τα Ορφανα του Dennis Kelly

στο Θέατρο ΠΚ Κριτική Κάτια Σωτηρίου

Η μετα-Πασχαλινή θεατρική περίοδος μας δείχνει από νωρίς ότι θα κρατήσει το ενδιαφέρον μας αμείωτο. Στο θέατρο ΠΚ του Νέου Κόσμου ξεκίνησε πριν λίγες ημέρες το έργο του Ντένις Κέλλυ, «Τα Ορφανά», σε σκηνοθεσία Κωστή Μπασογιάννη.

Παρουσίαση του Έργου

Ένα νεαρό ζευγάρι, η Έλεν και ο Ντάνι ετοιμάζονται να καθίσουν για ένα ξεχωριστό δείπνο στο μικροαστικό αλλά τακτοποιημένο διαμέρισμα τους όταν ο Λίαμ, αδερφός της Έλεν, εμφανίζεται αιφνιδιαστικά στην πόρτα τους γεμάτος αίματα. Διακόπτει το ρομαντικό δείπνο του ζευγαριού με μια ιστορία για την απρόκλητη, παράλογη επίθεση σε ένα παιδί στο δρόμο. Μέχρι τη στιγμή που η ιστορία του αρχίζει να παίρνει διαφορετικές εκδοχές.

Από αυτό το σημείο, τα Ορφανά αναπτύσσουν μια τολμηρή και μερικές φορές οδυνηρή διερεύνηση της ηθικής των ανθρώπων που έχουν συνδεθεί στενά μέσα από τις αντιξοότητες της κοινής ανατροφής τους, των δυο ορφανών δηλαδή απέναντι σε ανθρώπους όπως ο Danny που είχαν μια πιο ευλογημένη ή φυσιολογική παιδική ηλικία. H Έλεν και ο Liam έμειναν ορφανοί σε μια πυρκαγιά και πέρασαν τη ζωή τους σε ανάδοχες οικογένειες.

Είναι τώρα δύο κατεστραμμένοι άνθρωποι, και η Έλεν είναι υπερβολικά προστατευτική απέναντί στον αδερφό της, ενώ ο Ντάνι φαίνεται να ακολουθεί τις απαιτήσεις της από αυτόν, προσδοκώντας μια ήσυχη ζωή. Ο Λίαμ είναι εγγενώς βίαιος, και, παρά τους ισχυρισμούς του για το αντίθετο, ρατσιστής. Είναι, εν ολίγοις, ένας ψυχοπαθής και παθολογικός ψεύτης.

Η Έλεν φαίνεται να είναι πολύ κοντά στο Λίαμ, αλλά υπάρχει κάτι στο παρελθόν που ρίχνει νέο φως στη σχέση τους. Είναι απαιτητική και χειραγωγεί τον Ντάνι, πρόθυμη να φτάσει σε οποιαδήποτε ακραία απόφαση για να υποστηρίξει τον αδερφό της. Μέχρι τη στιγμή που ο πεντάχρονος γιου τους, ο Shane, θα πρέπει να επιστρέψει από το σπίτι της γιαγιάς του, οι σχέσεις τους θα έχουν αλλάξει αμετάκλητα.

Καθώς η αλήθεια αρχίζει να έρχεται στο φως, κάθε χαρακτήρας αποκαλύπτει κομμάτια του παρελθόντος του μέσα από τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά στην εξέλιξη της κατάστασης. Η ιστορία του Dennis Kelly είναι συναισθηματικά δύσκολη, ενώ παραμένει ρεαλιστική, έτσι ώστε κάθε μέλος του κοινού να βρίσκεται αντιμέτωπο με δικές του αντιδράσεις, τις προκαταλήψεις και τις προσωπικές εμπειρίες του. Αν και το έργο τοποθετείται στην Αγγλία, χτυπά καίρια σημεία της κατάστασης στην Ελλάδα, αφού ουσιαστικά καλεί το θεατή να απαντήσει σε ζητήματα ρατσισμού, ξενοφοβίας, τυφλής βίας και ευρύτερης πολιτικής συνείδησης.

Κριτική του Έργου

Καθόλη τη διάρκεια του έργου υπάρχουν στοιχεία που είναι προβλέψιμα, και τελικά επιβεβαιώνονται, και υπάρχουν άλλα που υπαινίσσονται, τόσο στις δράσεις και στο κείμενο, που παραμένουν όμως κρυμμένα στη σιωπή, και δεν επιβεβαιώνονται, αλλά μένουν να κρέμονται πάνω από το κοινό αφήνοντας το να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Αυτό που είναι όμως πραγματικά συγκλονιστικό στο σενάριο του έργου είναι ότι συνεχώς θέτει το θεατή σε ηθικά διλήμματα, ιδιαίτερης βαρύτητας, που ίσως κανείς δε θα ήθελε να χρειαστεί να αντιμετωπίσει, γιατί κάθε φορά θα πρόδιδε κάτι. Τι θα διάλεγε λοιπόν καθένας από εμάς; Την οικογένεια ή την καθαρότητα της συνείδησης του; Θα έσωζε ένα μέλος της οικογένειας έστω και αν ήταν ένας εγκληματίας, ή θα υπερασπιζόταν το κοινωνικό σύνολο και την ηθική τάξη; Ο θεατής καλείται να διαλέξει, να δικαιολογήσει την Έλεν και τον Λίαμ, ή να συμπαρασταθεί στον Ντάνι που επιμένει να διαφυλάττει την καθαρότητα της ψυχής και τη συνείδηση του.

Στο τέλος, το προσωπικό συμφέρον και η θλιβερή διαπίστωση ότι μερικές φορές απλά δεν μπορεί κανείς να αλλάξει τους άλλους ή να επιτρέψει στον εαυτό του να παγιδευτεί στις παθολογίες των άλλων κερδίζει, αλλά προκύπτει μέσα από μια οδυνηρή και τεταμένη διαδικασία, που αλλάζει τους πάντες.

Ο Γιάννης Δρακόπουλοςστο ρόλο του Ντάνυ, παρουσιάζει μια ήρεμη και με επίκεντρο τον άνθρωπο συμπεριφορά, ενός ανθρώπου που, σε αντίθεση με τη σύζυγό του και τον αδελφό της, δεν έχει ποτέ βιώσει τη σκληρή πλευρά της ζωής. Αλλά το παρελθόν της Ελέν φτάνει σε αυτόν αυτήν την νύχτα που αλλάζει για πάντα. Η λεπτή απεικόνιση ενός ανθρώπου μόλις τώρα συνειδητοποιεί την πραγματικότητα του γάμου του και που καλείται να λάβει αποφάσεις ξένες προς εκείνον είναι εξαιρετική. Είναι πολύ ταιριαστή η στωικότητα, αλλά και η υφέρπουσα ένταση με την οποία προσεγγίζει την κλιμακούμενη ένταση. Η επιλογή του μηχανικού τρόπου ομιλίας σε κάποιες στιγμές, μπορεί να ξενίσει αρχικά, αλλά είναι μάλλον σωστή επιλογή για κάποιον που δε θέλει να πιστέψει αυτό που ακούει, ή αυτό το οποίο καλείται να κάνει.

Ο Γιώργος Μηλιώτης παίζει το Liam, τον οργισμένο νεαρό άνδρα με μια σύνθετη και έντονη ερμηνεία. Καταφέρνει με άνεση και εξαιρετικό ερμηνευτικό ελιγμό να προβάλλει έναν άνθρωπο του οποίου η λογική είναι στην κόψη του ξυραφιού, ενός ανθρώπου που προσφέρει την εξήγηση του για τα αιματοβαμμένα του ρούχα με αγωνία, ενώ ταυτόχρονα διατυπώνει τις γαστρονομικές παρατηρήσεις του ήρεμα για το φαγητό και το κρασί που η Ελένη και ο Danny έχουν φέρει στο τραπέζι τους να καταναλώνουν, και που επανέρχεται στην ταραγμένη κατάσταση του. Η ερμηνεία του  ξεχωρίζει όχι μόνο για την ελαστικότητα και την προσαρμοστικότητα της στην παθογένεια του ρόλου του, αλλά και για τη σωματικότητα που πάντα ταιριάζει σταλόγια του. Καταφέρνει να ρίξει το κοινό σε άγνωστα νερά με αυτήν την ερμηνεία, αφού στην αρχή δεν μπορεί κανείς να αποφασίσει αν ο Λιαμ είναι απλά ανώριμος και απλοϊκός, ή όπως αποκαλύπτεται στη συνέχεια, ένας στυγνός ρατσιστής με έντονα παθογενή στοιχεία. Η κυριαρχία του στην ερμηνεία του Λίαμ μας δίνει έναν τρομακτικό, ανισόρροπο νεαρό άνδρα, ανίκανο να διαχειριστεί τα πιο βαθιά ελαττώματά του.

Η Ζωή Σαντα στο ρόλο της ψυχολογικά κατεστραμμένης συζύγου, μητέρας και η αδελφής δίνει μια ερμηνεία επίσης υψηλού διαμετρήματος. Διαχειρίζεται επιδέξια την υποβάθμιση του συναισθηματικού ελέγχου που έχει επιμελώς αναπτύξει όλα αυτά τα χρόνια, καθώς έχει χρειαστεί σε διαφορετικές ηλικί

ες να λάβει μεγάλες αποφάσεις για τη ζωή της. Η ερμηνεία της μας δίνει μια γυναίκα που εύκολα βάζει στην άκρη την ηθική της, που έχει αποφασίσει από καιρό ποια στάση θα κρατήσει στη ζωή, και ποιους θα υποστηρίξει. Η ευκολία με την οποία προτείνει λύσεις βασανισμών και απειλών, είναι τρομακτική.

Η σκηνοθεσία του Μπασογιάννη είναι λιτή και ουσιαστική. Παρουσιάζει την τραπεζαρία του ζευγαριού, στήνει τους τρεις ήρωες γύρω από ένα τραπέζι και μερικά επιμελώς τακτοποιημένα έπιπλα που αμέσως δημιουργούν αντίθεση σε σχέση με τον απείθαρχο και ανασφαλή κόσμο που υπάρχει ακριβώς έξω από το καθαρό, αλλά όχι τέλειο διαμέρισμα που απολαμβάνουν. Η μάχη που στη συνέχεια ακολουθεί είναι για τη διατήρηση της προσωπικής τους ευτυχίας. Η κατεύθυνση που δίνει ο Μπασογιάννης στους ηθοποιούς του είναι ακριβής, με διάθεση να επιτρέψει στο συναίσθημα να πηγάσει χωρίς εκβιασμούς. Αν και φαινομενική ήρεμη, η σκηνοθεσία διατηρεί την απειλητική και ψυχωτική ενέργεια σε όλη τη διάρκεια του έργου, και κάνει χρήση χαμηλών ήχων, ψιθύρων, που θα μπορούσαν να είναι το ηχητικό υπόβαθρο ενός συνηθισμένου βραδιού σε ένα σπίτι, ή οι ύπουλες σκέψεις που τρυπώνουν σε κάθε προσπάθεια λήψης μιας συγκλονιστικής απόφασης. Και είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι επιλέγει να επιτρέψει μια ρεαλιστική συμπεριφορά στους ήρωες του, έτσι ώστε να μη δώσει τελικά το άλλοθι της «ψυχιατρικής» πάθησης σε κανέναν.

Συνολικά πρόκειται για μια παράσταση που αξίζει την προσοχή μας. Στο θέατρο ΠΚ της οδού Κασομούλη παίζεται το έργο αυτό, με το οποίο κάθε θεατής θα πρέπει τελικά να αναμετρηθεί έστω μια φορά. Γιατί σε τέτοια έργα, και σε τέτοιες παραστάσεις έγκειται τελικά ο κοινωνικός αλλά και ψυχοθεραπευτικός ρόλος του θεάτρου.

Ορφανά του Dennis Kelly σε μετάφραση της Κοραλίας Σωτηριάδου Σκηνοθεσία: Κωστής Μπασογιάννης…
Σκηνικά Κοστούμια: Σεμίραμις Μοσχοβάκη Φωτισμοί: Γιώργος Αγιαννίτης Μουσική: Χρήστος Τόλης
Παίζουν: Γιάννης Δρακόπουλος Γιώργος Μηλιώτης Ζωη Σαντά

Θέατρο ΠΚ (Κασομούλη 30 & Ρενέ Πυώ, Στάση Μετρό & Τραμ: Νέος Κόσμος). Τηλέφωνο: 2109011677.