Τα Πικρά Δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ

Εθνικό Θέατρο Μικρό Ρεξ Κατίνα Παξινού

• Κριτική: Κάτια Σωτηρίου

Η διάσημη σχεδιάστρια μόδας Πέτρα Φον Καντ παίρνει διαζύγιο από το σύζυγο της και ερωτεύεται σφόδρα μια νεαρή λαική κοπέλα, την οποία κάνει μοντέλο και μούσα της, χωρίς όμως εκείνη να μοιράζεται τα ίδια συναισθήματα με την σχεδίαστρια. Αυτό είναι το βασικό θέμα ενός από τα πιο διάσημα έργα στην ιστορία του κινηματογράφου, που ανεβαίνει φέτος στο Μικρό Ρεξ – Κατίνα Παξινού της οδού Πανεπιστημίου, σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου.

Αν και περισσότερο γνωστός από τον κινηματογράφο, ο Werner Rainer Fassbinder έγραψε ένα θεατρικό κείμενο, που έμελλε να γίνει ένα θρυλικό και κάλτ, πια, έργο: Τα Πικρά Δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ, μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο το 1971. Είναι ένα έργο σε στυλ ροκοκό, που παίζεται σε 4 τοίχους, με κεντρικό σημείο αναφοράς το κρεβάτι της Πέτρα, κατω από το άγρυπνο βλέμμα μανεκέν – κουκλών, με έντονο το ερωτικό, αλλά και το πολιτικό στοιχείο, που αν και φαίνεται σε δεύτερη ανάγνωση, είναι καθοριστικό για την κατανόηση του έργου. Η αστική ανία, υπερβολή και κυρίως η ανάγκη για κυριαρχία και κατοχή είναι τα βασικά στοιχεία του έργου.

Τα Πικρά Δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ πραγματεύονται τον έρωτα και τη συντριβή μιας αστής, επιτυχημένης, πλούσιας, αλλά και εξαιρετικά μοναχικής γυναίκας προς μια προλετάρια, που δεν ανταποκρίνεται στα συναισθήματα της, παρά μόνο για να επιτύχει τους εφήμερους στόχους της. Ο Φασμπίντερ διάλεξε δυο γυναίκες, για να σχολιάσει το συνήθως συμβαίνον τόσο σε ομοφυλόφιλους όσο και ετεροφυλόφιλους, την αποτυχία, δηλαδή, του έρωτα, την έλλειψη ειλικρίνειας, την αδυναμία των ανθρώπων να αγαπήσουν σε βάθος και να αφεθούν στα συναισθήματα τους. Πέρα όμως από το βαθιά ερωτικό κομμάτι, το έργο αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας που επιβάλλεται, αποζητά την εξάρτηση και την υποτέλεια των άλλων, κάνοντας κριτική στον κοινωνικό – πολιτικό ρόλο των ανθρώπων με εξουσία. Οι προβληματισμοί που θέτει ο Φασμπίντερ σχετίζονται με τον άνθρωπο, και λιγότερο με τις ερωτικές επιλογές ή το φύλο αυτό καθεαυτό. Και αυτός είναι ο λόγος που το έργο έχει αυτή τη διαχρονικότητα και αποδοχή μέχρι και σήμερα παγκοσμίως.

Τα πικρά Δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ, ανεβαίνουν σχεδόν 30 χρόνια μετά το πρώτο τους ανέβασμα στην Ελλάδα από την Μπέτυ Αρβανίτη και τη ΡΟυμπίνη Βασιλακοπούλου, με μια δυνατή διανομή. Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη κρατά τον ομώνυμο ρόλο, η Γιούλικα Σκαφιδά παίζει το αντικείμενο του πόθου, Κάριν, η Παρθενόπη Μπουζούρη την βοηθό Μαρλέν, η Ρίκα Διαλυνά τη μητέρα της Πέτρα, η Άντζελα Μπρούσκου την Sidonie, και η Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου την κόρη της Πέτρα, Γκάμπι.

Η Μπρούσκου σκηνοθετεί την παράσταση με τρόπο που να ξεφεύγει από την, επίσης, θεατρική και εμβληματική σκηνοθεσία του Φασμπίντερ. Υπάρχει διαρκής κίνηση, φώτα, στυλιζάρισμα, έντονα ρούχα και χρώματα με πολλές εναλλαγές, αλλά και μια εκπληκτική μουσική επένδυση που κάνει την παράσταση εξαιρετικά ατμοσφαιρική, επιτρέποντας αυτήν ακριβώς την εναλλαγή έρωτα, πάθους και συντριβής. Θα θέλαμε λίγο περισσότερο τονισμό του πολιτικού στοιχείου, και ίσως λίγο περισσότερη από αυτήν την σκοτεινή προσέγγιση στην οποία μας έχει συνηθίσει η Μπρούσκου, όμως σε κάθε περίπτωση η παράσταση έχει σκηνοθετηθεί με τρόπο που γίνεται προσιτή στον θεατή της.

Οι ερμηνείες της παράστασης αξίζουν ιδιαίτερης μνείας. Η Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου βγάζει την αθωότητα που απαιτεί ο ρόλος της και κινείται πολύ άνετα στη σκηνή. Η Ρίκα Διαλυνά είναι ιδανική στο ρόλο της μεγαλοαστής, αδιάφορης μητέρας που κάνει διακοπές στο Μαιάμι και αδυνατεί να αντιληφθεί το δράμα της κόρης της, και η Άντζελα Μπρούσκου, με την εξαιρετική της άρθρωση και συνειδητά επιτηδευμένη εμφάνιση της παίζει το ρόλο της άσπονδης φίλης της Πέτρα, ανταλάσσοντας καυστικά λόγια και αιχμηρά βλέμματα με την Πέτρα. Η Γιούλικα Σκαφιδά ακολουθεί πιστά τις σκηνοθετικές οδηγίες σε ένα ρόλο που διαφοροποιείται από αυτό που έχουμε συνηθίσει.

Η Παρθενόπη Μπουζούρη ως Μαρλέν, δίνει μια καλοκουρδισμένη, και πολύ καλά χτισμένη ερμηνεία, σε ένα ρόλο που είναι εξαιρετικά απαιτητικός δεδομένου ότι δεν μιλά καθόλου σε όλη την παράσταση, αλλά είναι πάντα επι σκηνής. Οι κινήσεις και οι εκφράσεις της είναι ακριβείς, και δίνουν μια κωμική νότα στο έργο, χαλαρώνοντας μεν την ατμόσφαιρα, εκφράζοντας όμως ταυτόχρονα την αναγκαία υποτέλεια αλλά και τεράστια εξάρτηση της Μαρλέν από την Πέτρα.

Η Καρυοφιλλιά Καραμπέτη καλείται να φέρει εις πέρας ένα ρόλο εμβληματικό, αλλά και συνάμα μεγάλων εντάσεων και απαιτήσεων. Και τα καταφέρνει με τρόπο εντυπωσιακό. Γίνεται η επιτυχημένη και αγέρωχη Πέτρα Φον Καντ, κινείται ως διαζευγμένη σύζυγος, πάλλεται ως ερωτευμένη γυναίκα, συγκινεί με την συνειδητοποίηση της μοναξιάς της, συντρίβεται από την εγκατάλειψη και την προδοσία. Δίνει μια πραγματικά αξιοπρόσεχτη ερμηνεία, ίσως από τις καλύτερες της τα τελευταία χρόνια, και καταφέρνει να σηκώσει στους ώμους της όλη την παράσταση, καθώς γίνεται η ψυχή της, όπως ακριβώς απαιτεί η ιστορία του Φασμπίντερ. Σαγηνευτική όπου πρέπει, ενσαρκώνει μια πολύ γοητευτική εκδοχή της Πέτρα φον Καντ, πολλαπλών αναγνώσεων. Η Μπρούσκου εδώ έκανε ιδανική επιλογή.

Στα πολύ θετικά της παράστασης η μουσική επένδυση και τα σκηνικά του Σταύρου Λίτινα – ίσως το ότι οι συρόμενες πόρτες ανοιγοκλείνουν συνεχώς φανεί κάπως υπερβολικό, είναι όμως ένας εύσχημος τρόπος να επιτρέψει στο κοινό να μπει στο πνεύμα της ανούσιας αστικής ατμόσφαιρας και περιττότητας που έχει στο μυαλό του ο Φασμπίντερ. Το τέλος της παράστασης, με την απελευθέρωση της Μαρλέν, μας θυμίζει πολύ την σκηνοθετική προσέγγιση Μπρούσκου που έχουμε εκτιμήσει και στο παρελθόν, με την ένταση και τη φρίκη της εικόνας και του ήχου.

Στο σύνολο της είναι μια παράσταση που θα συζητηθεί, και που αξίζει να τη δει κανείς λόγω του βάθους της ιστορίας και των χαρακτήρων, αλλά και της ερμηνείας της Καρυοφιλλιάς Καραμπέτη.

Ταυτότητα της Παράστασης

Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ – Εθνικό Θέατρο Μικρό Ρεξ Κατίνα Παξινού
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Σκηνοθεσία – κοστούμια: Άντζελα Μπρούσκου Σκηνικά: Σταύρος Λίτινας Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Μουσική σύνθεση: Nalyssa Green

Παίζουν: Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου, Ρίκα Διαλυνά, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Παρθενόπη Μπουζούρη, Αντζελα Μπρούσκου, Γιούλικα Σκαφιδά.