Η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου πέρασε, και γιορτάστηκε με σημαντικές δηλώσεις, γιορτές, στοχασμούς και προβληματισμούς. Τί γίνεται όμως με την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου για τα παιδιά και τους νέους, που πέρασε από όλους μας στα ψιλά στις 20 Μαρτίου; Πώς σχετίζεται το θέατρο με τα παιδιά και πώς τα επηρεάζει;
¨Οταν η ευημερία των παιδιών στη χώρα μας υπολογίζεται έναντι των άλλων χωρών ερχόμαστε πολύ χαμηλά στην κατάταξη των βιομηχανοποιημένων εθνών. Θα μπορούσε να υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ αυτού και της αδυναμίας μας να εκτιμήσουμε και να γαλουχήσουμε τη δημιουργικότητα και τη φαντασία των παιδιών μας; Ανησυχούμε συνεχώς για τα αποτελέσματα των εξετάσεων και έχουμε αποσπάσει τις τέχνες από το πρόγραμμα σπουδών, έτσι ώστε λίγα παιδιά να έχουν την ευκαιρία να μάθουν ένα όργανο ή να συμμετάσχουν σε μια θεατρική παράσταση, βιώνοντας την εμπειρία της διδασκαλίας του θεάτρου, της Τέχνης αυτής. Όπως λέει ένας από τους χαρακτήρες στο έργο The Pitman Painters του Lee Hall «η τέχνη είναι το μέρος όπου μπορούμε να καταλάβουμε ολόκληρη τη ζωή μας.” Αν ένα παιδί αποκλείεται από την τέχνη, είμαστε όλοι φτωχότεροι για αυτόν το λόγο.
Η Μαρία Χριστοδούλου, θεατρολόγος, ηθοποιός αλλά και παιδαγωγός, με χρόνια διδασκαλίας στην πλάτη, μοιράζεται μαζί μας στιγμές, όπως τις έζησε η ίδια, αλλά και όπως τις βίωσε μέσα από τα μάτια και τις ζωές των μαθητών της, σε ένα ιδιαίτερα συγκινητικό κείμενο. Τί είναι τελικά το θέατρο;
Θέατρο μάγια μού ‘κανες… Μαρία Χριστοδούλου
Κυριακή απόγευμα, Φεβρουάριος 2012. Υπογράφεται το δεύτερο μνημόνιο και η Αθήνα βουλιάζει από κόσμο. Το μικρό μας εκτός κέντρου θέατρο έχει απογευματινή. Κωμωδία. Πηγαίνουμε με βαριά καρδιά, πιστεύοντας πως δεν θα πατήσει άνθρωπος. Γεμάτο το φουαγιέ, διώχνουμε κόσμο. Μα καλά, δεν τους αγγίζει αυτό που συμβαίνει; Αν τους αγγίζει λέει… Με σκοτεινή διάθεση μιλούν για όσα διαδραματίζονται στη Βουλή. Και μετά; Ένα κοινό ζωντανό, ζεστό, εγκάρδιο, έτοιμο να γελάσει και να ξεφύγει για λίγο από τη μαυρίλα του δημόσιου και εθνικού βίου. Ναι, σκέφτομαι, δεν είναι δουλειά το ηθοποιιλίκι, δεν είναι δουλειά το θέατρο, είναι λειτούργημα. Θέατρο… Της σκοτεινιάς παρηγορητικό…
…………………………………………
Χριστίνα, πέντε ετών, νηπιαγωγείο Δήμου της περιφέρειας Πειραιά, έτος 2000. Η φωνή της ακούγεται ψιθυριστά όταν απευθύνεται στις πιο στενές της φίλες. Και πάντως ποτέ μέσα στην τάξη, όπου τα μεγάλα μάτια της και το κορμί της ολόκληρο φωνάζουν Δεν είμαι εδώ. Πάσχα. Καμία πρόοδος. Και μετά, προετοιμασία για την καλοκαιρινή γιορτή, που για κείνη τη χρονιά είναι θεατρική παράσταση. Στη Χριστίνα ανατίθεται με τη σύμφωνη γνώμη της – νεύμα του κεφαλιού, ένας ρόλος συνόλου που, κι αν τελικά μείνει βουβός, που θα μείνει όπως υποθέτουμε, δεν θα χαλάσει η ροή του έργου. Πρόβες. Και ξαφνικά η Χριστίνα μιλάει! Η φωνή της ακούγεται για πρώτη φορά. Κάποια στιγμή ζητάει κάτι, τάχα πως το ζήτησε η Ελπίδα, το κορίτσι που υποδύεται. Εκμεταλλευόμαστε το γεγονός. Ρωτάμε: Τι θα ήθελε να κάνει η Ελπίδα; Και απαντάει! Η Ελπίδα τι θα έλεγε για το παραμύθι που ακούσατε; Θα της άρεσε; Και γιατί; Κανονική συζήτηση πίσω από τη συναισθηματική κάλυψη του προσωπείου της Ελπίδας. Κανονική ένταξη στην ομάδα. Από την επόμενη χρονιά, στην πρώτη Δημοτικού, και χωρίς τη μάσκα της Ελπίδας. Θέατρο… Της δειλίας και του φόβου γιατρικό…
………………………………………….
Φεβρουάριος 2014, ερασιτεχνική ομάδα, σκηνοθετώ εννέα γυναίκες σε μια σουρεαλιστική κωμωδία με θέμα μια κηδεία. Εν μια νυκτί, η κόρη μιας ηθοποιού περνάει στην άλλη διάσταση. Σε είκοσι τέσσερις ώρες. Είκοσι δύο χρονών κορίτσι. Την ώρα της κηδείας η μάνα δεν με αφήνει να την αγκαλιάσω. Με κοιτάζει σταθερά κρατώντας με από τους ώμους. Αύριο έχουμε πρόβα κανονικά, μου λέει. Ό,τι πιο σουρεαλιστικό έχω ζήσει. Σε δύο μήνες έχουμε πρεμιέρα. Και παίζει. Θέατρο… Του πόνου ξόρκι μαγικό…
…………………………………………………
Εράλντι, πεντέμιση ετών, νηπιαγωγείο Δήμου της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας, έτος 2005. Παιδί μεταναστών που αρνείται να συμπαθήσει την Ελλάδα. Που έχει μια πατρίδα από την οποία νιώθει ξεριζωμένος. Ένας θυμός η ύπαρξή του όλη. Θεατρικό δρώμενο για εσωτερική κατανάλωση του σχολείου με θέμα το γάμο. Δραματοποιούμε παραδοσιακά τραγούδια. Ένα ηπειρώτικο του θυμίζει κάποιο που τραγουδούσε η γιαγιά του στην πατρίδα. Ένα πένθιμο γαμήλιο τραγούδι, ναι, πένθιμο. Σ’ εκείνη τη μακρινή γι’ αυτόν πατρίδα, η νύφη αποχωριζόταν το πατρικό της για τουλάχιστον ένα χρόνο μετά την τελετή. Ο Εράλντι συγκινείται. Κάτι μέσα του του λέει πως ο πόνος είναι παντού ο ίδιος. Συμμετέχει με αυξανόμενο ενθουσιασμό στα επόμενα στάδια των δραματοποιήσεων. Το σχέδιο εργασίας καταλήγει με τον Εράλντι να δηλώνει ότι έχει δύο πατρίδες: μία που τον γέννησε και μία που τον μεγαλώνει. Θέατρο… Ξεριζωμού ανακουφιστικό…
……………………………………………………
Χειμώνας 2015-2016, παράσταση με θέμα την ενδοοικογενειακή βία. Μια τρίτη τάξη Λυκείου με τον θεολόγο της γεμίζει το μικρό μας θέατρο. Ατμόσφαιρα κατανυκτική. Κάποιοι κλαίνε. Βγαίνοντας από τη σκηνή κλαίμε κι εμείς. Συζήτηση στο φουαγιέ. Και αποκαλύψεις. Κακοποιούνταν ο πατέρας μιας κοπέλας, ξέφυγε από κακοποίηση η μητέρα της άλλης… Ένα αγόρι με αγκαλιάζει. Φοράω στο χέρι μου αυτό που φορούσε. Θέατρο… Θέατρο λυτρωτικό…
Λίγες βδομάδες μετά, μια κοπέλα κλαίει με λυγμούς. Με τη μητέρα της μας αγκαλιάζουν. Υφίστανται ψυχολογική ενδοοικογενειακή βία. Μας ευχαριστούν. Θεωρούν πως η εμπειρία θα τις φέρει ένα βήμα πιο κοντά στο σπάσιμο της αόρατης αλυσίδας που τις κρατάει σε μια κατάσταση που δεν τους αξίζει… Θέατρο… Θέατρο υποστηρικτικό…
Απαιτητική θεατρόφιλη, φίλη στενή, έρχεται στην παράσταση. Μιλάμε λίγες μέρες αργότερα. Δεν μπορώ να την κρίνω ως καλλιτεχνικό γεγονός, μου λέει, αν και τη βρήκα εξαιρετική. Με έκανε καλύτερο άνθρωπο. Έσπασα τη σιωπή μου απέναντι σε μια κατάσταση βίας που παρακολουθώ ως γειτόνισσα. Μίλησα στη γυναίκα, κι αυτή ήδη έχει απευθυνθεί σε κάποιο φορέα. Ευχαριστώ… Θέατρο… Συνειδήσεων αφυπνιστικό…
………………………………………………………..
Νάσος, δώδεκα χρονών, έκτη τάξη διθέσιου Δημοτικού Σχολείου που συστεγάζεται με το Νηπιαγωγείο μικρού χωριού, 1993. Ο αρχηγός μιας τριανδρίας που τα κάνει άνω – κάτω στο μικρό σχολείο, ακόμα κι έξω απ’ αυτό. Ο δάσκαλος, βγαλμένος λες από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, θυμώνει, απορρίπτει, αδιαφορεί ή τιμωρεί. Ο αμούστακος αρχηγός κραυγάζει με τη συμπεριφορά του για τις μπλοκαρισμένες ευαισθησίες του. Γίνεται ο πρωταγωνιστής μου στην παράσταση που ανεβάζω με τα τριάντα συνολικά παιδιά των δυο σχολείων, γίνεται ο Νικόλας. Και ξαφνικά, διοχετεύει την αγριάδα του σε δημιουργικότητα, τη ζαβολιά του σε υπευθυνότητα, το θυμό του σε συνεργατική διάθεση. Την ημέρα λήξης του σχολικού έτους με πλησιάζει με μαύρα γυαλιά. Κυρία, πότε θα κάνουμε πρόβα; ρωτάει και φεύγει τρέχοντας, πνίγοντας ένα λυγμό.
Περνάνε χρόνια. Τον έχω πάντα στο νου μου. Ατίθαση ψυχή, ανήμερη. Τι έγινε; Μπήκε σε κανένα αναμορφωτήριο; Τον έχω χάσει. Έχει καιρό να μου τηλεφωνήσει, από τότε που άλλαξα τηλέφωνο – στην αρχή με έπαιρνε καλοκαιριάτικα, στα γενέθλιά μου… Κι ένα πρωί, στη λαϊκή της γειτονιάς, το όνομα και το χωριό στην ταμπέλα πάνω από τον πάγκο. Ένα παλικάρι βάζει φρούτα στη σακούλα της πελάτισσας… Με βλέπει… Αφήνει τη σακούλα… Βγαίνει από τον πάγκο… Κυρία, μπορώ να σας αγκαλιάσω; Και ναι, τη «μαγκιά» του την έκανε κάποια στιγμή. Έδειρε τον διευθυντή του Γυμνασίου και τον έδιωξαν. Τι έκανε μετά, ρωτάω. Πολλά, μου λέει. Αλλά μερικές στιγμές με κράτησαν. Κι έγινα άνθρωπος. Μερικές στιγμές. Κι ένας Νικόλας… Θέατρο… Της αρετής ενισχυτικό, της αγωνίας θεραπευτικό…