Το Καθηλωτικό Θέατρο , immersive theater στα αγγλικά είναι ένα είδος σύγχρονου θεάτρου.
Ο ορισμός του καθηλωτικού θεάτρου είναι ο εξής: «Το καθηλωτικό θέατρο είναι μια παρουσίαση ή θεατρική μορφή ή έργο που σπάει το «τέταρτο τείχος που παραδοσιακά χωρίζει τον καλλιτέχνη από το ακροατήριο τόσο σωματικά όσο και προφορικά». Αυτή η εξήγηση είναι μάλλον ασαφής και είναι πολύ ανοικτή στην ερμηνεία της, ωστόσο είναι μάλλον συναρπαστικό να σκεφτούμε ότι αυτός ο τύπος θεατρικής παράστασης καταστρέφει ένα εμπόδιο και επιτρέπει μια πιο προσωπική εμπειρία και προσήλωση του θεατή που είναι πιο πραγματική και απτή.
Η βύθιση του θεατή στο δράμα αποτελεί βασικό παράγοντα. Το καθηλωτικό θέατρο συχνά διοργανώνεται σε εσωτερικούς χώρους αλλά μπορεί να εκτελεστεί και σε υπαίθριες εγκαταστάσεις. Το κρίσιμο στοιχείο για το καθηλωτικό θέατρο είναι η έλλειψη αυτής της αυστηρά δομημένης δομής που γνωρίζουμε ως “το θέατρο”. Η σχέση ηθοποιού-ακροατηρίου αλλάζει σημαντικά. Τα βελούδινα κόκκινα καθίσματα εξαφανίζονται, και πολλές φορές οι θεατές κάθονται σε μια σειρά πάγκων, ή ακόμα και πάνω στη σκηνή – κάτι που βλέπουμε φέτος και στην Ελλάδα στην παράσταση Αίας του Γιώργου Νανούρη. Ο εξαναγκαστικός διαχωρισμός μεταξύ ερμηνευτή και θεατή στην παραδοσιακή διάταξη θεάτρου εξαλείφεται. Τα όρια μεταξύ ηθοποιού και ακροατηρίου είναι τόσο θολά σε μια καθηλωτική εμπειρία θεάτρου,- ή συχνά υπάρχουν ελάχιστα.
Η θεατρική δουλειά είναι καθηλωτική από τη φύση της, όχι μόνο γιατί δημιουργεί συναρπαστικές εγκαταστάσεις γεγονότων και εξατομικευμένες σχεδιαστικές έννοιες, αλλά επειδή συχνά ενσωματώνει το θέατρο στις ιδέες των δημιουργών. Αυτό μπορεί να είναι ένα συγκεκριμένο είδος τεχνικού εξοπλισμού ή κάτι πιο φυσικό με τη μορφή ενός ηθοποιού ή χορευτή, καθώς είναι εξαιρετικά σημαντικό για κάθε θεατρική εκδήλωση να μπορεί να βυθίσει τον θεατή στο νόημα της, ώστε ο σχεδιασμός να είναι αυθεντικός και πλήρως πιστευτός. Η επιτυχία του καθηλωτικού θεάτρου είναι πολύ παρόμοια με αυτή ενός σόου μαγείας – ο θεατής γνωρίζει ότι υπάρχουν κόλπα που πραγματοποιούνται με κάποιο τρόπο, ωστόσο ποτέ δεν θέλει να μάθει πώς γίνονται ακριβώς.
Το καθηλωτικό θέατρο ενθαρρύνει τη συμμετοχή του κοινού και δημιουργεί ευκαιρίες μείξης του ερμηνευτή με τον θεατή, αλλά επίσης δημιουργεί και ενθαρρύνει την ανάγκη για μια αίσθηση ανακάλυψης μέσα σε μια θεατρική εμπειρία. Αυτές οι εμφανίσεις είναι συχνά προσωπικές περιπέτειες και ενθαρρύνουν το κοινό να αντιληφθεί και να ερμηνεύσει την αφήγηση όπως τους αρέσει.
Το καθηλωτικό θέατρο συχνά χρησιμοποιεί χώρους για την αρχιτεκτονική ή την αισθητική του με το κοινό να βρίσκεται μέσα και γύρω από το “σύνολο”. Η πτυχή αυτή δανείζεται σε μεγάλο βαθμό από το περιβαλλοντικό θέατρο του Richard Schechner της δεκαετίας του 1960. Το κοινό, αδιάσπαστο από τη δράση, γίνεται πια ένας συμμετέχων, όχι παρατηρητής με τη συμβατική έννοια.
Ορισμένες θεατρικές παραστάσεις καθηλωτικού θεάτρου είναι εξαιρετικά δομημένες, με το κοινό να παρακολουθεί, ενώ σε άλλες περιπτώσεις υπάρχουν ερμηνευτές που παρακινούν ευγενικά τους “χαμένους” θεατές να κατευθυνθούν προς τη σωστή κατεύθυνση, ενώ μερικές θεατρικές παραστάσεις επιτρέπουν στο κοινό να περιπλανηθεί ελεύθερα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Συνεπώς, κάθε συμμετέχων θεατής μπορεί να έχει μια εξαιρετικά εξατομικευμένη, μοναδική εμπειρία θεάτρου. Αυτό, φυσικά, είναι μέρος της ομορφιάς αυτού του είδους θεάτρου.
Είτε σε εσωτερικούς είτε σε εξωτερικούς χώρους, η μετακίνηση θεατών από μια τοποθεσία σε άλλη είναι παρόμοια με τα μεσαιωνικά λειτουργικά δράματα που είχαν τόσο επιτόπιες παραστάσεις (μέσα στο εκκλησιαστικό κτίριο) όσο και σταθερές θέσεις σε εξωτερικούς χώρους (σκηνές αρχοντικών) όπου το ακροατήριο θα κινείτο από το ένα μέρος στο άλλο .
Οι συμμετοχικές πτυχές πολλών συναρπαστικών θεατρικών παραστάσεων μπορούν να περιλαμβάνουν τόσο τη φυσική όσο και την αισθητική εμπειρία. Οι θεατές συχνά καλούνται να κρατούν στηρίγματα, να κάθονται σε τραπέζια, να κάθονται μαζί με τους καλλιτέχνες σε έναν καναπέ, να παίρνουν ένα ρόλο στο δράμα με οδηγίες ή να ακούν ή να μαρτυρούν κάτι σε πολύ κοντινή απόσταση. Είναι “μέσα” στη δράση.
Η αυτοσχεδιαστική φύση του εντυπωσιακού θεάτρου επηρεάζει μερικές φορές το αποτέλεσμα. Οι συμμετέχοντες μπορούν να κληθούν να συμμετάσχουν άμεσα στην ιστορία, με τη σειρά τους να αλλάξουν την αφήγηση. Αυτό είναι παρόμοιο με τις πρακτικές του διάσημου δημιουργού του Βραζιλιάνικου θεάτρου Augusto Boal, του οποίου οι παραστάσεις ζητούσαν από τα μέλη του ακροατηρίου να συμμετάσχουν στο δράμα και να γίνουν “θεατρικοί ηθοποιοί”, αλλάζοντας τελικά την πλοκή.
Μερικές θεατρικές παραστάσεις του καθηλωτικού θεάτρου ασχολούνται περισσότερο για την πλοκή από άλλες. Το καθηλωτικό θέατρο που επιτρέπει στους συμμετέχοντες να περιπλανηθούν από δωμάτιο σε δωμάτιο όχι μόνο ενθαρρύνει μια διαφορετική εμπειρία θεάτρου για όλους, αλλά επιτρέπει επίσης στους συμμετέχοντες να βλέπουν τη δράση σε διαφορετικές εκδοχές, και σε μερικές περιπτώσεις να αλλάξουν το συμπέρασμα τους εντελώς. Η πλοκή σε αυτές τις παραστάσεις μοιάζει περισσότερο με χαλαρά συνδεδεμένα επεισόδια σε κάθε τοποθεσία, συγκριτικά με τις παραδοσιακές σκηνές σε ένα δράμα. Οι καθηλωτικές θεατρικές παραστάσεις έχουν περισσότερο έλεγχο στο κοινό από τη φύση τους και μπορούν να ελέγξουν την αφήγηση της ιστορίας για όλους, και τους θεατές και τους ερμηνευτές.
Όποια κι αν είναι η περίπτωση, το καθηλωτικό θέατρο είναι σίγουρα μια έντονη, διαδραστική εμπειρία θεάτρου.