φιλοσοφικού και στοχαστικού κειμένου από το χαρτί στη θεατρική σκηνή; Υπήρχαν συγκεκριμένες προκλήσεις που έπρεπε να ξεπεράσετε;
Β.Β. Δεν υπήρχε άλλος δρόμος πέρα από αυτόν της κατανόησης της φιλοσοφικής σκέψης και της υπαρξιακής αγωνίας του. Τόσο οι φιλόσοφοι δάσκαλοί του, όσο και τα προσωπικά του βιώματα δημιουργούν ένα παραληρηματικό σύμπαν σκέψης που θα πρέπει να αναλυθεί για να κατανοηθεί και μετά να «ξεχαστεί» …για να αποφευχθεί η φιλολογική ερμηνεία.
Κ.Σ Η “Ασκητική” είναι γεμάτη από φιλοσοφικές ιδέες για την ανθρώπινη ύπαρξη και την έννοια του αγώνα. Πώς επιδιώξατε να αποδώσετε αυτές τις έννοιες στους θεατές;
Β.Β Η βασική μου επιδίωξη ήταν και είναι να καταφέρω να αποδώσω το κείμενο με απλότητα και αμεσότητα. Να δώσω χώρο στο θεατή να καταλάβει πως αυτά που λέγονται από σκηνής είναι και δικές του σκέψεις που απλώς δεν είχε το χρόνο ή την ικανότητα να τις αποκωδικοποιήσει και να τις καταγράψει.
Κ.Σ Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα σκηνοθετικά στοιχεία ή σκηνικά μέσα που χρησιμοποιήσατε για να ενισχύσετε τα νοήματα του έργου; Πώς βοηθούν αυτά στη μεταφορά του μηνύματος του Καζαντζάκη;
Β.Β Σκηνικά και εικαστικά βασίστηκα στην ιερότητα του «γυμνού».
Η Ασκητική δεν είναι θέατρο -για μένα τουλάχιστον- αλλά μπορεί να γίνει, χωρίς να χρειάζεται τα θεατρικά ευρήματα των κουστουμιών, του σκηνικού χώρου κλπ.
Η ψυχική σύνδεση με το κείμενο θεωρώ πως είναι ύψιστη προτεραιότητα αλλά αυτή δεν συναντάται στην περιοχή των «ευρημάτων».
Κ.Σ Ο Καζαντζάκης δίνει μεγάλη έμφαση στη μάχη του ανθρώπου με τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Πιστεύετε ότι αυτός ο αγώνας παραμένει επίκαιρος σήμερα; Πώς το αποτυπώνετε στην παράστασή σας;
Β.Β Φυσικά και παραμένει επίκαιρος και θα παραμένει μέχρις ότου όταν ακόμη και τα ρομπότ αποκτήσουν συνείδηση και αναρωτηθούν ..τι κάνουν σ αυτή τη ζωή.. Η μάχη του κάθε ανθρώπου με τη ζωή του, με το σταυρό του, είναι μια εσωτερική διαδικασία βουβή ,στους περισσότερους. Ο αγώνας του ανθρώπου δεν είναι μόδα και όλοι μας κάποια στιγμή θα αναζητήσουμε τις αξίες που στεριώνουν την ύπαρξη μας.
Κ.Σ Πώς αντιδρά το κοινό σε αυτήν την παράσταση; Υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία που φαίνεται να προκαλούν ιδιαίτερη συγκίνηση ή σκέψη;
Β.Β Για τις αντιδράσεις του κοινού δεν μπορώ να πω, τι πραγματικά συμβαίνει!! Αντιλαμβάνομαι πως «κάτι « συμβαίνει αλλά δεν μπορώ να το προσδιορίσω ακριβώς. Αισθάνομαι την ύπαρξη μιας μορφής απροσδιόριστου διαλόγου, αλλά μέχρις εκεί και το γεγονός πως δεν εγκαταλείπουν την αίθουσα το επιβεβαιώνει..
Κ.Σ Ποιο είναι το προσωπικό σας μήνυμα ή ελπίδα που θέλετε να περάσει στο κοινό μέσα από αυτή την παράσταση της “Ασκητικής”; Τι θα θέλατε να αποκομίσουν οι θεατές φεύγοντας από το θέατρο;
Β.Β Η δυναμική της ζωντανής σχέσης ηθοποιού – θεατή είναι μοναδική και εάν μέσα από αυτή τη σχέση καταφέρω να μεταδώσω έστω και σε έναν θεατή πως η σχέση με τον εαυτό μας και τον κόσμο έχει και άλλους τρόπους ανάγνωσης, θα σημαίνει για μένα πως κάτι καλό έχω κάνει και οι κόποι δεν πήγαν χαμένοι.
Κ.Σ Σας ευχαριστώ!
Β.Β Κι εγώ!