Του Μιχάλη Στρατάκη
Ποιοι είναι οι απατεώνες;
Θα ‘ταν δεν θα ‘ταν δεκαπέντε χρονών. Από μακριά έκανε «μπαμ» η τσιγγάνικη καταγωγή του. Πέρα από το μαυριδερό χρώμα του είχε πάνω του όλες τις σφραγίδες των εταιριών κατασκευής προϊόντων «μαϊμούδων». Μπλουζάκι, παντελόνι, παπούτσια, όλα «επώνυμα». Το μόνο αυθεντικό στοιχείο τους ήταν το ότι εκτός από τις στάμπες είχαν πάνω τους και ένα άθροισμα άλλων στοιχείων, όπως σκόνη, ιδρώτας, υπολείμματα μουστάρδας και γενικά οτιδήποτε μπορεί να χωρέσει στο μίξερ της λέρας.
Στο χέρι του φάνταζε ένα απαστράπτον «Ρόλεξ» και στο λαιμό του μια χοντρή αλυσίδα, ασορτί με εκείνη που αγκάλιαζε το δεξί καρπό του.
Στεκόταν στο παρκινγκ της συμβολής των οδών Νίκης και Βενιζέλου με την πλάτη στην θάλασσα, κατά τρόπο ώστε στο οπτικό του πεδίο να βρίσκεται όλος ο χώρος του παρκινγκ. Κάθε φορά που έβλεπε να μπαίνει αυτοκίνητο και να αρχίζει τις μανούβρες προς αναζήτηση άδειας θέσης κάτι περίεργο του συνέβαινε. Η πρώτη αντίδρασή του ήταν η απόλυτη ακινητοποίηση όλων των οργάνων του σώματός του. Ακινητοποιούσε και την καρδιά του. Ούτε τα βλέφαρά του δεν κουνιόνταν. Σε αυτή τη στάση, που θύμιζε αρπακτικό την ώρα που παρακολουθεί το θήραμα, άρχιζε ο νεαρός να παρακολουθεί το αυτοκίνητο και, βεβαίως, τον οδηγό του.
Αυτοί οι άνθρωποι είναι προικισμένοι από την φύση με ένα απίστευτο ένστικτο, που τους εξασφαλίζει την επιβίωσή τους. Μπορούν και οσμίζονται από μακριά το «θύμα» τους. Ελάχιστα δευτερόλεπτα παρατήρησης των κινήσεων και των εκφράσεων ενός ανθρώπου, τους οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα για το κατά πόσο προσφέρεται προς «σφαγή». Αν μάλιστα ο εν λόγω άνθρωπος έχει πάνω του οτιδήποτε «μαϊμού» προϊόν, τότε δεν χρειάζεται και πολλή παρατήρηση των κινήσεών του. Μόνος του διαλαλεί το πόσο προσφερόμενος είναι.
Αυτή είναι μια άλλη εκπληκτική ικανότητα των τσιγγάνων εμπόρων-γυρολόγων. Από μίλια μακριά μπορούν και ξεχωρίζουν αν ένα ρολόι ή ένα ρούχο είναι «μαϊμού» ή γνήσιο. Και η μεγαλύτερή τους ικανότητα είναι ότι μπορούν και πείθουν ακόμη και τον πιο υποψιασμένο ότι το «μαϊμού» προϊόν που θα του πουλήσουν, δεν υπάρχει η απειροελάχιστη πιθανότητα να καταλάβει κανείς ότι πρόκειται για «μαϊμού». Ο νεαρός σίγουρα διέθετε όλη αυτήν την «προίκα». Με αυτή γεννήθηκε και χάρη σ’ αυτήν θα μπορούσε να γεράσει.
Τον παρακολουθούσα επί πολλή ώρα, περισσότερο γιατί δεν είχα τι άλλο να κάνω μέχρις ότου θα ερχόταν ο άνθρωπος που περίμενα. Μια – δυο φορές αισθάνθηκα το βλέμμα του νεαρού, σε χρόνο αστραπής να με σαρώνει και να με ακτινοσκοπεί. Δεν με πλησίασε, προφανώς γιατί δεν με θεώρησε «εύκολη λεία». Ήμουνα όμως βέβαιος ότι ήξερε πολύ καλά ότι τον παρακολουθούσα. Και όμως δεν απομακρύνθηκε από το λημέρι του. Ίσως γιατί κατά την ακτινοσκόπηση που μου έκανε δεν διέγνωσε στοιχεία επικινδυνότητας.
Είναι και αυτό ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των τσιγγάνων. Όπως μπορούν και οσμίζονται το θήραμα, με την ίδια ευκολία οσμίζονται και τον κίνδυνο. Αλίμονο τους αν από τη φύση τους δεν διέθεταν ναρκαλιευτικές ικανότητες. Αν αυτό συνέβαινε, η φυλή των τσιγγάνων θα είχε προ πολλού εξαφανισθεί.
Αρκετούς οδηγούς που άφηναν το αυτοκίνητό τους στο παρκινγκ δεν τους πλησίασε. Δεν κουνιόταν καν από τη θέση του. Με άλλους όμως λειτουργούσε διαφορετικά. Σε μια περίπτωση τον είδα να κάνει κάποια βήματα προς την κατεύθυνση του υποψήφιου θύματος και ξαφνικά να γυρίζει πίσω στην αρχική θέση του. Αυτό δεν οφειλόταν στο ότι ο οδηγός του αυτοκινήτου απομακρύνθηκε βιαστικά ή στο ότι αγριοκοιτούσε τον νεαρό.
Απλώς, όταν ο νεαρός τον πλησίασε συνειδητοποίησε ότι τζάμπα θα πήγαινε ο κόπος του και παραιτήθηκε της προσπάθειάς του πριν καν την αρχίσει.
Σε άλλες περιπτώσεις έφτασε μέχρι το «θύμα». Στις περιπτώσεις αυτές εφαρμόζονται πολλές στρατηγικές που κυρίως έχουν να κάνουν με την αρχική συμπεριφορά του «θύματος».
Μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου ο νεαρός μπορούσε να καταλάβει ποια ακριβώς στρατηγική ήταν η καταλληλότερη για να μπορέσει να πουλήσει την πραμάτεια του. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η πραμάτεια του ήταν «χρυσές» αλυσίδες μέσα σε πανάκριβα αμπαλάζ που -αυτό έλειπε- συνοδεύονταν από τα απαραίτητα «γκαραντί και τις κάθε λογής πιστοποιήσεις γνησιότητας.
Και σιγά τα λεφτά! Πενήντα ευρώ μια ολόχρυση αλυσίδα!
Δυστυχώς δεν είχα την τύχη να γίνω αυτήκοος μάρτυρας κάποιας πώλησης, διότι όλες οι προσπάθειες του νεαρού έλαβαν χώρα μακριά από το σημείο όπου στεκόμουνα. Σε μια περίπτωση όμως, κάποιες κουβέντες του έφτασαν στα αυτιά μου, ίσως γιατί τα είχα αρκούντως «τεντωμένα». Έλεγε στο «θύμα» του -ήταν ένας καλοβαλμένος μεσήλικας με κουστούμι και γραβάτα- κάτι για «λαθραία» κάτι για «κατασχεμένα» κάτι για «σκότωμα». Όση ώρα μιλούσε κοίταζε αριστερά-δεξιά δείχνοντας ότι φοβόταν κάτι -ήταν κι αυτό μέσα στην στρατηγική- ενώ όταν άρχισε να δίνει μία – μία τις αλυσίδες στο «θύμα» για να τις εξετάσει -και να βεβαιωθεί για τη …. γνησιότητά τους- έπαιρνε τέτοιες εκφράσεις που θα τις ζήλευε και ο κορυφαίος των κορυφαίων της υποκριτικής τέχνης.
Επιτέλους, μετά και τα απαραίτητα παζάρια, η πώληση ολοκληρώθηκε. Ο αγοραστής έδωσε ένα χαρτονόμισμα στο νεαρό και έχωσε στην τσέπη του την κασετίνα φανερά ικανοποιημένος για την εξαιρετική αγορά που έκανε.
Ο νεαρός έδειχνε περίλυπος. Απορώ πώς κατόρθωσε και συγκράτησε τα δάκρυά του. Ήταν σαν να είχε πουλήσει για λίγα ευρώ ό,τι πολυτιμότερο είχε. Ευχαρίστησε ψιθυριστά τον πελάτη του και άρχισε να σέρνει τα βήματά του προς την αρχική του θέση προς το λημέρι του.
Αποφάσισα να τον πλησιάσω. Δεν ξέρω γιατί το ‘κανα, αλλά κινήθηκα προς το μέρος του. Την παραμικρή κίνηση δεν έκανε που να μαρτυρά, όχι προσπάθειά του να αποφύγει τη συνάντησή μας, αλλά ούτε καν δυσφορία του.
– Σε βλέπω στην τηλεόραση, μου είπε πριν προλάβω να ανοίξω το στόμα του για του μιλήσω
– Πώς πάει η δουλειά; Τον ρώτησα έτσι για να αρχίσω την κουβέντα.
– Δε βαριέσαι, πότε μήλα, πότε φύλλα. Ένα μεροκάματο βγαίνει, δεν βγαίνει. Δεν έχει ο κόσμος λεφτά.
– Θέλω να σε ρωτήσω κάτι. Μέχρι πότε θα είσαι απατεώνας;
Δεν την περίμενε την ερώτηση. Πολλών μάλλον από εμένα που …με έβλεπε και στην τηλεόραση σίγουρα ξαφνιάστηκε, μπορεί και να θύμωσε. Ωστόσο στην ερώτηση μου απάντησε με ερώτηση.
– Γιατί ρε φίλε είμαι απατεώνας;
Για να είμαι ειλικρινής και εγώ δεν την περίμενα την δική του ερώτηση. Στην αρχή σκέφτηκα μήπως με δούλευε. Μετά υπέθεσα ότι ίσως δυσκολευόταν να συλλάβει το ακριβές νόημα της βαθυστόχαστης ερώτησής μου. Βάλθηκα λοιπόν να του εξηγώ ότι απάτη και μάλιστα καραμπινάτη, είναι το να πουλάς «μαϊμούδες» χρυσές αλυσίδες για γνήσιες. Απάτη είναι να «παραμυθιάζεις» τον άλλο για δήθεν «κατασχεμένα» προϊόντα με σκοπό να του πάρεις τα λεφτά του.
Όση ώρα του έκανα την ανάλυσή μου με κοίταζε ανέκφραστος. Δεν με διέκοψε ούτε μια φορά. Έδειξε όμως να αρχίζει να βαριέται ακούγοντάς με.
– Ρε φίλε, κόψε τον πρόλογο. Εγώ είμαι απατεώνας ή αυτός που αγοράζει μια αλυσίδα; με ρώτησε.
Ε, τώρα ήμουν βέβαιος ότι με δούλευε και κατά πάσα πιθανότητα του έδωσα να το καταλάβει, γιατί με τη σειρά του άρχισε να μου εξηγεί.
– Κοίτα ρε καρντάση. Εγώ την αλυσίδα την αγοράζω 20 ευρώ και την πουλάω 50. κανείς δεν την παίρνει με 50. Όλοι την παίρνουν με 30, το πολύ-πολύ 40 ευρώ. Καμιά φορά στα ζόρια την δίνω και 20 ευρώ, όσο την αγόρασα. Βγάζω 10 άντε 20 ευρώ στο κομμάτι. Είμαι απατεώνας;
– Ναι αλλά την πουλάς για χρυσή ενώ είναι μπρούτζος. Αυτή είναι η απάτη.
– Αν ήταν χρυσή ξέρεις πόσο θα έκανε; Πάνω από 300 ευρώ.
– Ε, και;
– Τι ε, και; Αυτός που θέλει να αγοράσει από ένα παιδί μια χρυσή αλυσίδα που κάνει 300 ευρώ με 40 δεν είναι απατεώνας; Και απατεώνας και κλέφτης είναι, είπε και έβγαλε από την τσέπη του μια …χρυσή ταμπακέρα.
– Θες τσιγάρο; με ρώτησε.
Πήρα τσιγάρο και κάτσαμε δίπλα -δίπλα στο πεζούλι του παρκινγκ. Εγώ της «τηλεόρασης» και αυτός της ζωής, αν αυτό λέγεται ζωή. Θα ‘ταν δε θα ‘ταν 15 χρονών, όταν με έκανε να δω κατάματα την αλήθεια και να καταλάβω ποιοι είναι οι πραγματικοί απατεώνες. Να καταλάβω ότι μιλιούνια «μαϊμούδες» καθωσπρέπει κυκλοφορούν ανάμεσά μας.