Κριτική Στέλιος Αντωνιάδης
Ο Τενεσί Ουίλιαμς είναι ένας από τους πολύ αγαπημένους μου θεατρικούς συγγραφείς. Έχω γράψει κριτική για τα έργα του: Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι και Κραυγή.
Το πραγματικό του όνομα ήταν Thomas Lanier Williams III, το Tennessee αποτελεί το nom de plume, pen name που είχε επιλέξει. Μαζί με τους άλλους δύο, πράγματι πολύ μεγάλους σύγχρονούς του, τον Eugene O’Neill και τον Arthur Miller θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς θεατρικούς συγγραφείς του εικοστού αιώνα.
Παρόλο το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του και ύστερα από αλλεπάλληλες αποτυχημένες προσπάθειες, σε ηλικία 33 χρόνων έγινε παγκόσμια γνωστός με το έργο του «Ο Γυάλινος Κόσμος». Μετά από τρία χρόνια απογείωσε τη φήμη του με το θαυμάσιο «Λεωφορείο ο πόθος» για να ακολουθήσουν όλα τα άλλα υπέροχα και σε όλους μας γνωστά θεατρικά του έργα πολλά από τα οποία έγιναν ιδιαίτερα επιτυχημένες ταινίες με εξαιρετικά καστ ηθοποιών. Πολυγραφότατος, ασχολήθηκε επίσης με την ποίηση, το δοκίμιο, το διήγημα καθώς και με τα απομνημονεύματά του.
Ευαίσθητη ψυχοσύνθεση, είχε μια δύσκολη παιδική και νεανική ηλικία την οποία έκανε ακόμα πιο δύσκολη η κακή σχέση με τον τελείως διαφορετικού χαρακτήρα πατέρα του. Η ύπαρξη της ψυχασθενούς αδελφής του και ο χωρισμός των γονέων του έπαιζαν τον δικό τους αρνητικό ρόλο. Την κατάσταση έσωζε ο παππούς του. Η αξία του ταλέντου όμως βρίσκεται στο ότι όλα αυτά τα δυσάρεστα γίνονται πηγή έμπνευσης για αριστουργήματα. Εργατικότατος, ακόμα και ως φοιτητής ή υπάλληλος, έγραφε τα Σαββατοκύριακα και τις νύχτες συντροφιά με τον καφέ και τα τσιγάρα του: «δεν θέλω να είμαι ένα απόλυτο ¨υπήρξε¨, αυτό είναι που προσπαθώ να αποφύγω με τη σκληρή δουλειά». Η μητέρα του έλεγε ό,τι ακόμα και μετά από μια ιδιαίτερα σκληρή ολονύχτια πνευματική εργασία όταν πήγαινε να τον ξυπνήσει το πρωί για να πάει στη δουλειά του τον εύρισκε ντυμένο αφού δεν είχε βρει χρόνο για να βγάλει τα ρούχα του (πιθανώς από τότε να ξεκίνησαν και οι αυπνίες που τον ταλαιπωρούσαν σε όλη του τη ζωή).
Παρόλη τη μεγάλη επιτυχία, την αναγνώριση και τα πολλά βραβεία έζησε μια «δυστυχισμένη» ζωή χωρίς κάποια μόνιμη και μακρόχρονη σχέση που θα μπορούσε να τον στηρίζει κατάλληλα. Με πολλά και σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, φοβόταν μήπως και εκείνος καταλήξει σχιζοφρενικός και λοβοτομημένος όπως η αδελφή του, όπως φοβόταν τη μοναξιά και το γήρας: «το να παίζεις με τον φόβο είναι σαν να παίζεις με τη φωτιά, ο φόβος όμως είναι χειρότερος». Την κατάσταση του επιβάρυνε και η αρνητική αποδοχή μερικών έργων από αυτά που έγραψε προς το τέλος της ζωής του προσπαθώντας να αλλάξει το στιλ του. Εξαρτημένος από το αλκοόλ και διάφορες άλλες ουσίες έφυγε από ασφυξία όταν το πώμα της συσκευασίας ενός φαρμάκου έφραξε τις ανώτερες αναπνευστικές του οδούς.
Στη διαθήκη του έγραψε να τον τυλίξουν σε ένα τσουβάλι και να τον ρίξουν στη θάλασσα, κάτι όμως που ο αδελφός του δεν έκανε. Η μεταθανάτια αναγνώριση του ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που απόλαυσε στη ζωή του. Ο Tennessee έφυγε στα 71 του χρόνια, ο αδελφός του στα 89, ποιος θυμάται τον αδελφό του;
Το έργο
Το τριαντάφυλλο στο στήθος, πρωτοπαρουσιάστηκε στο Broadway το 1951 με ένα εξαιρετικό καστ ηθοποιών: Maureen Stapleton, Don Murray, Phyllis Love, Eli Wallach, Martin Balsam, Vivian Nathan και απέσπασε το βραβείο «Tony award 1951 for Best Play». Έγινε κινηματογραφική ταινία το 1955 με τον Burt Lancaster και την Anna Magnani η οποία βραβεύτηκε με Όσκαρ. Το έργο διαφέρει από τα άλλα έργα του συγγραφέα πιθανότατα επειδή το έγραψε σε μια σχετικά σταθερή ψυχολογικά περίοδο της ζωής του, μετά από ένα ταξίδι στην Ιταλία. Εκεί εντυπωσιάστηκε από τον τρόπο ζωής, τον χαρακτήρα και τη φιλοσοφία των Ιταλών την οποία μετέφερε, με το Τριαντάφυλλο στο στήθος, στη ζωή των Ιταλών του νότου των ΗΠΑ και πιο συγκεκριμένα των Σικελών της Louisiana περιγράφοντας τις πίκρες και τις χαρές τους. Οι διαφορές βρίσκονται όχι μόνο στο αισιόδοξο τέλος αλλά και στην υπόθεση, την ατμόσφαιρα, το όλο κλίμα παρόλο που στον κεντρικό ρόλο υπάρχει μια γυναίκα όπως στα περισσότερα έργα του.
Σε μια πολυθόρυβη πόλη της Ιταλίας ζει με τον άπιστο άντρα της η σαραντάρα μοδίστρα Σεραφίνα Ντέλλε Ρόζε (Πηνελόπη Μαρκοπούλου) εγκυμονεί και επαίρεται για τα κατορθώματα του άντρα της. Εκείνος, του οποίου μόνο η τεφροδόχος παρουσιάζεται στο έργο, ασχολούμενος με τη μεταφορά μπανάνας ως οδηγός φορτηγού κάνει και άλλες όχι τίμιες δουλειές με αποτέλεσμα να σκοτωθεί προσπαθώντας να ξεφύγει από τους αστυνομικούς. Η Σεραφίνα που τον αγαπούσε πολύ και τον θαύμαζε για την ομορφιά και την αρρενωπότητά του πενθεί βαρέως. Τοποθετεί την τεφροδόχο του άντρα της μπροστά σε ένα άγαλμα της Μαντόνα και προσεύχεται. Η λίπη και η απογοήτευση προκαλούν αποβολή με αποτέλεσμα τη βαριά κατάθλιψη. Στο πρόσωπο της ο συγγραφέας παρουσιάζει τις υπερβολές της συμπεριφοράς και τη θρησκοληψία των Ιταλών, τις προλήψεις και την πίστη τους στη μαγεία και στα βότανα. Τα κουτσομπολιά για τις απιστίες του συγχωρεμένου (ο ερωτύλος άντρας) έχουν πάρει διαστάσεις, εδώ τονίζονται και κάποια άλλα από αυτά που έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση στον Williams όπως: η φασαρία, η πολυλογία, η ζωντάνια, ο θόρυβος. Η Σεραφίνα πενθεί τη ζωή και θέλει να κάνει το ίδιο και η δεκαπεντάχρονη κόρη της, η Ρόζα.
Το πένθος όμως και οι προσευχές αρχίζουν να ξεθωριάζουν με την παρουσία ενός άλλου ερωτύλου αρσενικού του οδηγού φορτηγού Άλβαρο με το επώνυμο Mangiacavallo (Γεράσιμος Μιχέλης), αυτός που μπορεί να φάει άλογο, κάτι που τονίζει πόσο μάτσο άντρας είναι. Παρόλη την αρχική της άρνηση και τις όποιες τύψεις τελικά υποκύπτει στις πιέσεις του και προσπαθεί να ξεχάσει τον πόνο της! Και ξεχνάει. Μετά από τη δική της μεταβολή αλλάζει και τη συμπεριφορά της απέναντι στην κόρη, της οποίας αποδέχεται το φλερτ με έναν ναυτικό. Τέλος καλό, όλα καλά, εμείς καλύτερα και η ζωή συνεχίζεται.
Στην πλοκή υπάρχουν και πολλά άλλα πρόσωπα που δεν νομίζω ότι αξίζει να τα αναφέρω λόγω των περιορισμών στην παρουσίαση μιας κριτικής θεάτρου. Το έργο παίρνει τον τίτλο του από ένα τατουάζ με τριαντάφυλλο που είχε ο άντρας της στο στήθος του, τον οποίο αποκαλούσε το «τριαντάφυλλο» της καθώς και αυτό που έκανε στο στήθος του ο Άλβαρο στην προσπάθειά του να την κατακτήσει.
Δεν μπορώ να πω ότι το Τριαντάφυλλο στο στήθος είναι από τα καλύτερα έργα του συγγραφέα παρόλη τη θαυμαστή πορεία του στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Όπως και να το δω δεν είναι ο δικός μου αγαπημένος Τενεσί Ουίλιαμς.
Συντελεστές
Η παράσταση πιστεύω ότι αποτελεί (δεν έχω δει άλλες δουλειές τους) μια μεγάλη επιτυχία του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης την οποία παρουσιάζει το Θέατρο Τέχνης.
Η Μετάφραση και η Σκηνοθεσία του Λευτέρη Γιοβανίδη απέδωσε αυτά που θέλει να παρουσιάσει ο συγγραφέας. Το πολυθόρυβο των Ιταλών με έναν κατά κάποιο τρόπο χορό αρχαίου ελληνικού δράματος που πηγαινοέρχεται, με μερικές στιγμές υπερβολής.
Τα Σκηνικά της Πουλχερίας Τζόβα πολύ καλά ακόμα καλύτερα τα Κοστούμια της Μαρίας Παπαδοπούλου. Η Μουσική του Θοδωρή Λεμπέση και οι Φωτισμοί του Νίκου Σωτηρόπουλου σωστοί
Δραματουργική Επεξεργασία: Ιζαμπέλα Κωνσταντινίδου. Επιμέλεια Κίνησης: Ζωή Χατζηαντωνίου. Βοηθός Σκηνοθέτη: Ρία Δεληογλάνη. Βοηθός Φωτιστή: Εύη Παπαμάρκου
Παίζουν
Με αλφαβητική σειρά: Ευγενία Αποστόλου, Ειρήνη Ιωάννου, Πηνελόπη Μαρκοπούλου, Γεράσιμο Μιχελή, Μάρω Σαουσοπούλου, Ισίδωρο Σταμούλη, Δημήτρη Τσίκλη, Τσαμπίκα Φεσάκη.
Όλοι τους πολύ καλοί και καλύτερη από όλους η πρωταγωνίστρια.
Τενεσί Ουίλιαμς (Tennessee Williams 1911 –1983)